Wees op uw hoede voor ‘Alternatieve’ Geneeswijzen

Met toestemming overgenomen
Oorspronkelijke titel: Be Wary of ‘Alternative’ Health Methods
Vertaling: Joop van den Bergen

“Alternatieve geneeswijzen” is de politiek correcte term geworden voor twijfelachtige praktijken die vroeger bestempeld werden als kwakzalverij en bedriegerij. Gedurende de laatste jaren hebben de meeste berichten in de media geen kritische geluiden meer laten horen, maar vooral aandacht besteed aan de zienswijzen van voorstanders en hun tevreden klanten.

Onnauwkeurige definities veroorzaken verwarring
Om verwarring te voorkomen, moeten ‘alternatieve’ behandelingen worden ingedeeld in echt, experimenteel of twijfelachtig. Echte alternatieve behandelingen zijn vergelijkbare behandelingen die op wetenschappelijke wijze getest zijn op veiligheid en werkzaamheid (maken dus deel uit van de reguliere geneeskunde, vert.). Experimentele alternatieve behandelingen zijn onbewezen maar hebben een plausibele grondgedachte en ondergaan verantwoord onderzoek. Het meest vermeldenswaardige voorbeeld is het gebruik van een 10% vet dieet bij behandeling van hart- en vaatziekten.

Twijfelachtige alternatieve behandelwijzen zijn ongegrond en missen iedere wetenschappelijk aannemelijke basis. Het oertype is homeopathie, die claimt dat medicijnen, die zodanig verdund zijn dat ze geen enkele werkzame stof meer bevatten, sterke geneeskrachtige effecten kunnen bewerkstelligen. Sommige behandelwijzen passen in meer dan één categorie afhankelijk van de werkzaamheid die ze claimen. Door deze grenzen te laten vervagen kunnen voorstanders van kwakzalverij beargumenteren dat (omdat sommige praktijken die als alternatief betiteld worden waarde hebben) de rest dezelfde waardering verdient. Het is echter genoegzaam bekend dat de meeste twijfelachtige ‘alternatieve behandelwijzen’ waardeloos zijn.

Een nog betere manier om verwarring te voorkomen is om de behandelwijzen in drie groepen te verdelen:

1. behandelwijzen die werken
2. behandelwijzen die niet werken en
3. behandelwijzen waar we niet zeker van zijn.

De meeste behandelwijzen die als ‘alternatief’ worden omschreven vallen in de tweede groep.

Een redactioneel artikel inhet Journal of the American Medical Association gaf, op een andere manier, hetzelfde aan:

Alternatieve geneeskunde bestaat niet. Er is slechts één wetenschappelijke, op bewijs stoelende geneeskunst gesteund door harde gegevens, en er is onbewezen geneeskunst waarvoor wetenschappelijk bewijs ontbreekt. Of een geneeswijze “Oosters” of “Westers”is , onconventioneel of de heersende stroming betreft, lichaam en geest technieken omvat of moleculaire erfelijkheidsleer, is volslagen onbelangrijk behalve voor historische doeleinden en culturele belangen. We weten dat er zeer verschillende soorten beoefenaren zijn van de verschillende soorten van alternatieve en conventionele geneeskunde en dat er enorme verschillen in de kundigheden, bekwaamheden en in het vertrouwen van individuen in hen en de aard van hun praktijken zijn. Bovendien zijn de economische en politieke krachten op dit gebied groot en in toenemende mate gecompliceerd en ze hebben de neiging om in toenemende mate controversieel te worden. Hoe dan ook moeten wij, die geloof hechten aan wetenschap en bewijs, ons richten op fundamentele zaken namelijk, de patiënt, de ziekte of de gesteldheid waar het om gaat, de beoogde of toegepaste behandeling en de noodzaak van overtuigende informatie over veiligheid en therapeutische werkzaamheid. [1]

Arnold Relman, M.D., voormalig redacteur van het New Engeland Journal of Medicine, heeft soortgelijke gedachten geuit:

