Encyclopedie: Handlijnkunde

Handleeskunde is een van de bekendste vormen van *waarzeggerij. Vrijwel iedereen weet de ‘levenslijn’, ‘hoofdlijn’ en ‘hartlijn’ aan te wijzen, en ‘venusberg’ is romantischer dan ‘muis van de hand’. De handlijnkunde is ook oeroud. Verwijzingen ernaar zouden zelfs in de Bijbel te vinden zijn (Jes. 49:16, Job 27:7, Spreuken 3:16). Waarschijnlijk was het de kerkelijke afkeur van dergelijke praktijken die ervoor zorgde dat het handlezen in West-Europa geassocieerd werd met maatschappelijke randgroepen zoals *zigeuners.

In de 19de eeuw behoorde de handlijnkunde tot het vaste variétérepertoire. Een beroemde handlijnkundige was de Ier William Warner (1867-1936), alias graaf Louis le Warner de Hamon, alias Cheiro. Deze beweerde dat hij een oeroud, op mensenhuid geschreven manuscript over handlijnkunde had ontdekt en dat hij zijn gave in India en Egypte verder had verfijnd. Cheiro hield salon te Londen, maar trok ook regelmatig onder deze naam met veel succes de wereld rond. Hij zou uiteindelijk berooid sterven te Hollywood.

De psycholoog Ray Hyman verdiende in zijn jeugd bij met handlijnkunde. Door het succes dat hij ermee had raakte hij van de waarde van zijn kunst overtuigd. Min of meer bij toeval ontdekte hij dat de klant altijd tevreden was, ongeacht wat hij zei. Het bracht hem ertoe psychologie te gaan studeren en een van de belangrijkste skeptici te worden. Zijn artikel over *cold reading is zeer bekend.

Tegenwoordig wordt de handlijnkunde voornamelijk beschouwd als een vorm van kermisvermaak. Wetenschappelijk onderzoek naar de waarde van deze techniek is vrijwel nooit uitgevoerd, hoewel er wel enig verband is tussen bepaalde afwijkingen in de handlijnen en vingerafdrukken enerzijds en tamelijk zeldzame aangeboren afwijkingen anderzijds.

Sommige handlezers stellen medische diagnoses, van aambeien, aanleg voor kanker en hardlijvigheid tot impotentie en zelfmoordneigingen. Een promotiestudente, Jasmin el Mahmoud (1965-1992), ging aan de hand van 200 proefpersonen na of de handlijnkundige aanwijzingen voor galstenen wel klopten. Het antwoord was nee.

Literatuur
Guiley, R.E., Encyclopedia of mystical and paranormal experience. Londen, 1991.
Hyman, R., The elusive quarry. Buffalo, 1989.
Mahmoud, J. el, M. Pfeiffer en R. Jürgensen, ‘Gallensteindiagnostiek durch Handlesen?’, Skeptiker 1992, vol. 5 (2), p. 32-38.
Park, M.A., ‘Palmistry; science or hand-jive?’, Skeptical Inquirer 1982, vol. 7 (2), p. 21-32; reacties vol. 8 (1), p. 92-94.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift oktober 2009

Op Wikipedia zijn aanvullende gegevens te vinden

Het Engelse Wikipedia-artikel vestigt de aandacht op het feit dat diverse chromosoomafwijkingen mede zichtbare effecten hebben op het uiterlijk van de handen.

De handlijnkunde is verwant aan allerlei systemen om uit een deel van de menselijke anatomie heel veel zaken over de hele mens af te lezen. Andere voorbeelden zijn:

– het voorhoofd: *metoposcopie
– de iris: *iriscopie
– de oorschelp: ooracupunctuur (*acupunctuur)
– de voetzool: voetzoolreflexologie

Zie verder *reflextheorie.

De psycholoog Martijn van Mensvoort heeft veel onderzoek verricht naar mogelijkheden om door middel van een handafdruk iets over iemands persoonlijkheid te zeggen. Wanneer men echter leest dat hij na 2415 analyses wel 9 statistisch significante resultaten vond, weet men genoeg: het gaat om ‘vist en gij zult vinden’-onderzoek.

Het plaatje bovenaan is ontleend aan het Skeptiseum van Joe Nickell, dat met tal van van illustraties de moeite waard is van een bezoek, met handleesillustraties op

Fortune-Teller Mezzotint

en via “Palmistry” op de home-pagina.