HagaZiekenhuis gelooft in energetische pijnbestrijking

Het ziekenhuiscluster in Den Haag biedt sinds eind 2013 kankerpatiënten therapeutic touch aan, een aanvullende zorg om angst en pijn te verminderen, claimt het ziekenhuis in een persbericht. De zorg wordt geleverd door een verpleegkundige die voor vijfhonderd euro een cursus volgde bij het beruchte Van Praag Instituut in Utrecht. Dit instituut, genoemd naar de inmiddels overleden parapsycholoog en zwever, Henri van Praag, houdt zich bezig met vage zaken als integrative medicine en complementaire zorg. Ze handelen in `centeren´ en `mind-bodytechnieken´, gedoe dat wordt omkleed met onduidelijke en slecht gedefinieerde kreten waar een mens, met beide benen op de grond, geen chocola van kan maken. We beperken ons tot het stokpaardje van het instituut, therapeutic touch (TT) of healing touch dat volgens het instituut nare klachten als pijn vermindert en helend werkt. De directeur en oprichtster van het Utrechtse instituut, Martine Busch, schreef er een paar jaar geleden een dik boek over dat tegenwoordig te koop is op marktplaats, voor een paar euro en ook `zo goed als nieuw´.

Haar handopleginstituut, dat al jaren onder vuur ligt van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK), heeft ontdekt dat het lichaam bestaat uit geest, ziel en energie. ‘Die energie is bij klachten en ziekte uit balans. De zorgverlener brengt de energie meer in evenwicht door rustige, gerichte strijkbewegingen in het energieveld. Zo nodig door lichte aanraking aan voor- en achterkant van het lichaam´, legt het instituut uit. Het Van Praag instituut werd in 2003 vanwege het TT-gedoe genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs van de VtdK.

Verpleegkundige Noeska Schrijver van het HagaZiekenhuis volgde bij het Van Praag Instituut een TT-cursus. Ze legt uit in het persbericht van het ziekenhuis wat ze van die cursus heeft opgestoken: `Energieveld is heel gewoon. Iedereen kent wel het gevoel als iemand te dicht bij je staat. Dat is je energieveld. Als dat niet in balans is, voelt dat niet prettig.´

De TT-methode bestaat uit vijf stappen. De zorgverlener, bijvoorbeeld een verpleegkundige, verzamelt eerst informatie over het energieveld van de patiënt, door met de handen (op afstand van ongeveer tien centimeter) waar te nemen waar de energiestroom verstoord lijkt te zijn. We lezen over dat luchtstrijken: `Daarna gaat hij/zij de energie in het energieveld harmoniseren met rustige gerichte strijkbewegingen, op afstand. De zorgverlener geeft de patiënt zo nodig extra energie door een lichte aanraking aan de voor- en achterkant van het bovenlichaam. De behandeling, ook wel aangeduid als energetisch interactie, wordt daarna afgerond.´

Het is rare kretologie waarvoor geen enkel biofysisch mechanisme bestaat, wat toch een eerste vereist zou moeten zijn voor iets dat ziekenhuizen toepassen, dat fysiek zou bestaan en dat verder zou gaan dan een placebo-effect of het “liefdevolle aandachts”-effect. De dit jaar overleden hoofdredacteur van Skepter, Rob Nanninga, las de vele publicaties waarnaar TT-gelovigen veelal verwijzen door en schreef er in 2012 een kritisch artikel over voor zijn blad. Hij concludeert: `Na dertig jaar onderzoek is er nog steeds geen goede reden om aan te nemen dat TT effectiever is dan een geloofwaardige placebobehandeling. Zolang de kwaliteit van het onderzoek niet drastisch verbetert, blijft dit einddoel bij voorbaat buiten bereik. Het probleem is dat TT een paranormale behandeling is.´

Het gelovige HagaZiekenhuis laat zich echter niet uit het veld slaan. `Uit onderzoek is gebleken dat de methode een effectieve bijdrage levert aan de behandeling van pijn en een positieve werking heeft op wondgenezing´, is te lezen in teksten van het Haagse ziekenhuis waar deze kwakflauwekul via de achterdeur is binnengekomen. Het persbericht van het ziekenhuis meldt dat er vijftig effectstudies zijn gedaan. Studies waarvan het Utrechtse Van Praag Instituut zelf opmerkelijk genoeg meldt dat deze onderzoeken, vermoedelijk deels daar ook door uitgevoerd, `beperkingen hebben: vanwege te kleine aantallen patiënten, te eenvoudige onderzoeksopzet, etc.´

En dus gaan we, direct na publicatie van het persbericht, bij de betreffende verpleegkundige en bij het ziekenhuisbestuur van het HagaZiekenhuis informeren met vragen naar de achterliggende literatuurreferenties achter de door hun gebruikte gezondheidsclaims. Terechte vragen: de verpleegkundige doet, met toestemming van de oncoloog, zegt ze, per slot van rekening die vreemde handelingen in werktijd, ze worden dus gefinancierd uit de basisverzekering.

De TT-verpleegkundige reageert niet. Het ziekenhuisbestuur laat de vragen drie weken liggen en komt pas na drie keer aandringen met een mager antwoord. Opmerkelijk is overigens wel dat gedurende deze weken van radiostilte de kop boven het persbericht is veranderd: opeens is energetisch strijken `kneden´ geworden. Eerst stond er Therapeutic Touch voor oncologische patiënten boven het persbericht. Nu staat daar de meer onschuldige zin Ontspannende massage voor oncologische patiënten. Aan de rare, onwetenschappelijke teksten in het persbericht zelf is nog niet gesleuteld.

Het bestuur van het ziekenhuis antwoordt via de verantwoordelijke voor communicatie, Marnix Beekmans. Hij ziet de bui hangen en schrijft: `Het HagaZiekenhuis beschouwt TT als een vorm van aanvullende zorg. Het is een ontspanningsinterventie en geen therapie en dient ter ondersteuning van het welbevinden van de patiënt. Wij merken dat patiënten zich hier vaak beter door voelen, zoals ook muziek en/of een mooie omgeving kan bijdragen aan het welbevinden. Patiënten geven aan dat zij er rustig van worden, dat het prettig voelt en ontspannend werkt. Als de patiënt dit aangeeft, is ons doel bereikt.´ Later voegt hij daar nog aan toe: `De zorg wordt ingezet bij patiënten waarbij alle reguliere pijnbestrijding en rustgeving onvoldoende werkt.´

Beekmans gaat niet in op energetische strijkactiviteiten en komt ook niet over de brug met de gevraagde literatuurreferenties die zouden onderbouwen dat claims over therapeutic touch, een zekere vorm van handoplegging, pijnbestrijdend en genezend zou werken. Wel meldt hij trots dat `deze vorm van aanvullende zorg is opgenomen in de verpleegkundige classificatiesystemen NANDA en NIC waarin alle verpleegproblemen en patronen beschreven staan en alle interventies die je op een verpleegprobleem kunt toepassen. Therapeutic touch staat benoemd als interventie bij het verpleegprobleem pijn. Ook is deze aanvullende zorg erkend door de verpleegkundige beroepsvereniging V&VN´, laat Beekmans weten.