Er bestaan geen twee soorten geneeskunst, de één conventioneel en de ander niet-conventioneel, die gezamenlijk kunnen worden beoefend in een nieuw soort “integrale geneeskunst”. Net zo min als er twee soorten denken bestaan, zoals Andrew Weil en zijn vrienden ons willen doen geloven en twee manieren om uit te vinden welke behandelingen werken en welke niet. Alle aangeboden soorten moeten objectief getest worden volgens goed medisch gebruik. Tenslotte zullen er slechts behandelingen overblijven die deze tests doorstaan en behandelingen die dat niet doen, behandelingen die hebben bewezen waardevol te zijn en behandelingen die dat niet zijn. [2]

John Farley, Ph.D., hoogleraar geneeskunde aan de University of Nevada, Las Vegas, heeft verklaard:

Integrale geneeskunde beweert de alternatieve en de reguliere geneeskunde te combineren. De bewering is dat integrale geneeskunde het beste uit beide benaderingen haalt. Dit mag redelijk lijken maar het is het in feite niet. Veronderstel dat de ‘integrale’ benadering zich zou verspreiden tot buiten de geneeskunde en breed aanvaard zou worden door andere takken van wetenschap. De biologen zouden het creationisme gaan ‘integreren’ in de evolutietheorie van Darwin en de chemici zouden alchemie gaan integreren in moderne wetenschappelijke chemie. De geologen zouden het geloof gaan integreren dat de wereld slechts 6000 jaar oud (en plat) is in de moderne datering van gesteenten. Natuurkundigen zouden perpetuum mobile-machines integreren in de wet van behoud van arbeidsvermogen en de wetten van de thermodynamica. En de astronomen zouden astrologie in de astronomie gaan integreren. Natuurlijk is dit belachelijk. Het is geen goed idee om nonsens te integreren in deugdelijke wetenschappelijke kennis. [3]

De ‘alternatieve beweging’ maakt deel uit van een algemene maatschappelijke stroming die wetenschap verwerpt als methode om waarheden vast te stellen. Deze beweging omarmt de postmoderne doctrine dat wetenschap niet noodzakelijkerwijs deugdelijker is dan pseudowetenschap [4]. In overeenstemming met deze filosofie beweren voorstanders van ‘alternatief’ dat wetenschappelijke geneeskunde (die zij verkeerd etiketteren als allopathisch, conventioneel of traditioneel) slechts één onderdeel is van een groot arsenaal van gezondheidszorgopties. Voorstanders van “alternatief” winnen vaak de sympathie van het publiek door zichzelf af te schilderen als een belegerde minderheid die vecht tegen een uit eigen belang handelende monolithische gevestigde orde.

De Regels van de Wetenschap
Onder de regels van de wetenschap valt dat de bewijslast ligt bij mensen die beweringen doen. Het is hun verantwoordelijkheid om passend onderzoek uit te voeren en dit voldoende gedetailleerd te rapporteren om evaluatie en bevestiging door anderen mogelijk te maken.

In plaats van hun werk te onderwerpen aan wetenschappelijke maatstaven willen de voorstanders van twijfelachtige ‘alternatieve geneeswijzen’ de regels waardoor ze beoordeeld en gereglementeerd worden, veranderen. Voorstanders van ‘alternatief’ mogen dan lippendienst bewijzen aan deze maatstaven, eigenlijk vinden ze dat persoonlijke ervaring, subjectieve beoordeling en emotionele voldoening te verkiezen zijn boven objectiviteit en hard bewijs. In plaats van wetenschappelijke studies uit te voeren gebruiken ze verklaringen van (zogenaamd) genezen patiënten om hun praktijken te promoten en politiek gemanoeuvreer om zich de instellingen die de regels vaststellen van het lijf te houden. Zo stond in een recent redactioneel artikel in het New England Journal of Medicine:

Wat de alternatieve geneeskunde het meest op zichzelf terugwerpt….. is dat deze niet wetenschappelijk getoetst wordt en dat de pleitbezorgers ervan de noodzaak van dit toetsen ten stelligste ontkennen. Met toetsen bedoelen we het opstellen van hard bewijs van veiligheid en werkzaamheid zoals vereist door de Food and Drug Administration (FDA) voor de goedkeuring van geneesmiddelen en door de beste, door vakgenoten beoordeelde, medische tijdschriften voor de publicatie van onderzoeksrapporten. Natuurlijk zijn veel behandelingen die in de conventionele geneeskunde worden toegepast ook niet streng getoetst maar de wetenschappelijke gemeenschap erkent in het algemeen dat dit een tekortkoming is die hersteld moet worden. Veel verdedigers van de alternatieve geneeskunde daarentegen geloven dat de wetenschappelijke methode niet van toepassing is op hun remedies…

