Uren met Houtsmuller

Actieblad tegen de Kwakzalverij , mei 1999, jaargang110 nr.2
In het vorige Actieblad vermeldden wij dat het bestuur er bij de leiding van het KWF op had aangedrongen om de nieuwe Moerman, de Rotterdamse gepensioneerde internist dr. A.J. Houtsmuller, van het programma van het jubileumcongres Kanker ’99 af te voeren. Later bleek zelfs ook Spinnewijn van het Landelijk Informatiecentrum Moermantherapie tot de gastsprekers te behoren. Wat begon als een soort ‘amice-briefje’ aan mevrouw Monda Heshusius, directeur voorlichting en PR van het KWF, eindigde – gevolg van de halsstarrigheid van het KWF – als een grote publicitaire krachtmeting en de zaak kreeg zijn apotheose in een kort geding op 4 mei jongstleden. Houtsmuller klaagde de voorzitter in persoon en de Vereniging als zodanig aan wegens de volgens hem onrechtmatige beschuldigingen van oplichting, kwakzalverij en leugens. Een chronologisch overzicht.

4 februari.
Aangemoedigd door enkele leden van de VtdK, maar ook door nabestaanden van kankerpatiënten, die zich erover verbaasden dat het KWF met Houtsmuller in zee ging, verzond het bestuur op 4 februari zijn eerste brief naar het KWF. Wij wezen erop dat Houtsmuller in kringen van normale kankerbehandelaars geen enkel draagvlak geniet en met het aanbieden van ongevalideerde therapieën aan kwetsbare kankerpatiënten elementaire gedragsregels voor artsen overtrad. Wij wezen daarbij ook naar het recente drama van ‘Flora’, de vrouw die haar baarmoederhalskanker behandelde met het macrobiotische dieet en daardoor onnodig overleed.

22 februari.
Antwoord van Heshusius: Houtsmuller zal niet tijdens de officiële openingssessie spreken (waarin o.a. prof. P.Borst, prof. H. Pinedo en de minister het woord zouden voeren), maar in het mini-symposium ‘voeding en kanker’. Heshusius wees op het grote aantal telefoontjes met vragen over alternatieve geneeswijzen, dat het KWF krijgt en benadrukte, dat de Moermannen tegenwoordig niet meer zullen zeggen, dat je kanker met een dieet kan genezen. De artsen van de ANTTT (artsen niet toxische tumor therapie), waaronder Houtsmuller, zijn o zo coöperatief en mochten daarom samen met het KWF ook nog een voedingsboekje samenstellen, dat op het congres ten doop zou worden gehouden. Renckens werd alsnog uitgenodigd om op het congres ook een spreekbeurt te vervullen.

25 februari.
Het Parool bericht als eerste over de controverse onder de kop ‘Wetenschap niet blij met invitatie voor dieet-dokter’.

26 februari.
De Telegraaf, bij monde van Steenhorst, doet een flinke duit in het zakje. Renckens wordt in de mond gelegd, dat hij Houtsmuller een ‘oplichter’ en een ‘kwakzalver’ vindt. Renckens heeft het woord oplichter nooit gebruikt, maar Steenhorst heeft een ‘perfect geheugen voor citaten’ en zou enige tijd later botweg weigeren Renckens’ protestbriefje af te drukken. (‘Nee, wij rectificeren niet!’). Heshusius verdedigt in hetzelfde stuk haar harmoniemodel en betreurt het, dat Renckens niet met Houtsmuller in debat wil voor een zaal met kankerpatiënten.

27 februari.
In een vertrouwelijk schrijven bericht Renckens het KWF dat hem recent geruchten bereikten dat Houtsmuller over zijn ziektegeschiedenis liegt en ten onrechte in al zijn boeken schrijft dat hij aan uitgezaaide kanker heeft geleden en zichzelf vervolgens, opgegeven als hij was, genas met zijn methode. Renckens wil graag spreken in de RAI maar alleen als de beide Moerman-adepten van de sprekerslijst worden afgevoerd.

