Wageningen Universiteit vereenzelvigt zich met kruidengeloof

Antroposofen en wichelroedelopers gingen voor, de eer is nu te beurt gevallen aan het Europa Ayurveda Centrum in Witharen, in de buurt van Ommen, waar holistische natuurgeneeskunst uit India wordt bedreven. Een samenwerkingsverband van Wageningen Universiteit, het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen en het Arnhemse bedrijf Europroxima, ontwikkelaar van testsystemen om voedselveiligheid te monitoren, gaat onderzoek doen naar de werking van een traditioneel kruidenmiddel tegen diabetes type 2. Het gaat om een Ayurvedisch kruidenpreparaat dat al eeuwen in India wordt gebruikt als geneesmiddel, zo leert het persbericht (PDF) van de Provincie Gelderland. Het middel, zo wil de mondelinge overlevering, zou een glucose- en lipideverlagende werking hebben. Het idee is om het kruidenproduct – eenmaal oké en werkzaam bevonden – als geneesmiddel in Nederland en Europa te laten registreren en op de markt te brengen. Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), de provincie Overijssel en het rijk stoppen meer dan een half miljoen euro in het kruidenproject. De deelnemers zelf, waaronder Wageningen Universiteit, komen nog eens met meer dan een half miljoen euro – voornamelijk overheidsgeld – over de brug. Er worden 21 full time banen mee gecreëerd, in de regio’s Gelderland en Overijssel.

Even iets over het Europa Ayurveda Centrum van de familie Peters, dat de basis legde voor het universitaire kruidenproject. Eigenaar Cornelis Peters, eens opgeleid als hbo-laborant, prijst zichzelf aan als Ayurveda-geneeskundige. Hij scharrelde de primitieve Indiase landbouwtechnieken en geneeswijzen op tijdens zijn langdurige verblijf in Zuid-India. In zijn toko kun je nu terecht voor een trits aan ziekten. Het centrum is gespecialiseerd in mentale ziekten, zo meldt de website. Voor de revolutionaire aanpak hiervan worden ‘bewoners van de astrale gebieden’ ingevlogen. Verder pakken de genezers in het centrum vele andere ziekten aan zoals huidziekten, mannenziekten, vrouwenziekten, maag- darm en leverziekten, oncologische aandoeningen en meer van dat alles. ‘In onze praktijk behandelen wij mensen met uiteenlopende klachten, de praktijk lijkt daardoor op een gewone huisartsenpraktijk’, schrijft de directeur op zijn website. ‘Het grote verschil is echter dat wij met kruidenpreparaten werken en dat onze behandeling enerzijds gericht is op het schoonmaken van het lichaam en het verwijderen van wat er niet in thuishoort en anderzijds op het toevoegen van datgene waar het lichaam behoefte aan heeft.’

Nog een lesje uit de buurt van Ommen over het Ayurvedische, inmiddels 5000 jaar oude, geloof:

‘In alle levende organismen zijn drie bio-energetische krachten (dosha’s) werkzaam: vata, de kracht van beweging, pitta, de kracht van transformatie en kapha, de kracht van structuur. Dit is de leer van de tridosha’s. Deze drie energetische krachten geven sturing aan de vijf elementen waar wij uit zijn opgebouwd: aarde, water, vuur, lucht en ether. Ieder mens wordt geboren met een eigen unieke combinatie van deze vijf elementen en drie bio-energetische krachten. Wanneer deze combinatie door onze manier van leven verstoord wordt, raken wij uit balans. Wij gaan ons langzamerhand lusteloos en moe voelen en worden uiteindelijk ziek. Ziek worden begint dus met een verstoorde balans.’

Onderzoekers van de afdeling humane voeding van Wageningen Universiteit, geïnspireerd door deze teksten, gaan kijken of een kruidenpreparaat van twintig kruiden iets doet bij mensen met beginnende diabetes type 2. Ze gaan wetenschappelijk verantwoord – op ‘westerse wijze’ – kijken of het kruidenmengsel insulineresistentie vermindert. Het wordt een placebogecontroleerde, dubbelblinde cross-over studie, beloven de verantwoordelijke onderzoekers. Ook de toxiciteit van het kruidenmengsel zal worden bekeken. Onduidelijk is of er toestemming is van een medisch-ethische commissie.

