Het Dokter Frank dieet afgeserveerd

Het is in de geneeskunde gebruikelijk dat, alvorens je een behandeling aanbiedt aan patiënten, deskundigen zich er een oordeel over kunnen vormen. Dit kan maar op één manier, namelijk door je resultaten in een peer reviewed tijdschrift te publiceren en je collega’s – in dit geval voedingswetenschappers – ervan te overtuigen dat dit een zinnige behandeling is voor overgewicht. Misschien dat een dergelijke strenge regel niet opgaat voor een Sonja Bakker, maar iemand die zich etaleert als arts, moet zich toch echt aan de regels houden die gelden voor de introductie van nieuwe behandelingen. Dat is hier overduidelijk niet gedaan. Soenen heeft mogelijk nuttig onderzoek gedaan, maar wij vonden zijn studie onvoldoende om dit dieet als nieuw en revolutionair aan te prijzen. Wij werden in die mening gesterkt door de argumenten die Katan in zijn beoordeling daarvoor aanvoerde. Bovendien was het oriënterend onderzoek waarin Soenen verschillende diëten met elkaar vergeleek, niet gepubliceerd in enig wetenschappelijk tijdschrift en stonden er een aantal onbegrijpelijke rekenfouten in zijn tabellen. Van Berkum werd wel bedankt in het proefschrift, omdat hij een deel van de patiënten leverde.

Wij besloten toen maar dr. Soenen en zijn promotor prof. dr. M.S. Westerterp-Plantenga rechtstreeks te vragen of zij op grond van de resultaten uit hun onderzoek de propaganda van Van Berkum niet een beetje voorbarig vonden. Het tweetal was telefonisch niet te bereiken en reageerde ook niet op herhaalde e-mails. Enkele dagen later belde een nogal opgewonden Frank van Berkum een van ons op. Hij liet weten dat prof. Westerterp hem gezegd had dat zij absoluut niet van plan was te reageren op onze e-mails. Maar hij wilde dat dan wel zelf opknappen. Wij hebben hem uitgelegd dat wij alleen wilden weten of de Maastrichtse onderzoekers vonden dat hun (nog niet in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerde) onderzoek voldoende bewijs vormde voor de werkzaamheid van hun dieet, vooral omdat een uitspraak daarover nergens in het proefschrift te vinden was. Van Berkum beantwoordde die vraag niet, maar begon te schermen met een groot aantal overzichtsartikelen in de literatuur waaruit zonneklaar zou blijken dat eiwitrijk dieet significant beter was dan alle andere vermageringsdiëten. Het werd een onnozele welles-nietes discussie waarin hij tot tweemaal toe dreigde dat hij zijn advocaten op onze vereniging zou afsturen, als wij het zouden wagen zijn goede naam aan te tasten. Hij liet ook nog weten dat hij er niets mee verdiende, maar dat dit werk hem zelfs vele duizenden euro´s per jaar kostte.

Onze pogingen om een verantwoorde wetenschappelijke uitspraak van de onderzoekers te krijgen, mislukte dus faliekant. Dat geeft natuurlijk te denken als wetenschappers een discussie met andere wetenschappers over hun werk zo onbeleefd uit de weg gaan.

Vervolgens kregen we nog wat meer inzicht in de werkwijze van Van Berkum door een artikel dat Peter van der Zon, sportmedisch consulent en al vele jaren schrijver over voeding en sport, onlangs publiceerde in het tijdschrift Sport & Fitness Magazine (zie bijgevoegde link, rechtsboven). Het is een hilarisch verslag van zijn ervaringen met de website van van Berkum: ‘eenkiloperweek.nl’. Volgens ‘dr. Frank’ is zijn dieet zuiver maatwerk, maar dat blijkt overduidelijk onwaar. Via de website schreven Van der Zon en een aantal van zijn vrienden en kennissen zich met gefingeerde gegevens over hun lichaamsgewicht in als deelnemers aan het programma. Zij kregen allen precies hetzelfde dieetadvies, ongeacht de BMI, het geslacht of de leeftijd die ze opgaven. De individuele benadering bleek ordinaire nep. Hetzelfde gold voor de beloofde individuele begeleiding. Het ‘interactieve’ programma merkte het helemaal niet als je opgaf dat je lichaamsgewicht in één dag vele kilo’s was gestegen of gedaald. Het dieet blijkt ook nog veel te veel verzadigde vetten te bevatten en de deelnemers worden opgezadeld met een serietje onnozele beweegtips die iedereen zelf kan verzinnen. Een door Van der Zon geconsulteerde hoogleraar voedingswetenschappen schaarde het dieet onder de noemer flauwekuldiëten. Dat komt dus overeen met de wat diplomatieker verwoorde mening van prof. Katan op zijn website.