4 maart.
Brief Renckens aan Houtsmuller waarin hij afstand neemt van de kwalificatie ‘oplichter’ die Steenhorst in zijn verslag had geïntroduceerd en waarin hij er vervolgens op aandrong dat Houtsmuller een eind aan de twijfel aan zijn goede trouw zou maken door toestemming te verlenen aan een onafhankelijk oncoloog om zijn dossier in te zien. Zo sportief moest hij wel kunnen zijn: hij had immers niets te verbergen en de VtdK plaatste in februari 1998 toch ook zijn protestbrief tegen ons eerdere stuk over hem in haar Actieblad.

5 maart.
Brief Heshusius: ‘met uw wat vage gegevens over het medisch dossier van de heer Houtsmuller kan ik heel weinig. Indien sommige aanwijzingen naar uw mening sterk genoeg zijn, ligt daar wellicht een taak voor uw vereniging. Het boekje ‘Wegen en afwegen’ met (gewone en Moerman-) voedingsadviezen voor kankerpatiënten (productie: KWF, ANTT, LU Wageningen en VWS) gaat ook gewoon door. Renckens mag zijn mening geven in de door het KWF gefinancierde uitzending van Vinger aan de pols, waarin ook Pinedo en Houtsmuller aan het woord zullen komen.

16 maart.
Renckens krijgt antwoord van Houtsmuller. Deze heeft besloten aangifte te doen wegens smaad en laster (nav het Telegraaf-‘interview’) en eist rectificatie. Op de rest van onze brief wenst hij verder niet in te gaan.

19 maart.
Het Parool brengt het bericht dat er inmiddels aan het waarheidsgehalte van Houtsmullers ziektegeschiedenis ernstig wordt getwijfeld.

19 maart.
De Telegraaf weigert een briefje van Renckens, waarin hij stelt het woord ‘oplichter’ niet te hebben gebruikt, te plaatsen. Botte arrogantie van de grootste krant van Nederland. Voorinzage in de tekst van het interview had Renckens natuurlijk niet gehad.

20 maart.
Telegraaf-column van Heshusius ‘Doorbraak’: doorbraken in de kankerbehandeling zijn er maar weinig, maar de thans door het KWF tot stand gekomen samenwerking tussen alternatief en regulier mbt het onderwerp ‘voeding en kanker’, dat is pas echt een doorbraak. Dat heeft het KWF met zijn harmoniemodel toch maar bereikt. ‘Een Vereniging tegen de Kwakzalverij die nu toch nog liever op technisch-wetenschappelijke gronden een tegenstelling in stand houdt, bewijst de patiënten geen goede dienst. Het harmoniemodel is heilzamer.’ Aldus Heshusius.

22 maart.
Rechtstreekse confrontatie tussen Renckens en Houtsmuller in het veelbekeken tv-programma B&W onder leiding van Sonja Barend. Tot ieders stomme verbazing geeft Houtsmuller desgevraagd toe, dat hij nooit aan een uitgezaaide vorm van kanker (melanoom op het been) heeft geleden. Hij zou 16 jaar verkeerd zijn voorgelicht door zijn oncoloog en pas eind 1997 te horen hebben gekregen hoe het werkelijk heeft gezeten. Houtsmuller, de nieuwe Moerman, is dus gewoon genezen door de zeer reguliere chirurgie en adjuvante chemotherapie! Hij had later wel een andere ‘verkeerde ziekte’ gehad, waarvan hij zich dankzij zijn dieet ook had bevrijd. Diezelfde avond faxt de VtdK het laatste nieuws naar het KWF: Houtsmuller, die in al zijn interviews en boeken koketteerde met zijn miraculeuze genezing, had al die tijd (al of niet expres) een verkeerde voorstelling van zaken gegeven. Was dit nu niet voldoende reden om Houtsmuller, een leugenaar ook nog, van het programma af te voeren? De VtdK had zijn opdracht immers uitgevoerd.

22 maart.
Uitzending van het TV-programma Vinger aan de pols, gewijd aan voeding en kanker. Aan het woord kwamen enkele patienten en verder Heshusius, Pinedo, Renckens en … Houtsmuller. Pinedo ontraadde zijn patienten het alternatieve dieet zonder het hen te verbieden. Een patiente van Houtsmuller, lijdend aan een uitgezaaid melanoom bleek in de veronderstelling te leven, dat de ziekte was teruggekomen omdat zij zich, toen alles goed leek te gaan, minder strikt aan de Houtsmullertherapie had gehouden. Houtsmuller gaf toe misschien te soepel te zijn geweest. Walgelijk.

