Encyclopedie: Croiset, Gerard (1909-1980)

Croiset (broer van de bekende toneelspeler Max Croiset) werd geboren te Laren in een soort commune die het restant was van Frederik van *Eedens Walden. Zijn ouders huwden toen hij twee jaar oud was, gingen spoedig daarna uit elkaar, en Croiset bracht zijn jeugd door in een opeenvolging van pleeggezinnen. In zijn autobiografie Croiset paragnost vertelt hij dat hij zich in die tijd troostte met denkbeeldige speelkameraadjes (*fantasy prone personality). Daarna zwierf hij wat doelloos door het leven, totdat hij in het begin van de crisisjaren een kruidenierswinkeltje opende. Maar ook dat was geen succes. In 1935 kwam hij in aanraking met de lokale spiritistische vereniging (*spiritisme) en ‘ontdekte’ dat hij over paranormale gaven beschikte. In 1945 woonde hij een lezing bij van Tenhaeff, en bood zich aan als proefpersoon.

Tenhaeff constateerde dat Croiset over zeer grote paranormale gaven beschikte, en heeft zich gedurende de rest van zijn leven nog vrijwel uitsluitend met Croiset beziggehouden. Het was te danken aan Tenhaeffs jubelende publicaties over allerlei opmerkelijke ‘successen’ (bijvoorbeeld met de *stoelenproef) dat Croiset uitgroeide tot een werkelijk wereldberoemde helderziende. Zijn reputatie werd nog eens versterkt door het boek Croiset the clairvoyant (1964) van de Amerikaanse journalist Jack Pollack. Alhoewel dit werk onder begeleiding van Tenhaeff tot stand kwam, bevat het nogal wat ‘indrukwekkende’ paranormale prestaties die in werkelijkheid veel minder indrukwekkend waren. De hieraan gewijde onthullende publicaties uit 1981 van Telegraaf-journalist Piet Hein Hoebens (1948-1984) waren een klap voor de reputatie van Tenhaeff.

In 1956 verhuisde Croiset naar Utrecht, waar hij een centrum voor *paranormale geneeswijze begon. Dit bestaat nog steeds, en wordt momenteel geleid door zijn dochter Nannie Veerman-Croiset.

Literatuur
Beckman, K., en P. de Vries, ‘Nagelaten werk; de slordige nalatenschap van Gerard Croiset’, Skepter 1989, vol. 2 (3), p. 29-35.
Hoebens, P.H., ‘Gerard Croiset‘, Skepter 1988, vol. 1 (3), p. 12-17, vol. 1 (4), p. 28-33.
Dongen, H. van, en J.L.F. Gerding, PSI in wetenschap en wijsbegeerte. Geschiedenis van de parapsychologie in Nederland. Deventer, 1983.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift augustus 2009

Croiset staat ook in de toptwintig op plaats 11. In de kolommen van het tijdschrift van de VtdK komen regelmatig artikelen voor over hem. Zie: Gerard Croiset in het Maandblad

Zie ook Wikipedia.

Gerard Croiset werd geboren als Gerard Boekbinder. Een uitvoerig biografisch artikel onder die naam staat hier.

Zijn autobiografie getiteld Croiset paragnost verscheen in 1977.