Van Berkum beweert bij hoog en laag dat hij niets verdient aan dit dieet, maar waarom wordt dan zo de nadruk gelegd op die eiwitproducten? Als je inlogt als deelnemer aan het dieet op zijn website blijkt dat er wel degelijk geadviseerd wordt om eiwitshakes te nemen. Op de website staat onverbloemd: ‘Het Dr. Frank-dieet is een eiwitdieet. Het is de unieke combinatie van low-carb (weinig koolhydraten) en veel eiwitten die het Dr. Frank-dieet zo succesvol maakt. Veel mensen die een eiwitdieet volgen, kiezen voor shakes. Ze zijn vaak gemakkelijk in het gebruik en een goed alternatief voor mensen die liever geen hartig ontbijt eten. In de afgelopen jaren is er veel ervaring opgedaan met de toevoeging van eiwitshakes aan het Dr. Frank-dieet. De door Dr. Frank begeleide kandidaten uit de afvalrace van De Telegraaf maken eveneens gebruik van eiwitshakes.’

Volgt een lijst met fabrikanten van eiwitshakes. Katan zegt erover dat een pot van ongeveer een pond eiwit  €39,50 kost. Dat eiwit is gemaakt van wei, een afvalproduct van kaas en het kost bij inkoop een paar euro per pond. Er zit dus een winst van 1000% op. Dat geld kunnen patiënten beter in hun zak houden.

Maar wat ons het meest dwars zit is het feit dat Van Berkum misbruik maakt van zijn status als arts. Op iedere reclameuiting staat hij pontificaal in witte doktersjas en met een stethoscoop om zijn nek. Alsof hij daarmee wil zeggen: vertrouw mij, ik ben een echte dokter en niet een van die vele dieetgoeroes. Van Berkum overtreedt hiermee de gedragsregels van de artsenorganisatie KNMG, waarin in artikel 5 staat: ‘Publiciteit voor en door artsen moet feitelijk, controleerbaar en begrijpelijk zijn’. Toegegeven, begrijpelijk zijn Van Berkum’s teksten wel, maar of ze ook kloppen daar kunnen grote vraagtekens bij geplaatst worden. En controleerbaar is het al helemaal niet, want onderzoek ontbreekt. De KNMG zou het gedrag van Van Berkum eens moeten toetsen aan haar gedragsregels.

Het tijdschrift Medisch Contact publiceerde inmiddels op 15 april 2010 een interview met Van Berkum met de titel ‘Populistische aanpak van overgewicht’ en aangevuld met enkele kritische commentaren op zijn werkwijze en diverse links.

Noot toegevoegd 27 april 2010

1. Om de indruk te vermijden dat mw. Bakker recht zou hebben op de beschermde titel diëtist (met minimaal een HBO-diploma voeding en diëtetiek), vermelden we hier nadrukkelijk dat zij een gewichtsconsulente met een LOI-opleiding is.

Literatuur

(1) Een kilo per week doe je mee?(www.eenkiloperweek.nl) en Previtas:kliniek voor gewichtsmanagement (www.previtas.nl)

(2) Katan M.B. Het dieet van Dr Frank onderzocht.

(3) Soenen S. Efficacy of macronutrients on targeting obesity and beyond. Academisch proefschrift, Universiteit van Maastricht, 22 januari 2010)

(4) Van der Zon P. Eet je slank met dr. Frank. Een grimmig goeroe sprookje. Sport & Fitness Magazine Nr. 156/2010, p.58-63.

(5) Paauw S. Populistische aanpak van overgewicht. Medisch Contact 2010 Nr.65, p.660-664.

Naschrift  27 april 2010 door Webredactie

Tros Radar wijdde een uitzending aan de ‘Dokter Frank dieet’ op 26 april 2010. Te bekijken via de site van Tros Radar. In de uitzending kwam ter sprake dat de VtdK een klacht heeft ingediend bij het bestuur van de KNMG. Meer hierover in het artikel Antikwakzalvers dienen klacht in tegen dr Frank op de site van Medisch Contact.

Naschrift 1 mei 2010 door Webredactie

Zie ook het commentaar Diëtisten laten zich niet in hoek duwen door Dr. Frank op de website Nieuws voor diëtisten.