Meer over de affaire Houtsmuller

Op 26 en 27 maart 1999 heeft in de RAI te Amsterdam het jubileumcongres van de 50 jaar bestaande Nederlandse Kanker Bestrijding/ Kon. Wilhelmina Fonds (NKB/KWF) Kanker ’99 plaatsgevonden “voor patiënten, hun naasten, artsen en andere hulpverleners”.

Tot onaangename verrassing van het bestuur van de VtdK bleken op de sprekerslijst naast gerenommeerde, reguliere behandelaars en wetenschappers ook alternatieve kankertherapeuten voor te komen, met name een Moerman-arts en de heer Houtsmuller die een dieet propageert dat op het Moerman-dieet lijkt. Zijn boekje, waarin hij betoogt zichzelf met dit dieet van kanker te hebben genezen, is een bestseller. Van het Moerman-dieet is in het verleden bij herhaling aangetoond dat het geen genezend effect op kanker heeft, de laatste keer nota bene door volgelingen van Moerman zelf, maar de genezers blijven natuurlijk volhouden dat hun dieet een heilzame werking heeft. Over de wonderlijke ideeën van Houtsmuller verscheen een vernietigend artikel in het tijdschrift Skepter van september 1998.

Het bestuur van de VtdK richtte zich al in februari bij monde van zijn voorzitter C.N.M. Renckens tot de directeur Voorlichting & PR van de NKB/KWF mevrouw M.J.M. Heshusius.

In een brief van 4 februari betoogde hij dat de waarde van geen enkel dieet bij de behandeling van kanker fatsoenlijk is aangetoond en dat Houtsmuller, evenmin als wijlen Moerman, onder normale kankerbehandelaars geen enkele steun vindt voor zijn absurde claims en vreemdsoortige adviezen. Renckens wees erop dat juist wanhopige kankerpatiënten geneigd zijn elke strohalm te grijpen. Dit maakt hen extra kwetsbaar. Hij verwees naar de tragische dood van de ex-echtgenote van Roel van Duijn en beloot aldus:

“Wij kunnen ons niet geheel onttrekken aan de indruk, dat de NKB/KWF met deze uitnodiging van een alternatieve kankerdokter een knieval maakt in de richting van pressiegroeperingen uit de alternatieve sector. Wij doen een dringend beroep op de organisatoren van KANKER ’99 om de heer Houtsmuller en eventuele andere ‘Moerman-artsen’ van de sprekerslijst af te voeren. Door Houtsmuller c.s. te handhaven werkt U mee aan misleiding van de Nederlandse kankerpatiënten en bewijst U de kankerbehandeling in ons land een slechte dienst.”

Hoewel men ook in de NKB/KWF op het standpunt zegt te staan dat het effect van kankertherapieën behoorlijk onderzocht dient te worden, trok men zich niets aan van de zorg van de VtdK en Houtsmuller mocht op het congres naar hartelust propaganda maken voor zijn boek. Bovendien kondigde mevrouw Heshusius de verschijning aan van een eigen voorlichtingsboekje, met de titel wegen en afwegen , waaraan ook alternatieve genezers hadden meegewerkt.

Inmiddels had de discussie de aandacht van de pers getrokken en in diverse kranten en weekbladen verschenen artikelen en interviews waarin Houtsmuller door journalisten en bestuursleden van de VtdK werd uitgemaakt voor kwakzalver, leugenaar en zelfs oplichter. Het was namelijk bekend geworden dat het voornaamste verkoopargument van Houtsmuller, dat hij zichzelf met zijn therapie van uitgezaaide kanker had genezen, niet op waarheid berust. Hoewel hij dit zelf allang wist was hij doorgegaan met het verspreiden van deze leugen.

Houtsmuller kondigde intussen aan aangifte te doen van smaad cq laster door Renckens en de VtdK en bovendien spande hij een kort geding aan waarin hij rectificatie eiste van de termen leugenaar, kwakzalver en oplichter in vier landelijke dagbladen (de laatste kwalificatie heeft Renckens nooit gebezigd, maar is hem in de mond gelegd door een journalist van De Telegraaf). Bovendien een dwangsom van fl. 100.000.-, op te leggen bij herhaling van de ‘beledigingen’.

Op 12 mei deed de rechtbankpresident mr. R. Orobio de Castro uitspraak in het kort geding: alle eisen werden afgewezen en Houtsmuller werd veroordeeld in de kosten van het geding. Inmiddels heeft deze hoger beroep aangetekend. Hoe het zal aflopen met de aanklacht wegens smaad is nog onzeker. Renckens is in verband hiermee verhoord door de politie.

Dat de NKB/KWF een adder aan de borst heeft gekoesterd bleek al snel na het congres toen bekend werd dat door enige voorstanders van alternatieve methoden bij de kankerbestrijding een stichting was opgericht met de verwarrende naam ‘Stichting Nationaal Fonds Kankerbestrijding’ (makkelijk te verwarren met de NKB/KWF). Speciaal adviseur was aanvankelijk niemand minder dan dr. A.J. Houtsmuller, maar al snel heeft men zich van hem ontdaan, waarschijnlijk om enige schijn van betrouwbaarheid op te houden. Overigens zal men ook de naam moeten veranderen want alleen het KWF mag ‘kankerbestrijding’ in de naam voeren. Doel van de stichting is geld in te zamelen om meer aandacht te geven aan andere dan reguliere behandelmethoden en onderzoek te doen naar het effect van alternatieve therapieën. Dat dit weggegooid geld is staat bij voorbaat al bijna vast, want kenmerkend voor deze alternatieve therapieën is nu juist, dat de uitgangspunten zo onwaarschijnlijk zijn dat een geneeskrachtige werking vrijwel zeker illusoir is. Plausibele hypothesen zijn onderwerp van het reguliere kankeronderzoek.

