Kwakzalvers geloven in onbewezen wondermiddel GcMAF

Neem Anja, ze schrijft een noodkreet op altned.nl, een website voor alternatieve geneeskunde. Anja heeft een tumor op haar long die anderhalf keer zo groot is geworden en ook een tumor in de lever die is verdubbeld sinds het laatste onderzoek, hebben ze in het ziekenhuis op scans ontdekt.

Anja krijgt van de behandelende internist scanbeelden mee, op een cd voor haar alternatieve arts Bertil de Klyn. De internist heeft ook een second opinion geregeld bij een serieus instituut, het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) in Amsterdam. Drie weken gaat het duren, dan komt er een oproep van het NKI, is haar beloofd. Voor Anja is dit (te) lang. Ze regelt een afspraak bij De Klyn, enkele dagen later al en begint gelijk een kuur met het middel GcMAF, schrijft de kankerpatiënte op de altned-website die een geldinzameling voor haar faciliteert.

De Klyn houdt spreekuur in zijn Centrum voor Holistische Geneeskunst in Ellecom. Onduidelijk is of De Klyn de voorschrijvende arts en uitvoerder van de GcMAF-kuur is of dat Anja de kuur elders gaat halen. De Klyn maakt op zijn website wel melding van het middel GcMAF. Hij beschrijft het middel als ‘innovatieve’ geneeskunde. In het alternatieve wereldje circuleert niet alleen een anti-kankerclaim, maar ook de belofte dat het middel dodelijk zou zijn voor virussen, met name wordt hiv genoemd. Op de website van De Klyn worden kanker en hiv genoemd. Ook autisme, chronisch vermoeidheidssyndroom, Lyme, aids, hiv, fibromyalgie, osteoporose, Hodgkin, Lupus, ms en Parkinson worden in het alternatieve wereldje genoemd. Een kuur bestaat uit een wekelijkse injectie, enige maanden achtereen. De prijs per kuur bedraagt enkele duizenden euro’s.

De basis van deze kwakzalverbehandeling is GcMAF, een van de miljoenen ‘veelbelovende stofjes’, zo reageert Lukas Stalpers, radiotherapeut in het AMC en bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Het eiwit stimuleert macrofagen, blijkt uit reageerbuisproeven. Macrofagen ruimen lichaamsvreemde stoffen op. De hoop is dat die macrofagen een antitumor-effect zullen hebben. Macrofagen zijn belangrijke witte bloedlichaampjes die een rol spelen in het immuunsysteem. De onderzoeksgroep van Nobuto Yamamoto in het Socrates Institute for Therapeutic Immunology in Philadelphia (Pennsylvanië) heeft muizenstudies gedaan, die veelbelovend waren. De groep van Yamamoto heeft hierover in 1997 gepubliceerd in Cancer Research.

Er zijn vervolgens drie kleine fase 1-studies uitgevoerd met patiënten, na een reguliere behandeling van prostaat-, dikke darm- en borstkanker. In het bloed van de patiënten werden na zo’n behandeling aanwijzingen gevonden die kunnen wijzen op een verhoogde activiteit van macrofagen (harder werkende opruimers), omschrijft Stalpers voorzichtig. ‘In tegenstelling tot wat de onderzoekers concluderen, zegt dit nog niets over een antitumor-effect van GcMAF, dat ook wel als Nagalase wordt aangeboden. Een immuuntherapie tegen kanker is in de basis geen onzinverhaal maar dit moet zorgvuldig worden onderzocht. Een middel helpt zeker niet tegen van alles en nog wat’.

De artikelen, vindt Stalpers, kennen enkele ernstige tekortkomingen: ‘De onderzoekers hebben het alleen over patiënten die het middel goed verdragen. Onduidelijk is wat ze deden met patiënten die het middel niet konden verdragen. Yamamoto et al. schrijven dat hun patiënten voor behandeling nog kankercellen in hun bloed hadden, wat zou wijzen op metastasen (uitzaaiingen). Dit is een voorbarige conclusie: bij patiënten met darmkanker en borstkanker worden in de eerste dagen tot weken na chirurgie bijna altijd nog kankercellen in het bloed aangetroffen, zogeheten microscopical residual disease. Dit is uiteraard niet geruststellend, het is echter niet hetzelfde als metastasen. De drie studies, met minder dan twintig patiënten, zijn bovendien te klein als effectiviteitsstudie, het zijn fase 1-haalbaarheidsonderzoeken. GcMAF lijkt een biologisch rationeel middel, er zijn echter geen fase 2- en fase 3- studies (met een vergelijkende controlegroep) mee uitgevoerd. GcMAF moet worden vooralsnog worden beschouwd als experimenteel middel dat niet buiten een studie mag worden gegeven’, zo oordeelt AMC-onderzoeker Stalpers.

Te mooi om waar te zijn, is ook het oordeel van kankerspecialisten op de website van de Britse onderzoeksfinancier en geldinzamelaar Cancer Research UK. In een paginalange weblog staat uitgebreid beschreven dat GcMAF mogelijk – eventueel – iets zou kunnen betekenen bij kankerbehandeling maar dat daarvoor nog geen enkele wetenschappelijke onderbouwing is.

Onderzoeker Yamamoto heeft een productie- en concentratietechniek (isoleren van het middel uit bloed van gezonde personen met behulp van bijvoorbeeld een elektroforese scheidingstechniek) gepatenteerd. Anderen maken daar inmiddels ook gebruik van. Anja verwijst in haar weblog op altned naar een bedrijf in Brussel (http://www.gcmaf.eu/info) (met overigens een telefoonnummer in Londen) waar spullen te koop zijn. Op internet zijn meer sites te vinden waar GcMAF te koop is. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) zou die GcMAF-kuren aan een kritische blik moeten onderwerpen.

GcMAF is in Brussel te bestellen door naam en adres op de website achter te laten. Na het invullen en het verzenden van een vragenlijstje over persoonlijke gegevens, wordt er een rekening gestuurd met het verzoek om betaling. We krijgen dan ook uitleg over de manier waarop dat moet gebeuren. We moeten, voordat we verder kunnen op de website, het volgende bevestigen: ‘I understand I will be taking part in a preclinical trial and I guarantee to provide progress reports every 2 months. I have done my own research into GcMAF elsewhere without relying on you, and my decision to take it is mine alone’.

De website vermeldt verder ontluisterend: ‘We are not doctors, but manufacturing biomedical scientists. Our GcMAF is €600, and €60 packing and shipping, or €660 total for a vial of 2.2 ml, which is up to eight doses, one 100ng, 0.25ml dose a week. Delivery is overnight in Europe, and we guarantee that on arrival it will be good, active GcMAF’.