24 maart.
Parool-artikel van prof. F. van Dam (UVA en AVL) en Renckens onder de kop ‘Kwakzalvers bederven 50ste verjaardag van Kankerfonds’. Hierin melding van Houtsmullers bekentenis en de volmondige beschuldiging aan Houtsmuller, dat hij zich volgens de gangbare definities schuldig maakt aan kwakzalverij.

25 maart.
Nog geen reactie van Heshusius op onze ijlfax van 22 maart. Renckens belt op: Nee, Houtsmuller mag gewoon komen spreken, want hij heeft beloofd nooit meer te zullen beweren dat kanker met zijn therapie kan worden genezen. Renckens is ‘ontgoocheld’. Heeft het KWF geen wetenschappelijke adviseurs meer tegenwoordig?

25 maart.
Brief aan de directie van Houtsmullers uitgever, de wetenschappelijke uitgever Bohn Stafleu Van Loghum: of zij wel wisten dat Houtsmullers ziektegeschiedenis in zijn boeken onjuist informatie bevat. Tevens verzoek om die boeken met het leugenachtige voorwoord onmiddellijk uit de handel te nemen.

26 en 27 maart.
Drukbezocht congres Kanker ’99 in de RAI. Borst en Pinedo leggen rustig uit dat je kanker niet met dieet kan genezen. Zij spoedden zich demonstratief weg zodra Houtsmuller onder donderend applaus het katheder beklimt. Deze houdt, volgens Trouw, het meest wankele verhaal van iedereen. Hij begon met een verklaring vooraf: hij heeft nooit gezegd of bedoeld dat je kanker met een dieet kan genezen. Het kwam hem moeilijk uit de strot, maar het lukte en Heshusius kon verlicht ademhalen. Later signeerde Houtsmullers vrolijk zijn boeken (incl. het leugenachtige voorwoord!) en wordt onder enig feestgedruis het boekje ‘Wegen en afwegen’ ten doop gehouden (met o.a. heerlijke en o zo gezonde Houtsmullerrecepten). In het AD (‘Kwakzalver doet intrede in medisch poldermodel’) geeft ook prof. J.J.Rasker (een zeer genuanceerd denker over alternatieve geneeswijzen en VSM-vriend) commentaar op de uitnodiging van het KWF aan Houtsmuller en de Moermanvereniging. Hij noemt het ‘doodeng’ en ‘immoreel’ en veroordeelt de valse hoop, die de alternatieve kankergenezers bieden.

29 maart.
Column getiteld ‘Houtsmuller’ van de briljante Frits Abrahams in NRC Handelsblad. Hij stoort zich aan de wijze waarop Houtsmuller tijdens het KWF-congres vragen over het haaienkraakbeenpoeder, dat hij jarenlang heeft gepropageerd (‘het werkt bij 50% van de gevallen van prostaatkanker’) en nu lijkt te laten vallen, ontwijkt. Abrahams besloot: ‘Als de Nederlandse Kanker Bestrijding honderd jaar wil worden, zonder haar geloofwaardigheid te verliezen, dan zou ze eens een anti-Houtsmullercongres moeten durven organiseren’.

26 maart.
Optreden Renckens in het VARA-tv-programma Het Lagerhuis over hetzelfde onderwerp.

27 maart.
Column Steenhorst in De Telegraaf ‘Het kaf van Renckens’. Renckens bedoelt het misschien wel goed, maar is extreem kortzichtig, is bang voor de juridische consequenties van zijn woorden en de VtdK kan beter een andere voorzitter zoeken. Steenhorst, die bang was een briefje van Renckens te plaatsen omdat zijn lezertjes wel eens zouden kunnen gaan twijfelen aan zijn wijze van citeren, kiest voor de aanval. Hij zou beter zijn geheugen wat kunnen trainen en/of bandopnamen maken van zijn vraaggesprekken of tenminste de geïnterviewden voorinzage geven in de tekst van interviews. Maar, ja hij had het toen net erg druk met de Legionella-epidemie.

