Maandblad Geestelijke volksgezondheid doet oproep om ‘psychokwakzalverij’ niet meer te vergoeden

Onlangs gaf een huisarts mij een folder van het Neurofeedback Instituut Nederland. Het ging over facturen en vergoedingen voor neurofeedback. De huisarts vroeg me: ‘Een patiënt wil dat ik een verwijsbrief voor psychotherapie schrijf. Moet ik dat doen?’ Toen ik de folder las kon ik mijn ogen niet geloven. Ik citeer:

‘Het Onderzoek wordt alleen vergoed als u een verwijsbrief inlevert (…). Om te weten welk percentage (…) vergoed wordt, dient u contact op te nemen met uw zorgverzekeraar en vraagt u dan “met welk percentage wordt ongecontracteerde psychotherapie vergoed?” (…) Op basis van deze methode bedragen de kosten van het Onderzoek ? 509,60.’
Waarop uitleg volgt van de vergoeding van het gesprekstherapiedeel, die afhankelijk is van het inleveren van een verwijsbrief voor eerstelijns psychologische zorg of psychotherapie. ‘De verwijsbrief moet gericht zijn aan het Neurofeedback Instituut Nederland, en in de omschrijving dient of “psychotherapie”, of “specialistische niet-klinische GGZ-zorg” te staan.’

Het staat in Nederland iedereen vrij om zich te laten behandelen met neurofeedback. Het staat ook iedereen vrij om deze behandelingen aan te bieden. Ook al zijn de pretenties van de werkzaamheid van deze behandeling nogal fors. De site van het Instituut meldt: ‘Neurofeedback is werkzaam op het gebied van o.a.: ADD/ADHD, Hersentrauma, Slaapstoornissen, Angst, Migraine/Hoofdpijn, Syndroom van Asperger, Burnout, NLD, Whiplash, Depressie, PDD-NOS.’ Zover ik weet is de werkzaamheid bij al deze aandoeningen niet aangetoond volgens de regelen der kunst, behalve misschien bij ADHD. Over dat laatste onderwerp is onlangs een positieve meta-analyse gepubliceerd. Voorlopig is neurofeedback daarom te beschouwen als een krachtige placebo. Die kracht zit hem dan wellicht vooral in de indrukwekkende EEG-apparatuur.

De vraag is echter of het behandelaars die ingeschreven staan in het BIG-register vrij staat om een dergelijke niet evidence-based behandeling met zulke pretenties aan te bieden. Ik denk het niet. Volgens het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg dient een arts, psychiater, GZ-psycholoog of psychotherapeut te handelen ‘binnen de grenzen van hetgeen in de beroepsgroep als norm of standaard wordt aanvaard, rekening houdend met de stand van de wetenschap.’ En neurofeedback valt niet binnen deze grenzen. Het is volgens de stand van de wetenschap niet aangetoond effectief en in geen enkele richtlijn als behandeloptie opgenomen.

Maar waar het mij in dit kader vooral om gaat is dat het al helemaal geen pas geeft om het onderzoek en het ‘gespreksdeel’ bij neurofeedback respectievelijk te declareren als eerstelijns psychologisch consult, psychotherapie of specialistische niet-klinische GGZ-zorg. Dat zou wel eens fraude kunnen zijn.

Ik vrees dat het wel meer gebeurt dat BIG-geregistreerde behandelaars niet door de beroepsgroep geaccepteerde behandelingen als een DBC-GGZ-verrichting declareren bij de zorgverzekeraars. Ik geef een kleine greep uit de resultaten van een korte zoektocht op internet.

De volgende tekst trof ik aan bij een bestuurslid van de Vereniging voor Transpersoonlijke Psychiatrie: ‘Vrijgevestigd psychiater in H. Na de huisartsopleiding studeerde zij af als psychiater in 1983. Naast de reguliere beroepsopleiding volgde zij opleidingen en trainingen op het gebied van spirituele psychotherapie (…), homeopathie, astrologie, hypnose, regressie en reïncarnatietherapie, haptotherapie, EMDR, EFT, familieopstellingen, (…), meditatie e.d. Vanuit deze achtergrond werkt zij als psychiater individueel, met echtparen en groepen en geeft zij workshops en cursussen ook voor hulpverleners.’ Zou deze collega al die bloemrijke behandelingen door de patiënten zelf laten betalen, of declareert ze deze als DBC-GGZ-verrichtingen?

Op dezelfde website staan nog meer interessante collega’s. Bijvoorbeeld een kinder- en jeugdpsychiater die zich ‘praatdokter’ noemt en homeopathie bedrijft. Of een psycholoog (lid van het NIP, in opleiding tot GZ-psycholoog) die schrijft: ‘Met mijn jarenlange studie en verdieping in de parapsychologie, mystiek en het zogenaamde paranormale wil ik mensen helpen deze ervaringen te integreren in hun leven.’

Een psychotherapeut, GZ-psycholoog en klinisch psycholoog schrijft over haar werk in haar Nieuwe Tijds Psychotherapie centrum: ‘Meditatietrainingen bij Israna, bij Drunvalo Melchizedek, Inca inwijdingen door Juan del Prado, reizen naar de Hava Supai indianen in Arizona, naar de Maya-indianen in Mexico en Guatemala, naar de Waitaha in Nieuw Zeeland, veel internationale contacten, hebben alle bijgedragen tot een zeer welkome aanvulling van het arsenaal van de reguliere psychotherapie.’ En haar behandelingen worden als psychotherapie vergoed.

Een eerstelijnspsycholoog uit V. heeft samen met een van een burn-out genezen musicus een nieuwe therapievorm ontwikkeld, de zielresonantie. Op haar website staat: ‘Wij zijn blij met deze unieke samenwerking en verwachten er veel mensen snel mee te kunnen transformeren. (…) is een mediamiek musicus die zijn helende klanken weet af te stemmen op de ziel van de cliënt. Het is een woordeloze trilling die het gevoel direct aanspreekt en raakt op het niveau van de persoon die je werkelijk bent.’

Een waarlijk wondere wereld van pastelwarme websites. En dat allemaal van ons DBC-GGZ-budget. Wat me bij het bekijken van de sites overigens opvalt, is dat de kwakzalverij van niet BIG-geregistreerden in de aanvullende pakketten van veel zorgverzekeringen wordt vergoed. Ik erger me er al jaren aan dat je als verzekerde met een aanvullend pakket moet meebetalen aan dergelijke onzin. Hoeveel zou er niet bezuinigd kunnen worden als de zorgverzekeringen en het PGB alleen behandelingen zouden vergoeden die doelmatig zijn? Pas de trechter van Dunning op de gehele gezondheidszorg toe (zie het artikel van Van Dam & Stolker in dit nummer), en de eigen bijdrage voor de GGZ hoeft helemaal niet meer. En laten de zorgverzekeraars, de inspectie en de beroepsverenigingen voor psychologen, psychiaters en psychotherapeuten ervoor zorgen dat de DBC-GGZ niet meer misbruikt wordt om behandelingen te vergoeden die (nog) niet voldoen aan de stand van onze wetenschap! Dan houden we nog budget over voor de noodzakelijke en doelmatige behandelingen van de psychiatrische patiënten die het echt nodig hebben.

De huisarts, ten slotte, heb ik geantwoord dat neurofeedback geen psychotherapie is en dat ze die verwijsbrief dus maar niet moest schrijven.

Bron: Hengeveld MW. Over bezuinigingen gesproken. Buiten de orde. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 2011: 66: 697-9. Overgenomen met toestemming van de auteur en het Maandblad Geestelijke volksgezondheid.