Djien Liem loodst acupunctuur Radboudumc binnen

In de nadagen van een serieuze, lange medische carrière maakt neonatoloog/kinderarts K. (Kian) Djien Liem een flinke faux pas: hij belijdt zijn sluimerende acupunctuur-geloof binnen de muren van het universitaire Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen.

Djien Liem viert in september zijn afscheid maar voor hij de deur achter zich dicht trekt, heeft hij een klein acupunctuuronderzoek op zijn neonatologie-intensive care in gang gezet. Liem doet mee aan een internationaal onderzoek om pijn te verzachten bij te vroeg geboren baby’s met netvliesproblemen. Op de Nijmeegse ic krijgen straks tien baby’s – gerandomiseerd – magnetische stickers opgeplakt op vijf acupunctuur-meridiaanpunten in beide oorschelpen. Het beoogde doel: ervoor zorgen dat baby’s minder pijn hebben bij het routinematige oogonderzoek. De magneetstickers, al dan niet nep, blijven ongeveer drie uur op de oortjes zitten.

De naam Liem is geen onbekende van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK). De Nijmeegse neonatoloog Kian Djien gelooft in de helende werking van het aanprikken of beplakken met magneetjes van curieuze plaatsen (meridianen) in het lichaam. De afgelopen jaren heeft naamgenoot Andrew Liem meer bekendheid gekregen. Ze zijn overigens geen familie.

Geen plausibel werkingsmechanisme

Het is stuitend dat een gerenommeerde universiteit als het Radboudumc onderzoek gaat doen naar acupunctuur. Je doet geen onderzoek naar iets wat je al weet en waar elke logische vraagstelling ontbreekt. Er is bij acupunctuur geen plausibel werkingsmechanisme. Radiotherapie-hoogleraar Lukas Stalpers van het Amsterdam UMC en bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij zal het eind augustus tijdens het aanstaande Europese ESC2019-congres in Gent, georganiseerd door de Vlaamse zusterorganisatie Skepp, als volgt verwoorden: “Onder ‘biologische plausibiliteit’ wordt verstaan: is het biologisch verklaarbaar waarom een middel werkt. Acupunctuur is biologische onzin omdat de veronderstelde meridianen en energievelden waarop acupunctuur ingrijpt in werkelijkheid nooit gevonden zijn. Acupunctuur is klinkklare, duizenden jaren oude, Chinese onzin”.

Waarom heeft de medisch-ethische toetsingscommissie van het Radboudumc dan deze kwakzalverij laten passeren en het onderzoek van Liem goedgekeurd? Heeft de Nijmeegse waakhond een aanvraag goedgekeurd? Het is deze vraag die boven de markt hangt. Het Radboudumc is hierover eind augustus door de webredactie om uitleg gevraagd. Het Nijmeegse universitaire centrum is een van de drie centra in de zogeheten MAGNIFIC-ROP-studie met de Canadese neonatoloog Georg Schmölzer van het Royal Alexandra Hospital in het Canadese Edmonton als hoofdonderzoeker. 

Het plan is dit jaar negentig te vroeg geboren baby’s te includeren. In het Canadese ziekenhuis en in een ziekenhuis in Sydney krijgen veertig baby’s stickers opgeplakt, de helft echte magneetjes, de andere helft nep-stickers. De gemeten pijnbeleving is de maat om de effectiviteit van de magnetische stickers te bepalen. Pijnmeting bij neonaten is moeilijk: verpleegkundigen observeren of ze pijn zien, waarmee de meting vol ‘biased’-valkuilen zit. Tien baby’s in de intensive care van Liem in Nijmegen zullen meedoen aan de Canadese studie. De inclusie is begonnen en zal eind oktober zijn afgerond.

Pijnreductie

De Canadese hoofdonderzoeker Schmölzer publiceerde de afgelopen zes jaar negen artikelen over acupunctuur bij te vroeggeborenen, met als inzet pijnreductie. Uit zijn recente literatuuranalyse – slechts vijf artikelen voldeden aan serieuze criteria – blijkt dat niet echt te zeggen is of acupunctuur werkt. De meeste studies zijn kwalitatief slecht, merkt de Canadees op.

Schmölzer plakte al eerder neonaten magnetische stickers op met als doel pijnverlichting, toen bij het geven van de hielprik. Conclusie: de werkzaamheid is niet overtuigend, meer onderzoek is nodig, luidde het advies van Schmölzer in 2017.

