Aristolochia

De Aristolochiaceae vormen een plantengeslacht met wel 500 soorten, waaronder Aristolochia clematitis (birthwort, pijpbloem; de Griekse naam aristolochia betekent ‘beste baring’). Deze planten werden in vroeger tijden als medicijn gebruikt, maar zijn echter zeer giftig. Ze bevatten gelijke delen aristolochiazuur I en aristolochiazuur II. Een milligram daarvan kan een volwassene al kapotte nieren bezorgen, of zelfs kanker veroorzaken. Deze aristolochiazuren komen trouwens ook voor in andere plantensoorten, namelijk van het geslacht Asarum. Bovendien loopt men een behoorlijke kans dat kruiden op basis van onder meer Akebia, Clematis, Cocculus en Stephania verontreinigd zijn doordat er aristolochia bij zit.

In het Maandblad tegen de Kwakzalverij van juli 1881 werd over een of ander kwakzalversmiddel bericht dat het ‘poeder van slangenwortel’ (Aristolochia serpentaria) bevatte, wat een afrodisiacum en een opwekkend middel heette te zijn, maar wat door de apothekers van de VtdK toen voor een onschuldig en onwerkzaam poeder werd aangezien!

Honderd Belgische vrouwen

In 1990-1991 kregen ongeveer honderd Belgische vrouwen te horen dat hun nieren vernietigd waren. Ze hadden allen gebruik gemaakt van de diensten van alternatieve artsen die hun een mengsel van Chinese kruiden hadden voorgeschreven om gewicht te verliezen. Het bleek dat de Chinese kruiden geacht werden Stephania tetranda te bevatten (dat traditioneel helemaal niets met gewichtsverlies te maken heeft) maar dat dit kruid (in het Chinees fangji) in veel batches geheel of gedeeltelijk vervangen was door Aristolochia fangchi, dat in het Chinees vrijwel dezelfde naam heeft, en soms ook Aristolochia fangji wordt genoemd. Later bleek dat de aristolochiazuren ook genetische schade toebrengen en kanker veroorzaken: in bijna alle gevallen van beschadiging aan de nieren trad later kanker aan de urinewegen op, zo bleek in 2000. Zie: Nortier JL, Martinez MC, Schmeiser HH, Arlt VM, Bieler CA, Petein M et al. Urothelial carcinoma associated with the use of a Chinese herb (Aristolochia fangchi). N Engl J Med 2000; 342(23):1686-1692.

Vanherweghem JL et al. Rapidly progressive interstitial renal fibrosis in young women: association with slimming regimen including Chinese herbs, Lancet. 1993 Feb 13;341(8842):387-91

Voor een Nederlandstalig artikel zie: Een giftige cocktail: Het Brusselse vermageringsschandaal, door Wim Betz (op de site van Skepsis). De literatuuropgaven aldaar zijn:

C.A. Bieler e.a. (1997), 32P-post-labelling analysis of DNA adducts formed by aristolochic acid in tissues from patients with Chinese herbs nephropathy, Carcinogenesis vol. 18, p.1063-1067.

H.H. Schmeiser e.a. (1997), Comparison of DNA adduct formation by aristolochic acids in various in vitro activation systems by 32P-post-labelling: evidence for reductive activation by peroxidases. Carcinogenesis vol. 18, p.1055-1062.

T.H. Broschard e.a. (1995), Effect of site-specifically located aristolochic acid DNA adducts on in vitro DNA synthesis by human DNA polymerase alpha. Cancer Lett. vol. 98, p.47-56.

J.L. Vanherweghem (1997), Aristolochia sp and chronic interstitial nephropathies in Indians, Lancet vol. 349, p.9062. J.M. Pena (1996), Rapidly progressive interstitial renal fibrosis due to a chronic intake of a herb (Aristolochia pistolochia) infusion. Nephrol. Dial. Transplant vol. 11, p.1359-1360.

Op de website van VtdK is er over bericht, onder meer in: Nog meer Chinese kruiden.

