Colonhydrotherapie of darmspoeling is onzin

Darmspoelingen worden wel toegepast als voorbereiding op een onderzoek van de dikke darm al wordt dit tegenwoordig niet vaak meer gedaan. De toediening van een laxeermiddel volstaat tegenwoordig. Het gaat dan meestal om een stof die niet wordt opgenomen en die vocht vasthoudt.

Darmspoelingen worden echter ook aangeboden in het kader van ontgiftingsbehandelingen. Het zou een fantastische manier zijn om afvalstoffen kwijt te raken.

Wat gebeurt er tijdens darmspoeling?

In het ziekenhuis wordt een dun slangetje via de anus ingebracht. Door dit slangetje kan men een klysma naar binnen laten lopen. De ontlasting wordt hierdoor zacht en kan makkelijker naar buiten.

In detoxificatieklinieken die ‘colonhydrotherapie’ (ook wel gespeld colon hydrotherapie of colon-hydrotherapie of colon hydro-therapie) aanbieden gaat het wat spectaculairder. De patiënt wordt via een canule in de anus aangesloten op een irrigatiesysteem (zie afbeelding van de Colon Hydromat Comfort) met een pomp met glazen buizen. Er wordt door de behandelaar actief tot wel 20 liter water naar binnen en naar buiten gepompt. De keutels en flarden ontlasting komen spectaculair voorbij drijven in de glazen buizen. Onder veel ohhh- en ahhh-geroep van de patiënt constateert de behandelaar dat er toch wel erg veel vuil in de darmen zit en raadt de patiënt aan toch regelmatig terug te komen voor behandeling. Op internet zijn veel filmpjes te vinden die deze colonhydrotherapie illustreren.

Zijn darmspoelingen gevaarlijk?

Een volgens de ziekenhuisregel uitgevoerde darmspoeling kan geen kwaad. De kans op een darmperforatie is dan ongeveer 1 op 50.000. Er moet aan de volgende regels worden voldaan.

1. De spoelvloeistof moet op een temperatuur van ongeveer 37 graden zijn. Veel koude vloeistof is zeer onaangenaam voor de patiënt. Wie herinnert zich de martelscène nog in de film Soldaat van Oranje waarbij de verzetsheld een slang koud kraanwater in zijn anus kreeg? Te warm water is ook niet goed want dat beschadigt het darmslijmvlies.

2. De spoelvloeistof moet isotoon zijn. Dat betekent dat er niet te veel of te weinig zouten in het water moeten zitten. Een te sterke zoutoplossing kan water aan het lichaam onttrekken en een oplossing zonder zouten in een groot volume gegeven kan water in de bloedsomloop inbrengen en de daar aanwezige elektrolytbalans verstoren. Met name bij ouderen die medicatie voor hartkwalen nemen kan dit gevaarlijk zijn. In dit verband moet worden opgemerkt dat bij alternatieve darmspoelingen vrijwel altijd met zuiver water wordt gewerkt, te oordelen naar wat de circa 50 Nederlandse websites over darmspoelingen of colonhydrotherapie daarover zeggen. Die veroorzaken dus dat er water wordt opgenomen, en het is niet uitzonderlijk dat het om een tot anderhalve liter water per keer gaat. Niet aan te bevelen voor dialysepatiënten dus.

3. De druk waarmee de vloeistof wordt ingebracht mag niet te hoog zijn. Met name bij ouderen boven de 60 jaar komen divertikels voor in de dikke darm. Dit zijn uitstulpingen van de dikke darm die een dunne wand hebben. Daardoor zijn die extra gevoelig voor druk. Bij de aanwezigheid van divertikels kan een darmspoeling gevaarlijk zijn.

4. In sommige praktijken worden er aan de spoelvloeistof kruiden, olie of andere zaken toegevoegd. Over het effect daarvan is in de wetenschappelijke literatuur niets bekend. Veiligheid en effectiviteit zijn nooit aangetoond.

Ten slotte zijn er in de medische literatuur al enkele ernstige infecties gerapporteerd na een darmspoeling. Wie een darmziekte heeft (ziekte van Crohn, aambeien, recente darmoperatie, tumoren) loopt ook gevaar bij colonhydrotherapie.

