Encyclopedie: Gebedsgenezing

Literatuur
Kurtz, P., P. May, H. Avalos, N.R. Allen en J. Randi, ‘Faith Healing; Miracle or Mirage’, Free Inquiry 1993, vol. 14 (1), p. 4-18.
Randi, J., The faith healers. Buffalo, 1987.
Witmer, J., en M. Zimmerman, ‘Intercessory prayer as medical treatment?’, Skeptical Inquirer 1991, vol. 15 (2), p. 177-180; reacties in vol. 15 (4), p. 438-440 en vol. 16 (2), p. 220.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift september 2009

Wonderbaarlijk genoeg zijn er na Galton nog diverse pogingen gedaan om de werkzaamheid van bidden voor anderen (intercessory prayer) in geval van ziekte wetenschappelijk te onderzoeken. De logica van zo’n onderzoek is natuurlijk dubieus. In sommige opvattingen is het bovennatuurlijke wezen tot wie de gebeden zich richten zelf voor de volle honderd percent verantwoordelijk voor de ziekte waar het om gaat, en is het onduidelijk waarom dat zich wat zou aantrekken van verzoeken van derden. Bij de een-op-eenpraktijken van gebedsgenezers speelt de gedachte mee dat ziekte een straf voor zonde is, wat op zich al dubieus is gezien het aantal schurken dat in blakende gezondheid verkeert. In deze opvatting is genezing een onderdeel van bekering.

Een heel nieuw (althans voor Nederland) type geneeskunde die men ook onder gebedsgenezing kan rangschikken is de islamitische geneeswijze. Zie hiervoor het artikel van Hoffer op de site van Skepsis: Helen met heilige teksten: Islamitische genezers in Nederland.

Een bijzondere vorm van gebedsgenezing is natuurlijk exorcisme, zowel allerlei praktijken in meest kleine sekten, als het speciale ritueel van de rooms-katholieke kerk. Er zijn twee rituelen: het klein en het groot exorcisme. Dat laatste wordt in Nederland vrijwel niet toegepast, maar in Italië maakt het exorcisme een bloei door.

Asser en Swan (1998) onderzochten de casussen van 172 kinderen die in de VS stierven tussen 1975 en 1995 doordat de ouders geen medische hulp zochten en in plaats daarvan vertrouwden op gebed. Met de reguliere zorg zouden minimaal 135 van hen in leven zijn gebleven, en er waren maar 3 casussen waar de reguliere geneeskunde niets kon uitrichten.

Voor de studie  William Harris et al., A randomized, controlled clinical trial of
the effects of remote, intercessory prayer on outcomes in patients admitted
to the coronary care unit. Archives of internal medicine, vol.
159, nr. 19 (October 25, 1999), p.2273-2278. zie: Met de blik op oneindig: De wetenschap van het bidden op de site van Skepsis.

Enkele artikelen over gebedsgenezing trokken recent de aandacht:

1. Leibovici Kerstmis 2001, waarschijnlijk als grap bedoeld, maar door diverse auteurs zeer ernstig genomen.
2. De studie van Cha, Wirth en Lobo oktober 2001, vrijwel zeker frauduleus.
3. MANTRA II, 2005 (pilot in 2001). Onderzoek aan de Duke University, geen significant effect.
4. Benson et al. 2006. Gigantisch onderzoek, waarbij bleek dat personen die wisten dat er voor ze gebeden werd iets meer complicaties kregen.

1. Leonard Leibovici: Effects of remote, retroactive intercessory prayer on outcomes in patients with bloodstream infection: randomised controlled trial, BMJ 2001;323:1450-1451 ( 22-29 December )

Dit artikel lijkt een misplaatste grap, die door velen tamelijk ernstig is genomen. Men moet bedenken dat twee jaar tevoren dezelfde auteur in hetzelfde blad een heel ander artikel schreef: Alternative medicine: a cuckoo in the nest of empiricist reed warblers. Hij waarschuwt voor ‘empirici’ die alleen naar de uitslag van een proef kijken zonder op de aannemelijkheid van de getoetste hypothesen te letten. Meteen in het begin ziet men al een duidelijke aanwijzing dat er iets niet klopt: van een verdeling van de sterfte 475/1691; 514/1702 wordt gezegd dat die correpondeert met p=0,4. De werkelijke waarde is echter p=0,19. Vervolgens blijken hele andere aspecten te zijn onderzocht die wel een ‘significant verschil’ geven. De randomisatie is een teer punt. Een totaal van 3393 patiënten met één speciefieke aandoening die minstens vier jaar eerder al het ziekenhuis verlaten hadden, was met een computer volgens het toeval in twee delen verdeeld, waarna met een munt bepaald was welke van de twee groepen de bid-groep was. Vervolgens werd een kort gebed opgezegd boven een printout met voornamen van de ‘bid-groep’. Het is natuurlijk een koud kunstje om met de computer een paar honderd keer te randomiseren en volstrekt automatisch alleen wat te bewaren als de verschillen wat betreft sterfte, ligduur en nog zowat mogelijke uitkomstmaten statistisch significant zijn. De auteur beweert echter in een commentaar (12 maart 2002) dat ‘randomization [was] done only once, wat lijkt in te houden dat in de hele onderzoeksperiode de computer maar een enkele keer is gebruikt om een groep in tweeën te delen. Misschien. Maar ook stelt hij: ‘I believe that prayer is a real comfort and help to a believer. I do not believe it should be tested in controlled trials.’ Het enige wonder is eigenlijk dat dit tongue-in-cheek-artikel van de cuckoo-auteur in het immer vrolijke eindejaarsnummer van BMJ zo serieus genomen is.