Buiten België

Ook buiten België gebeurden er ongelukken, bijvoorbeeld twee Engelse patiënten die wegens eczeem jarenlang Chinese kruiden gebruikten en wier nieren ook vernietigd waren. Zie: Lord GM, Tagore R, Cook T, Gower P, Pusey CD. Nephropathy caused by Chinese herbs in the UK. Lancet. 1999 Aug 7;354(9177):481-2. en: De gevaren van Chinese kruiden

In Nederland was buiten het circuit van de Chinese genezerij aristolochia alleen prominent aanwezig in het middel Tardolyt dat ironisch genoeg door de arts Houtsmuller werd aanbevolen als middel tegen kanker, maar dat 0,15 milligram aristolochiazuur bevatte per dragee, driemaal daags in te nemen (dan zit men na twee dagen al bijna aan een fatale dosis). Nog niet zo lang geleden werd ontdekt dat de geheimzinnige epidemie van nierziekten in Kroatië en Servië die al een halve eeuw bekend is, veroorzaakt werd door Aristolochia clematitis dat als onkruid tussen het graan groeit en waarvan de zaden samen met de tarwe in brood terecht komen. Zie bijvoorbeeld: Mysterious kidney disease blamed on bad bread, uit New Scientist van 9 juli 2007, en: Arthur P. Grollman et al. Aristolochic acid and the etiology of endemic (Balkan) nephropathy.

Nog recent werd gesignaleerd dat vergiftiging door aristolochia een wereldwijd probleem is, doordat het nog steeds op grote schaal aanwezig is in Chinese medicijnen, en zelfs gewoon via internet verkrijgbaar is, niet als tuinplant, maar als kruidenmiddel. Zie:Frédéric D Debelle, Jean-Louis Vanherweghem and Joëlle L Nortier: Aristolochic acid nephropathy: A worldwide problem, Kidney International (2008) 74, 158-169.

Een voorbeeld van een internetsite waar aristolochia verkocht wordt is de firma Kamwo. Die verkoopt potjes met Fang Ji (Aristoloichiae Fangchi Radix) verkoopt als ‘100% Natural Dietary Supplement 5:1 herbal extract concentrated in granule form‘ voor ongeveer tien dollar.

De Amerikaanse overheid staat machteloos, want vanwege de daar geldende wet Dietary Supplement Health and Education Act of 1994 (DSHEA) kan alleen worden opgetreden tegen een product als er over dat specifieke product klachten zijn. Dat het product grote hoeveelheden van een uiterst schadelijke stof bevat is geen wettelijke basis voor ingrijpen.

In 2002 werd de verkoop van aristolochia in Nederland verboden, hoewel naar het schijnt Boerhaave al had opgemerkt dat de plant giftig is, in Duitsland zo’n verbod al in 1981 van kracht werd, en de invoer van aristolochia in Europa al in 1992 verboden werd. Overal werd er tegen aristolochia gewaarschuwd, bijvoorbeeld door de FDA. Zie ook: Risico’s van aristolochiazuur, dat verwijst naar: Bernard A. Schwetz, Safety of aristolochic acid, J. Am. Med. Assoc. 285 (2001), p. 2705. Zie eveneens: Meyer MM, Chen TP, Bennett WM. Chinese herb nephropathy. Proc (Bayl Univ Med Cent). 2000 Oct;13(4):334-7.

De verkoop gaat door

In 2003 berichtte Marie Prins in Skepter dat er nog over de hele wereld aristolochia over de toonbank gaat, in: Kankerkruiden op herhaling: De gevaren van Traditionele Chinese Medicijnen. Ook op deze website werd er over bericht, zie: Chinese kruiden: nog steeds onveilig (2003), het korte bericht ‘Natural killers‘ (2006) en: Chinese kruiden: nog steeds met aristolochia (2007) Het laatste bericht heeft betrekking op de VWA die gericht zocht naar in Nederland te koop aangeboden Chinese kruidenmengsels waar wel eens aristolochia in zou kunnen zitten. Ze vonden er 68, waarvan er 25 inderdaad nog aristolochia bevatten. Zie ook: Martena MJ et al. Enforcement of the ban on aristolochic acids in Chinese traditional herbal preparations on the Dutch market. Anal Bioanal Chem. 2007 Sep;389(1):263-75

Voor een grondige uiteenzetting over aristolochiazuren met heel veel referenties zie: Final Report on Carcinogens: Background document for Aristolochic Acids, van het National Toxicology Program, van het U.S. Department of Health and Human Services, 2 September 2008 (274 pagina’s), dat voor het gemak rechtsboven verkrijgbaar is.