Bedotten of behandelen?

Uit: Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij,
jaargang 119, nr. 4 (december 2008), p. 34-35

Trick or Treatment, geschreven door natuurkundige en wetenschapsjournalist Simon Singh en arts en gewezen homeopaat Edzard Ernst, is opgedragen aan ZKH Prins Charles of Wales, notoir aanhanger en propagandist van de niet-reguliere geneeskunst en wellicht is dat de reden waarom het boek doortrokken is van een formeel aandoend taalgebruik.

Het boek begint met vier voorbeelden uit het tijdperk van voor de evidence based medicine, te weten citrusvruchten als geneesmiddel tegen scheurbuik, het bewijs dat aderlaten in het algemeen meer kwaad doet dan goed, het gunstige effect van goede hygiëne in het ziekenhuis, en het bewijs dat roken de voornaamste oorzaak is van longkanker. De eerste drie gevallen gingen in tegen de toenmalige medische praktijk, in het vierde geval had men te maken met de tegenstand van een machtige industriële lobby. In alle vier gevallen gaf uiteindelijk deugdelijke bewijsvoering de doorslag.

Acupunctuur, homeopathie, chiropraxie en kruidengeneeskunde worden gedetailleerd beschreven. Van alle vier behandelwijzen wordt de geschiedenis (voor zover bekend) uitgebreid weergegeven. Daarna volgt een beschrijving van de praktijk en het gebrek aan bewezen werkzaamheid, waarbij wordt uiteengezet waarom dubbel geblindeerde, gerandomiseerde proeven met een controlegroep en meta-analyses noodzakelijk zijn. Aan het eind van het boek worden dertig complementaire of alternatieve behandelingen, inclusief het gebruik van oorkaarsen, in het kort besproken, waarbij, zoals te verwachten was, de nadelen de voordelen ruimschoots overtreffen.

Acupunctuur
De acupunctuur kwam het westen binnen, ondersteund door een groot aantal Chinese onderzoeken waaruit zou moeten blijken dat de therapie voor de meest uiteenlopende ziekten werkte. Uit Cochrane-analyses bleek het tegendeel. Enig bewijs van werkzaamheid werd niet gevonden. Gevaren die kleven aan de toepassing zijn het gebruik van niet-gesteriliseerde naalden waardoor infecties kunnen ontstaan en het ‘doorboren’ van organen, zelfs van het hart, hetgeen echter zeer sporadisch voorkomt.

Homeopathie
Tegen het einde van de 18e eeuw deed de homeopathie met Hahnemann zijn intrede. Met de ontwikkeling van de moderne geneeskunde leek de homeopathie langzaamaan te verdwijnen. Na de Tweede Wereldoorlog vond er een opleving plaats. Onderzoek van Jacques Benveniste gaf de homeopaten weer hoop (zie NTtdK 115.4, (december 2004), p. 31). Herhalingen van zijn proeven gaven echter een negatief resultaat te zien. Singh en Ernst besteden veel aandacht aan het geval-Benveniste omdat de homeopaten er naar bleven verwijzen, gebruikmakend van de nodige leugens. Bewijs bleef uit. Grootschalig gedegen wetenschappelijk onderzoek wijst keer op keer uit dat homeopathie een placebobehandeling is. Homeopathische preparaten zijn over het algemeen op zich niet gevaarlijk tenzij ze in plaats van werkzame middelen worden ingenomen.

Chiropraxie
Chiropraxie is een vinding van Daniel David Palmer in 1885. Aan de basis ervan ligt de opvatting dat alle ziekten hun oorsprong hebben in afwijkingen van de wervelkolom (sublaxaties) die de stroom van innate intelligence (aangeboren intelligentie) verstoren. Die afwijkingen worden op een bepaald niet zachtzinnige manier met de hand gecorrigeerd. Door handig gebruik te maken van de Anti-Trust Wet hebben de chiropractors in de Verenigde Staten zich een plaats weten te veroveren als eerstelijns zorgverleners, wat ook in Groot-Brittannië het geval is. Misschien helpt chiropraxie alleen maar bij lage rugpijn, bewezen is het niet.