Hebben darmspoelingen zin?

Het antwoord is nee. Het enige wat je met een darmspoeling bereikt is dat normale ontlasting wat eerder uit het lichaam is verdwenen dan wanneer je op spontane aandrang zou hebben gewacht. Het is niet mogelijk om iets anders dan gewone ontlasting te verwijderen en van ‘detoxificatie’ is dan ook geen sprake.

Het is onzin om te veronderstellen dat via darmspoelingen opgehoopte giffen of toxische stoffen bij gezonde mensen actief uit het lichaam verwijderd worden. Dit is een negentiende-eeuws idee dat begin twintigste eeuw ontkracht is. Giftige stoffen worden door de lever afgebroken, en via de gal uitgescheiden in de darm. Vanuit de darm verdwijnen de reststoffen hoe dan ook via de ontlasting uit het lichaam. Daar is echt geen hulp van een hydrocolontherapeute (ruim driekwart is vrouw) voor nodig. Wateroplosbare resten van gifstoffen worden door de nieren uitgescheiden en uitgeplast. Een darmspoeling voegt niets toe aan wat het eigen lichaam al dag in dag uit doet aan uitscheiding van overbodig materiaal.

De websites die colonhydrotherapie aanbieden staan vol met alarmerende verhalen over de aankoeksels die zich in de darmen in de loop der jaren vastzetten, en die de natuurlijke functie van de darm belemmeren of die ‘gifstoffen’ afscheiden of juist vasthouden. Nu blijkt er bij inspectie inderdaad wel her en der wat spul aan de darmwand te kleven. Dat is altijd maar tijdelijk en de hoeveelheid is miniem. De ‘buitenste’ laag van de darmwand (die dus in contact is met de langsschuivende darminhoud) wordt regelmatig afgestoten, net als de oppervlakte van de huid. Er kan helemaal niets permanent aan blijven plakken. Artsen die een speciale studie van de darmen maken, vinden dan ook niets bijzonders aan die aankleefsels. Bij onderzoek van de darm belemmeren die soms het uitzicht, maar dat is echt het enige.

Bedrog

De klanten van sommige darmreinigers worden soms extra bedrogen, zo vertelt Rose Shapiro in Suckers. Deze klanten gebruiken dan een soort supplementen bestaande uit psyllium (de schilletjes van vlozaad, afkomstig van de weegbreesoort Plantago ovata, foto links) en een soort klei (bentoniet of montmorilloniet). Psyllium vormt met water een slijmachtige massa, en ook de genoemde klei kan wel tien maal het eigen volume aan water absorberen. Dat is prima voor wie kampt met obstipatie, maar in de darmreinigingsbusiness wordt er misbruik van gemaakt. Tezamen vormen deze stoffen namelijk een rubberachtig afgietsel van de darm (zie ook het helemaal onderaan genoemde artikel over Mucoid Plaque). Als de klanten dat onder ogen krijgen, zijn ze vaak diep onder de indruk van wat zich zogenaamd al jaren in hun binnenste bevond. Het doet denken aan een andere oplichterstruc: het detox-voetenbad, waar de roest van de elektroden wordt voorgesteld als ’toxinen’ die uit de poriën van de voeten zijn gekomen. We moeten ons haasten om op te merken dat de therapeuten deze onzin waarschijnlijk zelf ook allemaal geloven.

Waarom kiezen mensen voor een darmspoeling?