Alternatieve geneeskunde onderscheidt zich ook door een ideologie die de biologische werkingen grotendeels ontkent, de moderne wetenschap vaak kleineert en zich verlaat op zogenaamde oude praktijken en oude geneeswijzen (die worden beschouwd als op de een of andere manier krachtiger en minder giftig, dan conventionele geneeskunde). Dienovereenkomstig worden kruiden of kruidenmengsels geacht beter te zijn dan de werkzame bestanddelen die er in het laboratorium uit zijn gehaald. En geneeswijzen als homeopathie en ’therapeutic touch’ worden vurig gepropageerd ondanks gebrek aan goed klinisch bewijs van werkzaamheid en gebaseerd op uitgangspunten die spotten met fundamentele wetenschappelijke wetten – zeker een omstandigheid die eerder om meer dan om minder bewijs vraagt. [5]

De AMA (American Medical Association) Dermatology Archives publiceerden onlangs de overeenkomstige zienswijze van een Duitse arts:

Als we ons beraden op de betekenis van alternatieve geneeskunde moeten we tegelijkertijd nadenken over de intellectuele en morele grondslag van de reguliere geneeskunde….
(1) Alternatieve en reguliere geneeskunde spreken verschillende talen;
(2) alternatieve geneeskunde is geen onconventionele geneeskunde;
(3) het model voor reguliere geneeskunde is rationeel denken;
(4) het model voor alternatieve geneeskunde is irrationeel denken;
(5) de huidige populariteit van alternatieve geneeskunde kan verklaard worden door romantiek;
(6) sommige ideeën van alternatieve geneeskunde zijn te weerleggen en andere zijn dat niet;
(7) alternatieve geneeskunde en op bewijs stoelende geneeskunde zijn onverenigbaar;
(8) het placebo-effect is een belangrijke factor in de reguliere geneeskunde en het enige therapeutische principe van de alternatieve geneeskunde;
(9) reguliere en alternatieve geneeskunde hebben verschillende oogmerken: volwassen worden versus geloof;
(10) alternatieve geneeskunde is niet altijd veilig;
(11) alternatieve geneeskunde is niet economisch; en
(12) alternatieve geneeskunde zal altijd blijven bestaan. Het feit dat alternatieve geneeswijzen tegenwoordig een geïntegreerd deel van de geneeskunde uitmaken, gedoceerd worden aan Duitse universiteiten en deel uitmaken van het honorarium van de arts geeft weer dat er een collectieve dwaling van geest heerst die hopelijk slechts korte tijd zal duren. [6].

Als iemand zich beter voelt nadat hij een product heeft gebruikt of een behandeling heeft ondergaan dan is het begrijpelijk dat hij er geloof aan hecht. Dit is echter onverstandig omdat de meeste kwalen vanzelf over gaan en hardnekkige wisselende symptomen kunnen hebben. Zelfs ernstige lichamelijke omstandigheden kunnen van dag tot dag dusdanig wisselen dat waardeloze behandelingswijzen grote gevolgen lijken te hebben. Bovendien kan het ondernemen van actie vaak tijdelijke verlichting van symptomen geven, toe te schrijven aan het placebo-effect. Dit effect is een heilzame verandering in de toestand van iemand die ontstaat als reactie op een behandeling, maar niet te danken is aan farmacologische of fysische aspecten van de behandeling. Geloof in de behandeling is niet essentieel maar het placebo-effect kan versterkt worden door factoren als vertrouwen, welwillende aandacht, opzienbarende beweringen, getuigenissen, en het gebruik van wetenschappelijk uitziende grafieken, apparaten en vaktermen. Nog een nadeel van individuele succesverhalen is dat ze niet aangeven hoeveel mislukkingen er tegenover ieder succes staan. Mensen die zich niet bewust zijn van deze feiten neigen er toe onverdiende lof toe te zwaaien aan alternatieve behandelmethoden.

