Encyclopedie: Ayurveda

De *Transcendente Meditatie-organisatie verkoopt sinds 1980 een groot assortiment peperdure ayurveda-middelen en -kuren onder de (merk)namen Maharishi Ayurveda en Ayur-Veda Products. Ze zouden helpen tegen epilepsie, kanker, kinderverlamming, schizofrenie, tuberculose en nog 80 andere kwalen. Ayurveda-middelen zijn wel onderzocht, maar uitsluitend door of in opdracht van de TM-organisatie, wat de waarde van dat onderzoek twijfelachtig maakt.

Hoofdverkoper van de TM-ayurveda-middelen was vanaf 1985 de arts Deepak Chopra (geboren 1947), aan wie in 1990 de eretitel Heer der Onsterfelijkheid werd verleend door Maharishi Mahesh Yogi. In 1991 poseerde Chopra samen met nog twee kornuiten van de TM-organisatie als ‘onafhankelijke deskundige’ en schreef een stuk in het prestigieuze Journal of the American Medical Association waarin de ayurveda werd aangeprezen. De kritiek op de TM-beweging wegens dit bedrog deed veel schade. Chopra is in 1993 voor zichzelf begonnen met kwantumgeneeskunde (*kwantummechanica). Hij schreef Ageless body, timeless mind: the quantum alternative to growing old (1993), waarvan meer dan een miljoen exemplaren verkocht werden. Verder publiceerde hij boeken over het ayurveda-dieet, waarin hij waarschuwt tegen te veel eten en ook tegen lezen tijdens de stoelgang. Als Chopra ooit wetenschappelijk onderzoek heeft gedaan, heeft hij dat goed geheimgehouden. Van kwantummechanica heeft hij in ieder geval niks begrepen, te oordelen naar zijn boek. Volgens Newsweek van 20 oktober 1997 houdt Chopra graag lezingen. Zijn honorarium is 25.000 dollar.

Literatuur
Federspiel, K., en V. Herbst, Die andere Medizin. Berlijn, 1992 (4de druk 1996).
Raso, J., Mystical diets. Paranormal, spiritual and occult nutrition practices. Buffalo, 1993.
Skolnick, A., ‘The Maharishi caper; JAMA hoodwinked (but just for a while)’, Skeptical Inquirer 1992, vol. 16 (3), p. 254-259; vervolg vol. 16 (4), p. 355.

Zie ook: The Maharishi Caper: Or How to Hoodwink Top Medical Journals, door A. Skolnick

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift 2009

Artikel op deze website over ayurveda:
Loodvergiftiging door ayurveda: Kruidenboef veroordeeld in Antwerpen, door Marie P. Prins
Daar bevinden zich referenties naar nog zeven andere artikelen.

Voor de toekenning van de Ig Nobelprijs aan Deepak Chopra zie hier.

Naschrift 23 augustus 2010

In ayurvedische middelen kunnen tal van giftige kruiden voorkomen. Zie bijvoorbeeld het Geneesmiddelenbulletin (Gebu) over een geval van iemand die een middel tegen diarree had ingenomen waarin zich Aconitum heterophyllum bevond. Op de supertolerante Nederlandse lijst van verboden kruiden staat alleen Aconitum nappelus. In België zijn alle akonieten verboden.

Naschrift november 2010
In de alinea over ayurvedamiddelen van de TM-organisatie wordt gesproken over onderzoek alleen door de TM-organisatie zelf. Uit de context blijkt dat het onderzoek op werkzaamheid betreft. Het onderzoek van geneesmiddelen heeft drie aspecten: werkzaamheid, constante samenstelling en zuiverheid en als derde veiligheid. De Voedsel en Waren Autoriteit controleert geen geneesmiddelen; bij de controle van gezondheidsproducten wordt steekproefsgewijs de veiligheid van de te koop aangeboden middelen getoetst, in het bijzonder ook die van de TM-organisatie, en met name of er niet te veel zware metalen of bekende vergiften in zitten. Ook werkzame reguliere middelen mogen niet ayurvedamiddelen zitten, en evenmin dingen die niet op het etiket staan vermeld. Ook gaat de VWA op onderzoek als er klachten worden ontvangen.

Voor een geneesmiddel is het nodig dat de werkzaamheid is aangetoond door middel van proeven met zieken; daarbij moet op een strenge manier (dubbelblind met loting) vergeleken worden met zieken die niets anders of een nepmiddel krijgen. Voor de veiligheid zijn ook proeven nodig. Bij de veiligheidsproeven wordt nauwkeurig (met gezonde proefpersonen) nagegaan op welke manier en hoe snel het middel wordt afgebroken in het lichaam, en of er bij de toediening aan heel veel personen misschien toch nadelige effecten bij sommigen of na lange tijd optreden. Bij constante samenstelling moet het hele productieproces aantoonbaar zo zijn ingericht dat men er zeker van kan zijn dat alle partijen precies hetzelfde en evenveel van de actieve stof bevatten.

Als men zekerheid wil hebben over de veiligheid van een in Nederland aangeschaft ayurvedamiddel, zal men moeten nagaan hoe waarschijnlijk het is dat het aangeschafte middel kortgeleden nog door de VWA gecontroleerd is, en er dan maar het beste van hopen. Dat zulke middelen ook meer effect dan een neppil hebben, moet sterk betwijfeld worden.