De websites van de diverse klinieken voor colonhydrotherapie beloven verbetering van veel chronische klachten en verlichting van vele kwalen. Darmspoelingen zouden onder meer helpen bij: acne, allergieën, artrose, blaasontsteking, cellulitis (sinaasappelhuid), constipatie, eczeem, fluor albus (witte vloed), galproblemen, hoge bloeddruk, huidklachten, impotentie (en ‘verminderd libido’), lage rugpijnen, leverkwalen, lusteloosheid, migraine, nervositeit, nierziekten, overdreven transpiratie, overgewicht, parasieten, pijnlijke menstruatie, prostaatproblemen, psoriasis, pukkels, slecht riekende menstruatie, schimmelinfecties, slapeloosheid, slechte adem, spataderen, spoel- en lintwormen, stress, suikerziekte reuma, vermoeidheid en zwaarlijvigheid en nog veel meer. Tevens zouden regelmatige darmspoelingen darmkanker en hart- en vaatziekten kunnen voorkomen. Een van de zekerste signalen van kwakzalverij is dat een grote verscheidenheid aan ziekten ermee genezen zou kunnen worden, dus in geval van colonhydrotherapie lijkt de conclusie wel duidelijk.

Voor al deze genezingsclaims is er geen enkel bewijs. Er is ook geen enkel aannemelijke verklaring te bedenken waarom colonhydrotherapie zou kunnen helpen bij al deze kwalen.

Laxeren en verzekering

Het is dan ook onbegrijpelijk dat colonhydrotherapie soms (geheel of gedeeltelijk) door de ziektekostenverzekeringen wordt vergoed, terwijl gewone laxeermiddelen zelfs helemaal buiten de verzekering vallen.

Volwassenen met obstipatie krijgen standaard van de huisarts het advies voldoende lichaamsbeweging te nemen, vezelrijke voeding te gebruiken, twee liter water per dag te drinken en en een regelmatig eetpatroon aan te houden. Als dat allemaal niet helpt, kan men op eigen kosten voor een paar euro bij de drogist een laxeermiddel kopen. Laxeermiddelen worden alleen voorgeschreven door een arts bij bijzondere en ernstige vormen van obstipatie en ze worden zelden vergoed door de ziektekostenverzekering. Dan is het van de gekke dat colonhydrotherapie, wat nog tamelijk prijzig is ook, en die als enige functie het afvoeren van ontlasting heeft, wel wordt vergoed (in de diverse aanvullende pakketten).

Organisatie

Met een beetje googelen kan men een lijst van ruim honderd in Nederland werkzame personen opstellen die aan colonhydrotherapie doen. Ruim een dozijn van hen zijn aangesloten bij of gecertificeerd door de International Association for Colon Hydrotherapy. Er is één therapeute die zich afficheert als I-ACT-erkende opleider. Op haar website noemt ze een dozijn instituten waarvan een of meerdere therapeuten door haar zijn opgeleid. Elders op haar website geeft ze een overzicht van de 3500 jaar oude geschiedenis van het klysma, maar tevergeefs zal men daar op vinden hoe de geneeskunde erachter kwam hoe het werkelijk toegaat in de darmen.

Er zijn 12 artsen die aan colonhydrotherapie doen, niet meegerekend de onlangs veroordeelde Millecam-genezer Jos K. Zijn echtgenote Tonny Derksen heeft een eigen website waarop ze ook colonhydrotherapie aanbiedt. De in Uitgedokterd!? – deel 1 optredende arts Trudy Vlot doet ook aan colonhydrotherapie. Er zijn vast nog wel meer therapeuten die aan colonhydrotherapie doen. Dit artikel is geïnspireerd door een melding over een beruchte natuurgenezer die veel met colonhydrotherapie werkt, maar wiens site er niets over meldt. Er worden ook setjes verkocht voor zelfbehandeling (of de genoemde 1 op 50.000 kans op darmperforatie ook opgaat voor zelfbehandelaars is natuurlijk twijfelachtig).

De bijbel voor de Nederlandse colonhydrotherapie is het boekje van de huisarts A. ten Haaf (1892-1978) dat deze in 1977 publiceerde bij Ankh-Hermes (bijna een garantie dat het onzin is): Gezond door hoge darmspoelingen en natuurlijke levenswijzen. Het is in een bewerking van Ingrid Bätge opnieuw uitgegeven in 2002 met een voorwoord van de inmiddels in Antwerpen veroordeelde Robert T.H.K. Trossèl en uitgegeven door diens Preventief Medisch Centrum (kennelijk zag Ankh-Hermes er niets meer in).