Het mengsel, dat bekeken wordt, gaat als Mohana Choorna door het leven en is genoemd naar de uitvindster Mohana Kumari, in Witharen de vrouw des huizes. Ze noemt zich dr. en Ayurveda-arts. Ze overtreedt hier mee de wet, ze is niet namelijk gepromoveerd. Ook is ze hier niet als arts ingeschreven in het BIG-register. In 2010 kreeg (PDF) ze desalniettemin een Koninklijke onderscheiding.

Kruidenonderzoek is mooi, kijken naar wat er aan werkzame stoffen in kruidenextracten zit, heeft in het verleden soms fraaie resultaten opgeleverd. Zo kun je ook nu op zoek gaan naar nieuwe werkzame stoffen waaraan vervolgens chemisch kan worden gesleuteld ter verbetering van genezingsrendement en bijwerkingenprofiel. Bij taxol bijvoorbeeld is dit gebeurd.

Er is niets tegen dit soort onderzoek, mits goed van opzet. De Wageningse onderzoekers gaan echter het hele kruidenpreparaat – twintig verschillende kruidenextracten in één pilletje – bij vrijwilligers met insulineresistentie uitproberen. Dit kruidenmengsel – per definitie met een moeilijk te reguleren constante samenstelling en veiligheidsprofiel – is gemaakt volgens die gelovige Mohana-receptuur. Dit maakt een wetenschappelijke medische kijk op (tientallen) verschillende individuele stoffen en/of kruiden onmogelijk. Verwacht er niet te veel van, stelt emeritus-hoogleraar farmacologie Henk Timmerman van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK): ‘Er zijn in de Aziatische kruidenpap nog maar weinig krenten gevonden: artemisine en ‘ma huang’ (efedrine/astma) zijn enkele voorbeelden. Er is aan de ginkgo-plant veel onderzoek gedaan, maar dit heeft weinig opgeleverd. Artemisine (malaria) werd pas bruikbaar na chemische modificatie van het natuurlijke product net zoals bij peniciline.’

Cees Renckens van de VtdK verwoordt het zo: ‘Onze geneesmiddelen waren oorspronkelijk vrijwel alle van plantaardige origine. Planten- en kruidenmiddelen bestaan uit tientallen stoffen in een niet constante concentratie die al of niet essentieel zijn voor eventuele effecten. De geneeskunde boekte grote vooruitgang toen in de 19de eeuw dankzij de scheikunde werkzame stoffen uit de plant konden worden geïsoleerd om daarna in exacte dosering als geneesmiddel te gaan dienen. Dit maakte een einde aan zowel onderbehandeling als vergiftiging ten gevolge van overdosering. Sindsdien hebben onverwerkte kruidenmiddelen sterk aan betekenis verloren en staat het aanbieden ervan thans gelijk aan het bedrijven van kwakzalverij. Toch houdt de traditionele Chinese geneeskunde, de antroposofische geneeskunde en de natuurgeneeskunde nog altijd vast aan hun geloof in kruidenpreparaten.’

Een serieuze universiteit als die in Wageningen zou niet geassocieerd moeten willen worden met geloof en met daaraan gekoppelde anekdotes. En anekdotisch zijn de mededelingen uit India over het vermeende nut bij diabetes type 2. Uit een recente Cochrane-analyse – gemaakt door Indiase onderzoekers – blijkt dat er geen studies zijn waaruit enige effectiviteit blijkt van – verschillende – Ayurvedische kruiden bij de aanpak van diabetes. De onderzoeksgroep van Edzard Ernst uit het Britse Exeter vond in 2011, de literatuur doorvlooiend, geen enkele effectiviteit van deze Indiase geloofsbeleving (p. 85).

Plant Research International (PRI), onderdeel van Wageningen Universiteit, begeleidt de kruidenkweek. De daarbij gebruikte Indiase kruidenlandbouw is van oude tijden, ver van wat nota bene diezelfde landbouwuniversiteit de afgelopen dertig tot veertig jaar aan wetenschap en technologiekennis heeft ontwikkeld op bijvoorbeeld bemestingsgebied. Met de Ayurvedische landbouw stapt de universiteit eeuwen terug in de tijd. Conform de Ayurvedische leer, de zogeheten Panchagavyam-methode, worden kruiden besprenkeld met een mengsel van vijf koeproducten: melk, yoghurt, boter, urine en mest worden niet alleen in een speciale verhouding gemengd, dat gebeurt ook nog in een speciale volgorde. En alsof dit nog niet genoeg is, wordt ook de vedische astrologie te hulp geroepen.