2. Cha, Wirth en Lobo publiceerden een studie in Journal of Reproductive Medicine waaruit zou blijken dat bidden helpt bij ivf-behandelingen. Merkwaardig genoeg was het succespercentage in de verumgroep en de placebogroep samen ongeveer gelijk aan het gemiddelde succespercentage van de Koreaanse kliniek (van Cha) waar de vrouwen behandeld werden. Het allermerkwaardigst was dat Wirth al een aantal andere hoogst verdachte onderzoeken op zijn naam had staan. Twee jaar later (2003) bleek Wirth op financieel gebied een megafraudeur, en Lobo bleek pas na afloop van het onderzoek te zijn aangetrokken om zijn naam aan het artickel te verbinden. Sindsdien is Cha ook nog betrapt op plagiaat. Inmiddels is Wirth in april 2008 vrijgelaten na zijn gevangenisstraf te hebben uitgezeten, en heeft Cha tevergeefs viade rechter een gigantische schadevergoeding geëist van een criticus van de studie, Bruce Flamm. Zie voor enkele artikelen hierover:

De kruik gaat te water… Nieuwste avonturen van gebedsonderzoeker Wirth op de site van Skepsis

The Columbia University ‘Miracle’ Study: Flawed and Fraud, door Bruce Flamm op de site van CSI (=CSICOP)

Columbia Prayer Study op de site van EBM-First.

3. MANTRA II: Aan de samenvatting van Pubmed (voor 371 zieken werd gebeden, en voor 377 niet, althans niet door de bidders die door de onderzoekers waren georganiseerd; voor de vooraf geplande uitkomstmaten werd geen verschil gevonden) is weinig toe te voegen. Toen het onderzoek nog lang niet klaar was had de hoofdauteur wel al enthousiast aan Discovery Channel verteld dat de voorlopige resultaten op indrukwekkende wijze de goede kant uit gingen.

4. Benson et al. De complete studie is als pdf hier down te loaden. De kerndata: het ging om complicaties bij drie groepen bypass-patiënten, namelijk 604 (52,15%) voor wie gebeden werd, 597 (50,92%) waarvoor niet gebeden werd, en 601 (58,57%) waarvoor gebeden werd, en die dat bovendien wisten. De percentages tussen haakjes slaan op de aantallen die complicaties hadden.

Bidden tot een bovennatuurlijk wezen helpt misschien wel, maar de voorstelling dat zo’n wezen een natuurverschijnsel is dat zich door een eenvoudige handeling laat sturen, is niet compatibel met de uitslag van de meeste proeven en trouwens ook niet met de opvattingen van gelovigen die serieus nadenken over godsdienst.

Individuele gevallen

Onderzoek op het gebied van individuele gevallen is ook al behoorlijk oud. Louis Rose beschrijft in zijn boek Faith Healing (1971) dat hij twintig jaar lang heeft gezocht naar overtuigende gevallen van gebedgenezing, honderden gevallen had nageplozen, maar dat hij nooit iets had gevonden. Voor meer details: Stephen Barrett, Some Thoughts about Faith Healing op de Quackwatch site.

Artikelen op deze website over gebedsgenezing (artikelen over Jomanda maar buiten beschouwing gelaten)

Gebedsgenezing, door C.P. van der Smagt

De voorbede als aanvullende behandeling bij coronair chirurgie, door Frits van Dam, over het hierboven (4.) genoemde artikel van Benson et al.

‘Ik ben een beetje teleurgesteld’, over de ervaring van de MS-patiënte die de healings van Jan Zijlstra bezocht.

Gebedsgenezing en kwakzalverij (PDF van NTtdK 119.1, p14-15) door Henk Timmernans

Een avondje gebedsgenezing in Leiden (PDF van NTtdK 119.2, p29-31) door C.N.M. Renckens. verslag van een discussiebijeenkomst.

Kwakzalverij in Ouwehands Dierenpark te Rhenen, door C.N.M. Renckens. Magnetiseuse behandelt twee orang oetans.

U bidt en Wij genezen, door Sophie Josephus Jitta. De mode van de Healing Rooms.

Hiv-genezers in Diemen, door Jan Willem Nienhuys.

Hiv-healings en de Inspectie, door Webredactie.