Lang niet alle beoefenaren van colonhydrotherapie zetten hun tarieven op hun website, en voor velen is het maar een van de talloze alternatieve behandelingen die ze aanbieden. De prijzen variëren van 65 euro tot 110 euro, maar bij sommigen moet men beginnen met ten minste drie of vier behandelingen. Een grappenmaker wijst erop dat men moet rekenen op een langdurige behandeling: ‘Rond de 10e behandeling treed [sic] vaak de ‘verergeringsfase’ in. Daarna volgt de ‘helingfase’. Kassa!

Slotwoord

Sommige mensen zijn gepreoccupeerd met hun ontlasting. Komrij dichtte daarover ooit: ‘Het coprofiele deel der natie vreest maar één crisis: constipatie’. Dit betekent natuurlijk niet dat gezonde mensen zich moeten laten behandelen met een nutteloze darmspoeling. Het enige wat je hiermee bereikt is dat de ontlasting wat sneller naar buiten komt. Niets meer, niets minder.

Naschrift 6 juli 2009

De Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België (KAGB) adviseerde al op 24 juni 2006 tegen colonhydrotherapie. Het moet in België als onwettige uitoefening van de geneeskunde beschouwd worden. De KAGB noemt nog als extra risico dat de inhoud van de dikke darm door de combinatie van grote hoeveelheden water en massage terecht komt in de dunne darm (ileum) omdat kennelijk in dat geval de klep van Bauhin dit niet gegarandeerd kan voorkomen.

Naschrift 15 april 2011

In het Medisch Contact van 15 april 2011 staat een mooi stukje van een huisarts over darmspoelingen. U kunt dit artikel hier vinden.

Literatuur

Potisansakul N, et al., Colonic detoxification among patients attending general surgical clinics: an epidemiological study,J Med Assoc Thai. 2007 Nov;90(11):2310-5.

Ratnaraja N, Raymond N., Extensive abscesses following colonic hydrotherapy, Lancet Infect Dis. 2005 Aug;5(8):527.

Tan MP, Cheong DM, Life-threatening perineal gangrene from rectal perforation following colonic hydrotherapy: a case report. Ann Acad Med Singapore. 1999 Jul;28(4):583-5.

English summary

Colon hydrotherapy is a new version of the old enema method. In medicine there is still use for enemas but only for paraplegics and very serious cases of obstipation. Even preparation for internal examination of the colon is now simply done by giving an appropriate laxative. So-called high colonics for people that can go to the toilet by themselves are nonsense.

Enemas preferably should work with isotonic fluids, and as colon cleaners usually use tap water, heart and kidney patients are at risk. For the others the small risk of adverse events is still too large to justify a treatment that merely slightly speeds up faeces removal.

The main organ taking care of detoxifying the body is the liver, and the liver excretes the unwanted material through the gall. Water soluble remains of unwanted material in the body are removed by the kidneys. The contents of the colon produce no poisons: this is a hopelessly outdated 19th century idea. Neither does the mucoid plaque exist – the latter is created by colon cleaning products. It is also false that there are substances that stick to the intestine walls for a long time.

Colon hydrotherapy claims to relieve an enormous number of complaints, which in itself already proves that it is quackery.

In the Netherlands over 100 colon hydrotherapists are active among whom about a dozen physicians, who ought to know better.

English language websites where similar criticisms are raised are:

• Colonic Irrigation, Skeptic Wiki
• Gastrointestinal Quackery: Colonics, Laxatives, and More, by Stephen Barrett/Quackwatch
• Colon “cleanses”: A load of you know what… by David Gorski on Science Based Medicine; very informative!
• Colonic irrigation and the theory of autointoxication: a triumph of ignorance over science, by Edzard Ernst
• NCAHF Position Paper on Colonic Irrigation

<!–
@page { margin: 2cm }
P { margin-bottom: 0.21cm }
—
• Colon Cleansing: Money Down the Toilet,
by Christopher Wanjek

• Colonic Irrigation, on ‘What alternative health practitioners might not tell you’, with over a dozen more links to other articles
<!–
@page { margin: 2cm }
P { margin-bottom: 0.21cm }
—