Het feit dat een ‘alternatieve’ behandelwijze een placebo-effect kan uitoefenen dat symptomen verlicht, is onvoldoende reden om het gebruik ervan te rechtvaardigen. Behandeling moet stoelen op het vermogen om abnormale levensfuncties te veranderen en niet op het vermogen om een minder voorspelbaar placebo-effect los te krijgen. Placebo behandeling staat gelijk met misleiding en kan patiënten doen geloven dat iets werkzaam is terwijl het dat niet is. Zonder gecontroleerd klinisch onderzoek kan iedere toegepaste behandeling de eer krijgen van het vermogen van het lichaam om zichzelf te herstellen.

Medische ‘feiten’ worden bepaald door een proces waarbij honderdduizenden wetenschappers hun waarnemingen en overtuigingen delen. Uitgevers en redacties van wetenschappelijke tijdschriften spelen een belangrijke rol bij het filteren van ongegronde bevindingen en aan het bieden van de mogelijkheid tot publicatie van dat wat belangrijk is. Panels van experts, bijeen gebracht door overheidsinstanties, beroepsgroepen, particuliere gezondheidsinstellingen en andere organisaties zetten zich ook in. Als er onenigheid ontstaat kan er verder onderzoek beraamd worden om tot overeenstemming te komen. Langzamerhand wordt er een aantal mogelijkheden ontwikkeld dat overwegend als wetenschappelijk juist wordt beoordeeld.

Wetenschap versus Vitalisme
De Wetenschap gaat er vanuit dat het, om een massa kennis van enige samenhang te ontwikkelen, noodzakelijk is te veronderstellen dat bovennatuurlijke krachten niet bestaan of, als ze al bestaan, geen belemmering vormen. Als zo’n belemmering al zou bestaan dan zouden alle pogingen tot gecontroleerde proefnemingen óf onmogelijk, óf nutteloos zijn. Veel ‘alternatieve’ benaderingen zijn geworteld in vitalisme, het denkbeeld dat lichamelijke functies berusten op een essentieel principe ook wel ‘levenskracht’ genoemd, die niet zoals de lichamelijke krachten verklaarbaar zijn door de natuurwetten en de scheikunde en die niet te ontdekken zijn met behulp van wetenschappelijke instrumenten. Artsen wier behandelwijzen gebaseerd zijn op de vitalistische opvatting stellen dat ziekten beter behandeld kunnen worden door het ‘zelfhelend vermogen’ van het lichaam te stimuleren dan door aan ‘symptoombestrijding’ te doen. Homeopaten stellen bijvoorbeeld dat ziekte is te wijten aan verstoring van de ‘levenskracht’, die zij kunnen herstellen met bijzondere remedies, terwijl veel acupuncturisten stellen dat ziekte te wijten is aan disbalans in de energiebanen (chi of Qi), die zij weer in balans kunnen brengen door naalden in de huid te draaien. Veel chiropractors zeggen dat ze het aangeboren verstandelijk vermogen kunnen steunen door de wervelkolom van de patiënt recht te zetten. Natuurgenezers spreken van Vis Medicatrix Naturae. (De helende kracht van de natuur) Ayurvedische artsen verwijzen naar ‘prana’. Enzovoorts. Krachten die door vitalisten voor waar worden aangenomen kunnen niet op wetenschappelijke wijze worden gemeten.

Ofschoon vitalisten vaak beweren wetenschappelijk bezig te zijn verwerpen zij in werkelijkheid de wetenschappelijke werkwijze met zijn fundamentele aanvaarding van stoffelijke werkelijkheid, werking van oorzaak en gevolg en toetsbaarheid van hypothesen. Zij verkiezen persoonlijke ervaring, subjectieve beoordeling en gevoelsmatige voldoening boven objectiviteit en harde bewijzen.

Sommige voorstanders van ‘alternatief’ zijn artsen die zijn afgedwaald van de wetenschappelijke denkwijze. De factoren die hen motiveren kunnen waandenkbeelden zijn, verkeerde interpretatie van persoonlijke ervaringen, financiële overwegingen, genoegen ontleend aan bekendheid en/of vleierij van patiënten.

