Encyclopedie: Chelatietherapie

Als *alternatieve therapie wordt het ingezet tegen ‘aderverkalking’ (atherosclerose). Oorspronkelijk was het de bedoeling dat er kalk zou worden verwijderd uit stijf geworden wanden van bloedvaten, dus tegen arteriosclerose (een normaal verschijnsel bij hoge leeftijd). Dat is domweg onmogelijk omdat EDTA niet door celwanden kan dringen. Tegen atherosclerose kan het om ongeveer dezelfde reden niet werken. Bij deze ziekte ontstaat neerslag van cholesterolachtige stoffen in de bloedvaten, waarna de vaatwand ziek wordt, verlittekent, onder het aankoeksel gaat bloeden, en in dat stadium kunnen er ook wat calciumzouten neerslaan in het aankoeksel. Die vormen dus maar een klein deel van het probleem. Op zijn best wordt bij chelatietherapie opgelost calcium uit het bloed verwijderd maar vervolgens ogenblikkelijk weer aangevuld uit de botten, waardoor die wat poreuzer worden.

EDTA vormt bovendien veel makkelijker verbindingen met ijzer, koper, zink en mangaan, en langdurige chelatietherapie kan dan ook gevaarlijke hoeveelheden zink uit het lichaam verwijderen. Dat kan het ontstaan van kanker bevorderen, en het immuunsysteem aantasten. Van chelatietherapie kan men schade aan nieren of beenmerg oplopen, en ook hartritmestoornissen en andere ongemakken krijgen. Men kan er zelfs van doodgaan.

Er zijn achtereenvolgens vier mechanismen voorgesteld voor de vermeende werking van chelatietherapie, maar alle vier bleken op de keper beschouwd onzin te zijn. Zo zou EDTA door het binden van ijzer productie van vrije radicalen voorkomen. Helaas is het net andersom: driewaardig ijzer wordt juist reactiever door binding aan EDTA. Door de enorme hoeveelheid vitamine C (*Pauling) die gegeven wordt tijdens chelatietherapie, neemt bovendien de hoeveelheid ijzer toe die in het bloed is opgelost.

Hoewel honderdduizenden mensen met deze dure therapie zijn behandeld (8000 gulden per behandeling), ontbreekt wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid ervan. Het is dus een gevaarlijke alternatieve therapie. Ze is in Nederland populair gemaakt door roddelbladen, en wordt ook ingezet tegen spataderen, hardhorendheid en concentratieproblemen. Ook wordt een heilzame werking geclaimd bij allerhande bloed- en vaatziekten, artritis, diabetes, gangreen, gewrichtsklachten, impotentie, kanker, multiple sclerose, nierziekten, psoriasis, ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer.

Speciaal tegen rokersbenen (*ozontherapie) wordt chelatietherapie aanbevolen, maar uit dubbelblind onderzoek blijkt dat deze methode daartegen niet effectief is. In diverse proeven kregen mensen met rokersbenen óf chelatietherapie óf een fopmiddel. Het bleek niets uit te maken. Ongeacht de behandeling verbeterde de toestand van ongeveer 60% van de patiënten.

Literatuur
Alper, P.R., ‘Avoiding the ”marginal” medic’. In: Barrett, S., en W.T. Jarvis (red.), The health robbers. Buffalo, 1993. Ernst, E., ‘Chelation therapy for peripheral arterial occlusive disease’, Circulation 1997, vol. 96, p. 1031-1033.
Federspiel, K., en V. Herbst, Die andere Medizin. Berlijn, 1992 (4de druk 1996).
Renckens, C., Hedendaagse kwakzalverij. Amsterdam, 1992.
Richmond, R.S., ‘The claws that catch’, Skeptical Inquirer 1985, vol. 10 (1), p. 83-85.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift augustus 2009

De etymologie van ‘chelaat’ is van het Griekse woord voor de schaar van krab of kreeft of een vogelklauw, omdat de moleculen waar het om gaat de metaalionen van twee kanten vastpakken. Wikipedia heeft goede uiteenzettingen over chelatie als chemisch beginsel, en ook een meer specifiek over chelatietherapie. In het laatstgenoemde artikel wordt chelatietherapie ook besproken in samenhang met een behandeling tegen autisme. Zulk een behandeling is gebaseerd op een irrationele angst voor kwikvergiftiging door vaccinatie, die dan in autisme zou resulteren. Ook wordt chelatietherapie wel gebruikt voor het bestrijden van een niet-bestaande kwikvergiftiging door *amalgaam. Simon Singh en Edzard Ernst waarschuwen sterk tegen chelatietherapie in hun boek Trick or treatment: the undeniable facts about alternative medicine. New York/Londen 2008.

De kritische sites van Quackwatch en de Skeptic Dictionary hebben beide artikelen over chelatie en chelatietherapie

Op deze VtdK-site staan de volgende artikelen over chelatietherapie
Een verkalkte behandeling
Chelatiebehandeling onwerkzaam bij claudicatio intermittens (een bespreking van bovengenoemd article van Ernst).
Boevenpak toetst chelatietherapie

Het laatstgenoemde artikel gaat over het zogeheten TACT-onderzoek, dat tijdelijk werd stopgezet na ernstige kritiek van onder meer Kimball Atwood, maar dat inmiddels weer is voortgezet, zie:

Update on the NIH Chelation Trial
Enrollment resumed in controversial NIH chelation trial (11 juni 2009)
Kimball Atwood gaf op Science based Medicine er een commentaar op, getiteld: Human Subjects as Political Pawns (i juli 2009)

In Nederland zijn voor zover valt na te gaan 21 artsen die chelatietherapie toepassen, waaronder ook twee artsen in de ’top twintig’, namelijk J.G. Defares (nummer 6) en P.J. van der Schaar (nummer 8). Ook de artsen J.C.J. Reijntjes, R.T.H.K. Trossel en A. Aanen (de laatste twee van het Preventief Medisch Centrum te Rotterdam), die elders op deze website genoemd worden, bieden deze zinloze, gevaarlijke en dure therapie aan. Circa de helft doet naast chelatietherapie ook aan ozontherapie, en 14 van hen bedrijven ook *celtherapie. De kosten lopen nogal uiteen, nl van 2000-3000. De kliniek van Reijntjes biedt zelfs chelatietherapie aan als algemene preventie tegen ‘milieuvervuiling’.

Zie ook Questions and Answers: The NIH Trial of EDTA Chelation Therapy for Coronary Artery Disease (oktober 2010)