De Nijmeegse Djien Liem heeft de afgelopen jaren weinig gestoeid met naaldjes en magneetjes, althans niet in zijn Radboudumc. Acupuncturist/neonatoloog K.D. Liem publiceerde de afgelopen 25 jaar 66 wetenschappelijke artikelen, blijkt uit PubMed. Ze gingen over neonatologische onderwerpen. Geen van deze studies gaat over (oorschelp)acupunctuur. Hij heeft wel – in aanloop naar zijn pensioen – eind vorig jaar een acupunctuurkliniek geopend in Mook, bij Nijmegen. Djien Liem zit ook al enige jaren in de visitatiecommissie van de Wetenschappelijke Artsen Vereniging voor Acupunctuur in Nederland (Wavan).

Djien Liem neemt op vrijdag 6 september 2019 afscheid, van de afdeling neonatologie van het Radboudumc. Hij gaat met pensioen. Er is een afscheidssymposium georganiseerd waar bekende kinderartsen uit de (universitaire) wereld lezingen zullen geven, over serieuze neonatologische onderwerpen.

David J. Kopsky

In het dagprogramma zit echter ook een acupunctuur-faux pas. Acupuncturist David J. Kopsky gaat iets vertellen over evidenced based medicine in relatie tot acupunctuur en pijnbestrijding bij neonaten en oudere kinderen. Over de Canadese studie dus waaraan Liem meedoet, een curieus detonerend sluitstuk van zijn serieuze wetenschappelijke carrière.

Kopsky is het prikmaatje van acupuncturist/arts Jan Keppel Hesselink, ook geen onbekende van de vereniging. Ze runnen samen het Instituut voor Neuropathische Pijn (INP), met vestigingen in Soest, Amsterdam en Bosch en Duin. Daar prikken ze er lustig op los met naaldjes en strooien ze onbewezen pasta’s en capsules rond met het voedingssupplement palmitoylethanolamide (PEA), onder merknaam PeaPure en PeaPlex.  

De werkzaamheid van deze ontstekingsremmende en pijnstillende middelen is al even onbewezen als die naaldprikken.

Naamgenoot – geen familie – Andrew Liem, anesthesioloog, timmerde de afgelopen jaren veel meer aan de acupunctuur-weg, eerst in het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem. In 2017 stapte hij over naar de afdeling anesthesiologie van Gelre Ziekenhuizen in Apeldoorn.

Andrew Liem

Naamgenoot Andrew Liem volgde een driejarige artsen-acupunctuur opleiding en is sinds 2008 gecertificeerd als arts-acupuncturist. Hij is sindsdien lid van de Nederlandse Artsen Acupunctuur Vereniging (NAAV). Hij ontplooide daar jaren bestuursactiviteiten. 

De Nederlandse Patiënten Vereniging voor Acupunctuur (NPVA) lauwerde hem in 2009 met de zogeheten Pruimenbloesemprijs voor zijn “verdiensten”.

Andrew Liem kreeg acupunctuur geaccepteerd binnen de muren van het Slingeland Ziekenhuis, tot grote ergernis van onder meer de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK). Het leverde de directie van het ziekenhuis in 2009 de nominatie op voor de Meester Kackadorisprijs. Op de website van de vereniging zijn de acupunctuur-strapatsen van Andrew Liem met enige regelmaat gesignaleerd, onder meer onder de kop “Kwakzalverij viert hoogtij in Doetinchem.”

“De directie en de volledige medische staf van het Slingeland Ziekenhuis stonden mij officieel toe acupunctuur voor pijnbestrijding toe te passen”, schrijft Andrew Liem op de website van zijn bedrijf/praktijk Liem Brothers BV, gevestigd in Apeldoorn. “Als patiënten geen baat (meer) hadden bij de reguliere westerse pijnbestrijding en te kennen gaven acupunctuur te willen ondergaan, maakten we een nieuwe afspraak voor de acupunctuur.” De behandelingsresultaten van prikken op “orgaan-specifieke” pijnpunten ín de oorschelp waren “ronduit bemoedigend”, zou volgens Andrew Liem in 2010 zijn gebleken uit een evaluatie van een onafhankelijke pijnverpleegkundige.