Extreme beweringen en opschepperij
Voorstanders van alternatieve geneeskunde beweren vaak dat hun aanpak de volksgezondheid bevordert en bij chronische ziekten kostenbesparend werkt.. In een onlangs verschenen artikel beweerde bijvoorbeeld de voorzitter van de American Holistic Association dat verscheidene ‘fundamenteel gezonde gewoonten’ een onuitputtelijke bron van natuurlijke energie, die ervaren wordt als een toestand van ontspannen vitaliteit, zouden aanboren. [7]

Als aanvulling op het bedrijven van sport, gezonde voeding en voldoende slaap bevat de lijst ook buikademhaling, het slikken van ‘een volledige aanvulling van antioxidanten en voedingssupplementen en het verhogen van de mogelijkheid van het lichaam om bio-energie te ontvangen en te ontwikkelen’, door regelmatige acupunctuurbehandelingen, acupressuur, healing touch, craniosacrale behandeling (een onderdeel van de osteopathie), qigong en verscheidene andere minder gebruikelijke varianten. Voor zover ik weet is er geen gepubliceerd bewijs dat ‘alternatieve’ behandelaars meer succes hebben dan reguliere artsen in het overtuigen van hun patiënten om hun leefgewoonten te verbeteren. Noch dat enige vitalistische benadering bewezen heeft werkzaam of kostenverlagend te zijn bij welke ziekte dan ook.

De voorzitter van de National Council Against Health Fraud, William T. Jarvis, Ph.D. schreef:

Sommige behandelingstechnieken die worden bestempeld als “alternatief” zijn mogelijk geschikt als onderdeel van patiëntenzorg. Voorbeelden zijn ontspanningstechnieken en massage. Maar werkwijzen die verband houden met geloofsovertuiging en die de wetenschap op zich verwerpen, verdienen geen plaats in verantwoorde geneeskunde. Nutteloze behandelwijzen dragen niet bij aan het resultaat, alleen aan de algemene onkosten.

Opmerkingen van een Activiste
Rosemary Jacobs, een consumentenactiviste, die de website Web-site that debunks colloidal silver, onderhoudt, heeft enige indringende opmerkingen gemaakt, waarmee ik het eens ben.

‘Alternatieve geneeskunde’ is een marketingomschrijving die niet toegestaan zou moeten worden.Wat het publiek wil is veiligheid, werkzaamheid en doeltreffendheid. Men wil ook objectieve maatstaven om te bepalen wat veilig, werkzaam en doeltreffend is.
Er is algemene consensus onder wetenschappers en verstandige mensen over de standaarden die de meeste behandelwijzen betreffen. Met andere woorden, voor de meeste ziekten en aandoeningen weten de deskundigen wat wel en niet werkt, wat onbekend is en wat in een grijs gebied valt—dat wat misschien zou kunnen werken maar nog niet bewezen is.

Iedereen die techniek of architectuur wil bedrijven heeft zich te houden aan objectieve maatstaven. Ik denk dat iedereen die op bekwame wijze de geneeskunde wil bedrijven zich hier ook aan moet houden. Mensen die geloven dat persoonlijke ervaring de beste manier is om de waarde te bepalen van geneesmiddelen en geneeswijzen, moeten zich spiritualisten noemen of religieuze aanhangers van New Age, maar geen arts. Zij zouden moeten worden gedwongen toe te geven, aan zichzelf en aan de wereld, dat ze de wetenschap en objectieve maatstaven verwerpen en hun nooit mag worden toegestaan de medicijnen te verkopen, die ze voorschrijven.

Verwijzingen

1. Fontanarosa PB, Lundberg GD. Alternative medicine meets science. JAMA 280: 1618-1619,1998.
2. Relman AS. A trip to Stonesville. The New Republic, Dec 14, 1998.
3. Farley J. E-mail message to Stephen Barrett, M.D.
4. Sampson W. Antiscience trends in the rise of the “alternative medicine” movement. In Gross PR, Levitt N.Lewis MW (deditors). The Flight from Science and Reason. New York: New York Academy of Sciences 1996, pp 199-197.
5. Angell M, Kassirer J. Alternative Medicine— The Risks of Untested and Unregulated Remedies. New Engeland Journal of Medicine 339:839-841, 1998.
6. Happle R. The essence of alternative medicine: A dermatologist’s view from Germany. Archives of Dermatology 134:1455-1460, 1998.
7. Inker R. Basic training for holistic medical practice: Nurturing your body. Holistic Medicine Winter 1997, pp 4-5.
8. Marshall E. The politics of alternative medicine. Science 265:2000-2002, 1994.
9. Jacobs R. E-mail message to a newsgroup, June 11, 2001.