29 maart.
Brief Heshusius: het congres was zeer geslaagd en eigenlijk zijn de VtdK en het KWF het niet zo met elkaar oneens als wel eens zou lijken. Houtsmullers uitlatingen in B&W over zijn ziektegeschiedenis waren voor Heshusius toch nog wat onduidelijk gebleven. Wel zou Houtsmuller tijdens B&W nog teveel nadruk hebben gelegd op het genezend effect van zijn dieet en dat was ‘in tegenspraak met zijn standpunt in alle overlegsituaties bij het KWF.’ Hierover had Heshusius contact opgenomen met Houtsmuller, die toegaf kanker niet te kunnen genezen, maar wel volhield de kans op herstel te kunnen vergroten.

1 april.
Johannes van Dam, culinair redacteur van Het Parool, en zijn broer Frits van Dam, hoogleraar psychologie UVA en klinisch psycholoog aan het AVL, publiceren een recensie van het boekje Wegen en afwegen: zie elders in dit Actieblad.

1 april.
Ingezonden brief Houtsmuller in het AD: hij genas zichzelf niet van zijn huidkanker, maar leefde toch nog maar mooi wel ’19 jaar na het krijgen van de ergste graad van huidkanker’ en slaagde er later bovendien in ‘een andere dreigende vorm van kanker in mijn rechterknie af te wenden’.

1 april.
Brief Bohn Stafleu Van Loghum. Houtsmuller had hen begin 1998 laten weten dat er nooit een uitzaaiing van het melanoom had bestaan! Toen was besloten een geactualiseerde versie van zijn boeken uit te gaan brengen, waarin het voorwoord zou worden gecorrigeerd. Die verbeterde uitgave is nog steeds in voorbereiding en van het terugnemen van boeken uit de boekhandels is geen sprake. Over het rectificeren via krantenadvertenties etc. peinst directeur Snakkers al helemaal niet. Begin april 1999 waren de boeken van Houtsmuller inclusief de Grote Leugen nog verkrijgbaar in elke goede boekhandel. Nieuwe oplagen: bijgedrukt in juni en zomer 1998, jazelfs nog in maart 1999!

3 april.
Kankerbioloog dr. Mels Sluijser schrijft in De Telegraaf een uitstekend stuk over voeding en kanker. Hij eindigt als volgt: ‘Hopelijk zullen patiënten zich minder gauw verlaten op kwakzalvers die verkondigen de waarheid in pacht te hebben en valse hoop wekken, waardoor ze de verwarring en ellende voor patiënten alleen maar groter maken.’ In De Telegraaf schrijven gelukkig niet alleen onbetrouwbare populisten.

8 april.
Plasterk, columnist van Intermediair en in het dagelijks leven hoogleraar genetica aan de UVA en directeur van de Onderzoekschool Oncologie Amsterdam, beschuldigt Houtsmuller onder de kop ‘Haaienkraakbeen’ van kwakzalverij. Zowel Houtsmullers onwil om zijn claim dat haaienkraakbeen kanker kan beïnvloeden te bewijzen, als de nonchalance waarmee hij het middel voorschreef en dan nu weer laat vallen, bestempelen Houtsmuller tot kwakzalver. Aldus Plasterk.

15 april.
Renckens en De Vries, secretaris VtdK, ontvangen een concept-dagvaarding van de advocaten van Houtsmuller. Men eist advertenties in drie grote landelijke kranten van de beschuldigingen ‘oplichter, kwakzalver en leugenaar’. Een boete van fl 100.000,- per herhaling wordt als dwangsom gevraagd. De VtdK gaat zich voorbereiden op het kort geding van 4 mei.

18 april.
Plasterk herhaalt zijn beschuldigingen aan Houtsmuller in het veelbekeken NPS tv-programma Buitenhof. Hij noemt Houtsmuller een kwakzalver en ‘vreest’ nu ook een dagvaarding van Houtsmullers advocaat te zullen ontvangen. ‘Betaalt de VPRO dan de proceskosten, mijnheer Witteman?’.