Chinese TCM-producten vaak ongecontroleerde bende

Een categorisch ja op deze vraag zou gepast hebben. Harvey woonde, op verzoek van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK), een sessie bij van het bekritiseerde congres Good Practice in Traditional Chinese Medicine op de Universiteit Leiden. Het vierdaagse congres was georganiseerd door een aantal Leidse botanische onderzoekers en gesponsord door enkele TCM-fabrikanten, zonder dat de Leidse medische faculteit er enige invloed op had. De VtdK verzocht het universitaire bestuur eind vorig jaar in een brief het congres niet binnen de poorten van de universiteit toe te staan. De vereniging vindt dat traditionele Chinese kruidenpreparaten niet aan de gebruikelijke kwaliteitseisen voor medicijnen voldoen. Bovendien ontbreekt wetenschappelijke bewijsvoering voor enige effectiviteit van deze producten, zo betoogde de VtdK in haar brief aan het universiteitsbestuur. Dit gaf geen gehoor aan het verzoek.

De brief bracht de organisatoren van het congres wel op het idee VtdK-bestuurslid Rien Vermeulen uit te nodigen voor een lezing. Vermeulen herinnerde de Leidse congresdeelnemers, naar schatting tachtig, er fijntjes aan dat het gebruik van TCM tussen 1922 en 1949 in China verboden is geweest omdat de eerste president en grondlegger van de republiek China, de medicus Sun Yat-sen, er niet in geloofde en direct na aantreden een verbod uitvaardigde. In 1949 maakte Mao het verbod ongedaan. Niet omdat Mao er in geloofde maar alleen om zijn belofte voor gratis medische zorg, in welke vorm dan ook, gestand te kunnen doen, zo memoreerde Vermeulen. Dankzij de aanwezigheid van Vermeulen verliep de discussie op het congres diepgaand, misschien diepgaander dan sommigen hadden voorspeld of misschien gewild, schrijft VtdK-verslaggever Harvey.

De discussie op het congres ontaardde soms in vage, enigszins mythische, termen als ‘synergisme’ dat zou ontstaan door al die complexe mengsels in TCM-producten, mengsels waarvan de componenten, ondanks beschikbare hightech analytische apparaten, niet eens bekend zijn, zo tekent klinisch-chemicus (in ruste) Harvey met enig cynisme op in zijn verslag. Het hoofd Botanicals en Novel Foods van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), arts Emiel van Galen, moest tijdens een van die discussies toegeven dat zijn CBG half maart dit jaar voor het eerst de registratie heeft goedgekeurd van een kruidenmengsel afkomstig van buiten de Europese Unie, China dus. De fabrikant van dit wondermiddel heeft zich geconformeerd aan de strenge EU-eisen voor ‘productie, kwaliteit en veiligheid’ van kruidenmengsels waardoor het Nederlandse overheidsorgaan de registratie als kruidenmiddel niet kon weigeren. De registratie is niet gebaseerd op enig klinisch bewijs.

Het gaat om Diao Xin Xue Kang-capsules. Dit kruidenmiddel DXXK van de Chinese fabrikant Diao Chengdu Pharmaceuticals bevat een extract van de wortelstokken van Dioscorea nipponica, behorende tot de Yam- planten. Het zou hoofdpijn en spierpijn, spierkrampen in nek, rug en benen verlichten. In de bijsluiter van het product staat expliciet dat de ’toepassing gebaseerd is op traditioneel gebruik en niet op klinisch bewijs.’

De handelsvergunning is aangevraagd door het bedrijf SU BioMedicine in Zeist, een bedrijf dat opereert onder de vlag van TNO. De Nederlandse registratie is half april in Peking gevierd met een persconferentie in de Great Hall of the People. Officials van TNO en van de Nederlandse overheid waren daar bij, net als de medeoprichter van het TNO-kruidenbedrijf, Jan van der Greef. In 2006 werd deze TNO-er genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs van de VtdK, vanwege zijn vage en niet-onderbouwde activiteiten. Van der Greef was organisator van het TCM-congres dat op de Universiteit Leiden werd gehouden.

Een congres, aldus Harvey, waar ze ook het antwoord schuldig bleven op de vraag waarom de Chinese overheid de in- en export van illegaal verkregen TCM-middelen niet actief aanpakt. Terwijl er toch vreemde zaken gebeuren, die af en toe boven water komen. Pikant in dit kader is het recente artikel van enkele Australische onderzoekers van de Murdoch University (in Murdoch) in PLoS Genetics. De auteurs laten daarin zien wat voor een ongecontroleerde rotzooi (talloze verschillende ingrediënten) er in TCM-producten zit. Ze onderzochten met geavanceerde gen-technieken voor het eerst welke bestanddelen er zaten in vijftien TCM-producten die de Australische douane in beslag had genomen vanwege illegale import. In deze middelen werden in totaal 68 verschillende plantenextracten aangetroffen waaronder het giftige zeedruif (Ephedra), een product dat in de VS verboden is en Panax giseng, een kruidenproduct dat maar beperkt verhandeld mag worden. De onderzoekers troffen verder acht gemalen (deels verboden) dierproducten aan van onder meer de Aziatische zwarte beer (Ursus thibetanus) en de saiga-antiloop (Saiga tatarica). In driekwart van de aangetroffen monsters werd dna gevonden van dieren zonder dat dit op de etiketten werd vermeld.

Het toont nog eens het gelijk aan van Martijn Martena, specialist Voedselveiligheid bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Eind 2010 promoveerde hij op de Wageningen Universiteit op een proefschrift over de veiligheid van kruiden op de Nederlandse markt. ‘In kruidenproducten zitten van nature toxische stoffen. Dat is een belangrijke reden tot zorg. Ook worden er opzettelijk een reeks contaminanten toegevoegd. Vervuiling met lood, arseen en kwik is aangetoond in kruidenmiddelen’, waarschuwt Martena in zijn proefschrift.