Bovendien is de therapie niet ongevaarlijk. Allereerst zijn er de volslagen overbodige röntgenfoto’s van de gehele wervelkolom die chiropractoren bij voorkeur twee keer per jaar bij hun patiënten laten uitvoeren. Dan zijn er meldingen van duizeligheid en hoofdpijn vlak na de behandeling, gevolg van beschadiging van de wervels. En ten slotte zijn er de beroertes en overlijdens door beschadiging van de slagaders die de hersenen van bloed voorzien, ten gevolge van het kraken van de halswervels. Navraag bij Britse neurologen leverde in een jaar tijd negen beroertes op die nergens waren gerapporteerd. Bedenk wel dat het manipuleren van de bovenste wervels ook gebeurt bij behandeling van lage rugpijn. Als u na dit verhaal toch nog naar een chiropractor wilt gaan, zorg er dan in ieder geval voor dat die uw nek met rust laat. En zorg er voor dat hij kinderen wier gebeente nog volop in ontwikkeling is, niet beroert.

Kruidengeneeskunde
De wortels van de kruidengeneeskunde liggen heel ver in het verleden want menig zoogdier, zelfs mijn uiterst domme poes, gebruikt planten om ongemakken te verhelpen. Van tijd tot tijd worden er nieuwe medische toepassingen van planten gevonden, maar die planten vindt u meestal niet bij uw kruidenleverancier. Geen wonder, want het zijn vaak giftige planten.

De tabel in dit boek die de werkzaamheid van kruiden weergeeft, is verouderd: black cohosh en Echinacea zijn inmiddels afgeserveerd en de enige positieve uitkomst voor ma huang als afslankmiddel bleek achteraf hoogst waarschijnlijk op fraude gebaseerd te zijn. De lijst met gevaren die aan het gebruik van diezelfde kruiden kleven, staat helaas tien bladzijden verder en de allergische reacties worden in een enkele zin boven aan de lijst genoemd. Maar ze staan er in ieder geval in, zodat niemand die dit boek heeft gelezen tenminste ooit nog kan spreken van ‘onschuldige’ kruiden.

Ook de interactie met werkzame medicijnen wordt opgenoemd. Singh en Ernst benadrukken nog eens dat kruidenmengsels zonder meer zinloos zijn en lang niet altijd veilig. Ook de toevoeging van reguliere geneesmiddelen zonder dat dit op het etiket vermeld staat, wordt als gevaar genoemd. Het boek is kennelijk voor de lawine van Viagra-analogen bij kruidenpotentiemiddelen naar de drukker gegaan.

Singh en Ernst behandelen uitgebreid het taalgebruik van de alternatieve geneeskunstenaars dat doorspekt is met termen als ‘natuurlijk’, ’traditioneel’, ‘holistisch’, en beweringen als ‘de wetenschap kan de alternatieve geneeskunde niet testen’. Zij maken ook duidelijk dat het juist veel van de alternatieven zijn die niet open staan voor vernieuwingen, wat vooral geldt voor homeopaten, de beoefenaren van de traditionele Chinese geneeskunde en ayurvedische behandelaars. Uitvinders van fantasieapparaten denken uiteraard allemaal dat ze uiterst vernieuwend bezig zijn.

Verrassend is de lijst van mensen en instituten die onbewezen en onwerkzame behandelingen propageren. Naast de te verwachten beroemdheden, onder wie goeroes als Depak Chopra en Andrew Weil en de media, treft men op die lijst ook universiteiten aan. In Groot-Brittannië worden BSc-diploma’s uitgereikt met homeopathie als hoofdvak! Maar met (natuur)wetenschap heeft homeopathie niets te maken.

Conclusie
Hier en daar is het boek iets te optimistisch, met name waar het gaat over de werkzaamheid van kruiden. Misschien is de Duitse achtergrond van Ernst daar schuldig aan. Het boek vormt echter een uitstekende aanvulling op het in dit blad eerder besproken Snake Oil Science vooral waar het gaat om de gevaren van de homeopathie. Over die behandelwijze velt de ex-homopeopaat Ernst een ongenadig oordeel.

Naschrift november 2010

Het boek is nu ook in vertaling beschikbaar, onder de titel Bekocht of behandeld? De feiten over alternatieve geneeswijzen. Arbeiderspers

Nieuwsbrief

De Digitale Nieuwsbrief van de VtdK houdt u regelmatig op de hoogte van nieuwe artikelen op deze site.