Wat is Chiropractie? Inleiding in de onbewezen leer van de wervelstand

Daniel D. Palmer (1865-1913), geboren in Canada en op 20-jarige leeftijd geëmigreerd naar Iowa in de VS, was aanvankelijk boer, kruidenier, bijenhouder en onderwijzer voordat hij zich vanaf zijn 40-ste toelegde op natuurgeneeskunde en magnetiseren. Zijn praktijk liep goed en hij studeerde op spiritualisme, vitalisme en liep een stage bij Andrew T. Still, die 20 jaar eerder de osteopathie had uitgevonden, een methode van botten kraken, die Palmer ook inspireerde. Het idee dat vrijwel alle ziekten het gevolg waren van scheefstand van wervels, door hem ‘subluxatie’ genoemd, werd hem in 1895 tijdens een seance in een ingeving aangereikt door de geest van dr. Jim Atkinson, een arts die vijftig jaar eerder was overleden.

Palmer beschreef deze gebeurtenis in zijn biografie, postuum verschenen in 1914 onder de titel ‘The Chiropractor’. Daarin beschreef hij ook zijn eerste succes: de conciërge Harvey Lillard, verbonden aan Palmer’s praktijk, was al 17 jaar doof, een kwaal die acuut was ontstaan toen hij iets in zijn rug had voelen knappen. Palmer stelde bij onderzoek van de rug een ‘subluxatie’ vast en corrigeerde die waarna de conciërge spoedig zijn gehoor herkreeg (Het is goed te vermelden dat genezing van doofheid door manipulatie van de wervelkolom onmogelijk is, omdat geluidsprikkels ons bereiken via twee hersenzenuwen, die zich ver buiten bereik van de wervelkolom bevinden. Aldus bekeken berust de ‘ontdekking’ van de chiropractie op een misverstand).

Korte tijd daarna had Palmer weer succes, nu bij een hartpatiënt. Palmer trok de conclusie dat nu wel bewezen was dat hij een nieuw geneesstelsel had ontwikkeld, want hoe anders te verklaren dan twee zo verschillende kwalen met eenzelfde aanpak konden worden genezen? Hij doopte de methode ‘chiropractie’ en kreeg een grote toeloop van patiënten. Reeds in 1896 richtte hij in Davenport de Palmer School of Magnetic Cure op en zijn zoon Bartlett J. Palmer behoorde tot zijn eerste leerlingen. Ze zouden later samen leerboeken schrijven en een tijdschrift runnen. Toen vader de streek verliet, vermoedelijk op de vlucht voor justitie wegens onbevoegde uitoefening der geneeskunde, toen deed zoonlief een greep naar de macht en zette de school voort. Vader D.D. kreeg regelmatig met justitie te maken en zat ook daadwerkelijk enige tijd gevangen. Hij overleed nadat hij – mogelijk opzettelijk – door zijn zoon was overreden, maar de annalen vermelden dat hij aan vlektyfus zou zijn bezweken.

Zenuwprikkels

Kern van de chiropractische leer is dat onze gezondheid afhangt van een onbelemmerd stromen van zenuwprikkels, dat ervoor moet zorgen dat ‘innate intelligence’ (een onduidelijk begrip en een afgeleide van de goddelijke ‘universal intelligence’) van de hersenen en het ruggenmerg bij de organen van het lichaam kan komen. De ziekteverwekkende belemmering ervan komt van de ‘subluxaties’, die niet alleen rug- of nekpijn kunnen geven, maar ook ziekten als astma, hartkwalen, suikerziekte, huilbaby’s et cetera zouden kunnen veroorzaken.

Omdat de subluxatie niet altijd direct door de patiënt bemerkt wordt, is volgens chiropractoren preventief corrigeren wenselijk, bij voorkeur eenmaal per week. Meestal zal de chiropractor de ‘diagnose’ stellen door handmatig aftasten van de wervelkolom, maar soms wordt gebruik gemaakt van imponerende apparaten zoals de onzinnige en zeer dure neurocalometer (van B.J. Palmer), later ook wel met andere rare apparaten, spiertesten in de zgn. toegepaste kinesiologie, meten van huidweerstanden, röntgenfoto’s en MRI’s. Bewijzen voor het bestaan van de subluxaties zijn nooit gevonden en meermalen is aangetoond dat bij gezonde proefpersonen die een aantal chiropractors raadplegen altijd een subluxatie gevonden wordt en dan ook nog bij elke chiropractor weer op een andere plek.

Tegen de verdrukking van justitie en medische stand in groeide de chiropractie in de VS uit tot een door de wetgever geaccepteerde vorm van gezondheidszorg, ondanks het feit dat de Amerikaanse artsenvereniging AMA in 1963 een Comité tegen de Kwakzalverij oprichtte om de steeds brutalere chiropractie de kop in te drukken.

Inslikken

Zij verloor de juridische strijd en moest haar harde kritiek op de chiropractie inslikken, nadat de kwakzalvers met succes een beroep deden op de antitrustwetgeving, die in 1975 ook van toepassing werd verklaard op ‘learned professions’ als de geneeskunde. Voor het zo ver was werden er tot 1931 naar schatting 15.000 vervolgingen tegen chiropractors ingesteld, in een periode dat er inmiddels 12.000 chiropractors praktiseerden.

