Encyclopedie: Heilpraktiker

In Duitsland waren tot 1939 veel genezers werkzaam zonder enige kwalificaties. De machthebbers van het Derde Rijk bepaalden toen dat deze naar schatting 10.000 kwakzalvers enigszins gereguleerd moesten worden. Ze mochten geen meldplichtige ziekten behandelen, zoals kinkhoest, malaria en mazelen, geen tandheelkundige of verloskundige hulp bieden, ze waren niet bevoegd om overlijdensverklaringen op te maken of recepten uit te schrijven, en ook mochten ze geen geslachtsorganen onderzoeken of behandelen. Uiteraard moesten ze voldoende geneeskundige kennis hebben om meldplichtige ziekten te herkennen, hetgeen minder eenvoudig is dan een leek zou denken. Ze mochten verder vrijwel alles: injecties in de aderen geven (dat was zelfs gediplomeerde verpleegsters verboden), botbreuken behandelen, enzovoorts. Een medisch beroepsgeheim hadden ze niet. Om de status van Heilpraktiker te krijgen moest een eenvoudig examen worden afgelegd. 

De bedoeling was dat na 1939 alleen bij hoge uitzondering nog nieuwe Heilpraktiker zouden worden toegelaten, maar deze restrictie werd in 1957 opgeheven, zodat het aantal erkende kwakzalvers in Duitsland nu weer bijna op het vooroorlogse peil terug is. Om een en ander nog ondoorzichtiger te maken, worden ook psychotherapeuten (*psychotherapie) als Heilpraktiker beschouwd en moeten ze het examen afleggen, ze zijn immers geen arts en behandelen toch mensen. 

Dit maakt het voor de Duitse consument niet eenvoudig. Enerzijds is het lastig om na te gaan of een Heilpraktiker zijn grenzen kent, anderzijds kan men misleid worden door de aanduiding ‘staatlich geprüft’. Dat betekent namelijk alleen maar dat de betrokkene het Heilpraktiker-examen heeft afgelegd, en dus theoretisch weet dat hij of zij geen virushepatitis mag behandelen. 

Literatuur
Federspiel, K., en V. Herbst, Die andere Medizin. Berlijn, 1992 (4de druk 1996). 

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift oktober 2009 

De Duitse Wikipedia geeft veel extra details over deze gediplomeerde kwakzalvers. Daar kan men lezen dat In Duitsland op het ogenblik ongeveer 6000 personen voltijds actief zijn als Heilpraktiker, en 14.000 in deeltijd. In sommige Zwitserse kantons is een analoog instituut dat Naturheilpraktiker heet. Die moegen echter geen invasieve ingrepen doen. In Oostenrijk is daarentegen de uitoefening der geneeskunde voorbehouden aan artsen en Heilpraktiker-activiteiten daar zijn dus wettelijkstrafbaar.