Het valt te vrezen dat, gezien de grote populariteit van alternatieve geneeswijzen bij het misleide publiek, veel mensen hun giften bestemd voor kankeronderzoek niet langer aan de NKB/KWF zullen gunnen maar aan deze nieuwe kwakzalversinstelling. Het reguliere kankeronderzoek in Nederland zou dan wel eens lelijk op de tocht kunnen komen te staan.

Op 9 juli deed de VtdK het volgende persbericht uitgaan:

KWF NEEMT KWAKZALVERS NOG STEEDS IN BESCHERMING

De Vereniging tegen de Kwakzalverij constateert met verontwaardiging dat het KWF/NKB nog steeds geen afstand heeft genomen van de Artsenvereniging Niet-Toxische Tumortherapie (ANTTT). De ANTTT propageert alternatieve kankerbehandelingen waarvan de werking nog nooit is aangetoond. Dit mag nu ook volgens de rechter als kwakzalverij worden betiteld. Ook het boekje ‘Wegen en Afwegen’ waarin deze kwakzalversbehandelingen door het KWF samen met de ANTTT en de Moermanvereniging worden gepropageerd, wordt door het KWF nog steeds verspreid.

Onder artsen bestaat de indruk dat door het optreden van Houtsmuller op het KWF-congres het gebruik van de alternatieve dieettherapieën nog is toegenomen. Veel patiënten hebben in zijn aanwezigheid daar een erkenning van zijn therapie door het KWF gezien. Uit recent onderzoek blijkt dat jaarlijks vele duizenden patiënten een alternatief dieet gaan volgen.

Er wordt goed verdiend aan kwakzalversmiddelen. Alternatieve diëten zijn mede door alle preparaten zoals vitamines en mineralen kostbaar; gemiddeld zijn patiënten fl. 500.- per maand kwijt, maar er zijn er ook die fl. 2000.- per maand uitgeven aan deze nutteloze preparaten. De kosten worden veelal niet vergoed. Wanhopige patiënten zijn hierdoor al tot aan de rand van de financiële afgrond gedreven. Ook hierin ziet het KWF kennelijk geen aanleiding om stelling te nemen tegen deze kostbare vorm van kwakzalverij. Het KWF verzaakt hier op ernstige wijze zijn taak als publieksvoorlichter.

De Vereniging tegen de Kwakzalverij eist van het KWF dat het nu eindelijk krachtig en ondubbelzinnig afstand neemt van de alternatieve kankerbehandelingen zoals gepropageerd door de ANTTT en dat het met onmiddellijke ingang verspreiding van het boekje ‘Wegen en Afwegen’ staakt.

Op 10 juli al stond in Het Parool dat het KWF de verspreiding van het boekje Wegen en Afwegen opschort. Volgens het bericht twijfelt het KWF inmiddels aan de bedoelingen van de alternatieve organisaties.

Zover is de uitgeverij van de boekjes van Houtsmuller, Bohn/Stafleu/Van Loghum, nog lang niet. Hoewel Houtsmuller tijdens het kort geding heeft verklaard al in 1997 tegen zijn uitgever te hebben gezegd dat hij gejokt had over zijn zogenaamde genezing van uitgezaaide kanker, liggen zijn boekjes met dit verhaal nog altijd in de winkel. Wel heeft de uitgever (na de uitspraak!) een inlegvel laten drukken met de mededeling dat het verhaal niet blijkt te kloppen, maar dit wordt alleen maar aangetroffen in de nieuwste exemplaren van het boek. Tienduizenden lezers moeten het zonder rectificatie stellen.

Veel erger voor die lezers is de aanbeveling aan kankerpatiënten om het middel Tardolyt in te nemen in een dosering van 3 keer daags 0,15 mg. Tardolyt bevat het uiterst giftige aristolochiazuur uit de Pijpbloem, dat ernstige nierbeschadiging kan veroorzaken en bovendien kankerverwekkend in plaats van kankergenezend is (zie ook in deze rubriek nummer 11). Half september wees de voorzitter van de VtdK in een scherpe brief aan de directie van Bohn/Stafleu/Van Loghum op een artikel van dr. P.A.G.M. de Smet in het Pharmaceutisch Weekblad, waarin gepleit wordt voor een volledig verbod van aristolochia-preparaten in Nederland, zoals dat in andere Europese landen al langer geldt. De brief besloot: ‘Ik meen dat u deze gegevens serieus moet nemen en verzoek u dringend het boek met deze gevaarlijke adviezen met onmiddellijke ingang uit de handel te nemen. De gezondheid van kankerpatiënten behoort boven commerciële belangen en gezichtsverlies te prevaleren.’

P.J.A. Snakkers, directeur van Bohn/Stafleu/Van Loghum, antwoordt op 21 september dat Houtsmuller het middel Tardolyt wel noemt als kankerbestrijdend medicijn, maar het gebruik ervan niet expliciet aanmoedigt, noch afkeurt. Niettemin is men bereid een nieuw inlegvel, met een waarschuwing, toe te voegen aan het meesterwerk van Houtsmuller omdat, volgens Snakkers, ‘intussen blijkt dat door voortschrijdend wetenschappelijk inzicht recentelijk is aangetoond dat Tardolyt kankerverwekkend is en de nieren volledig kan verwoesten.’ Wat Snakkers precies met ‘recentelijk’ bedoelt vermeldt hij niet, maar dat het ‘wetenschappelijk inzicht’ van Houtsmuller niet of uiterst traag ‘voortschrijdt’ moge blijken uit het feit dat in het Geneesmiddelenbulletin (Gebu) van januari 1993 al met klem tegen de gevaren van Aristolochia werd gewaarschuwd.