In 2017 telt de VS 77.000 chiropractors, die naar schatting (Los Angeles Times 1 juli 2017) zo’n 15 miljard dollar verdienen. Reeds in het interbellum waren er op alle continenten chiropractors actief en werden er opleidingen gestart. Wereldwijd zijn er thans zo’n 35 opleidingen. De toelatingseisen voor deze opleidingen zijn vederlicht, ze noemen zich soms College of University, maar hebben geen wettelijke status en zijn particulier van aard. Het toezicht op de 3 ½ à 4 jaar durende opleidingen is in handen gegeven van chiropractorenclubs en er is tijdens die opleiding relatief weinig contact met echte patiënten. Soms is er een soort van toezicht door echte medische faculteiten, maar die lijken meer waarde te hechten aan de vergoeding die zij daarvoor ontvangen dan dat ze zich inspannen om de kwaliteit van de opleidingen te controleren (mondelinge mededeling Colquhoun, GB).

Alle pogingen om de chiropractie opleiding onderdeel van universitaire opleidingen te laten worden zijn mislukt. Een aanzienlijk deel van de opleiding gaat over het business model en over hoe je je patiënten levenslang kan binden. Quackwatch onderschepte eens een schokkend business manual van zo’n opleiding, terwijl er symposia georganiseerd worden met als titel “How to Create Patients for Life”. De American Chiropractic Association erkent subspecialisaties als kinderchiropractie, intern-geneeskundige chiropractie of neurologische chiropractie en verbindt daaraan imponerende namen als ‘Diplomate’, ‘Fellow’, of ‘Board Certified’. In alle staten van de VS wordt chiropractische behandeling vergoed door zorgverzekeraars en mogen zij de doctorstitel voeren, mits duidelijk is dat het niet om geneeskunde maar om chiropractie gaat. Zij noemen zich doctor of chiropractic, afgekort D.C. achter de naam.

Werkzaamheid nihil

De werkzaamheid van chiropractische manipulaties bij kwalen anders dan hoofd-, nek- en /of rugpijn is nihil. Ook bij bovenvermelde categorieën en andere klachten van het bewegingsapparaat is de werkzaamheid gering tot nihil, hetgeen niet verwonderlijk is omdat het nu eenmaal onmogelijk is met uitwendige manipulaties wervels van positie te doen veranderen. De veiligheid is wel een punt van zorg, want met name manipulaties van de nek kunnen leiden tot ernstige schade aan de slagaders die langs de wervelkolom naar de hersenen leiden (de zgn. dissectie) en die tot herseninfarcten aanleiding kunnen geven, soms met blijvende invaliditeit of zelfs sterfte als gevolg. Deze nekmanipulaties zijn nog altijd wijd verspreid en zouden verboden moeten worden. Een aantal slachtoffers van ouder datum is hier terug te vinden. Andere risico’s van contact met de chiropractie zijn antivaccinatie propaganda, onnodige blootstelling aan röntgenstraling, medicalisering van spontaan genezende klachten als lage rugpijn en het opgedrongen krijgen van onzinnige pseudo-medische voorlichting.

Internationaal zijn er binnen de chiropractie twee richtingen ontstaan, de preciezen (straights) en de rekkelijken (mixers). De eerste groep houdt vast aan de theorie van de (niet bestaande) subluxatie en claimt ook resultaten te kunnen boeken bij klachten die niet met de wervelkolom in verband gebracht kunnen worden zoals suikerziekte, hoge bloeddruk, huilen van baby’s, oorontsteking et cetera. De rekkelijken zijn bereid afstand te doen van de subluxatie-theorie en beperken zich tot behandeling van vooral rugklachten, terwijl ook lifestyle-adviezen worden gegeven, fysiotherapeutische oefeningen worden opgegeven en soms voedingsadviezen of zelfs homeopathie worden aangeraden.

In Nederland

De chiropractie staat in ons land in concurrentie met andere alternatieve geneeswijzen als de osteopathie, de orthomanuele geneeskunde, de manuele therapie en de craniosacraaltherapie. De eerste chiropractor vestigde zich in 1968 in ons land. Nederland kent drie beroepsverenigingen van chiropractors, die tezamen ongeveer 300 leden tellen.

Nederlandse aspirant-chiropractoren moeten naar het buitenland, want ons land kent geen chiropractie-opleiding. Het in het buitenland behaalde chiropractorsdiploma wordt hier terecht niet erkend door het NUFFIC, hoewel er merkwaardigerwijs wel studiefinanciering kan worden verleend voor het volgen van een chiropractie-opleiding in GB of VS. Vergoeding van een chiropractische behandeling kan soms plaatsvinden via de aanvullende zorgverzekering. Het merendeel van de in ons land werkzame chiropractoren is afkomstig uit VS, GB of Australië. Ze worden niet toegelaten tot het BIG-register. Iedereen mag zich in Nederland rustig chiropractor noemen, zoals bleek uit een uitspraak in Hoger Beroep. Patiënten moeten vooral beseffen dat die titel niet wijst op een garantie van zorg of van enige deskundigheid of kennis.