Encyclopedie: Montignac-dieet

Dit afslankdieet (*dieet) is bedacht door de Franse politicoloog en bedrijfsadviseur Michel Montignac (1944-2010), populair geworden met boekjes zoals Ik ben slank want ik eet (1996), waarvan er in 1997 in Nederland anderhalf miljoen verkocht werden (in Frankrijk was de rage na 1 miljoen boeken in 1991 na een half jaar alweer voorbij).

Volgens Montignacs dieet is het tellen van calorieën onzin, zijn er ‘goede’ en ‘slechte’ koolhydraten, waarbij met name aardappelen zo slecht zijn dat ze alleen als varkensvoer kunnen dienen, en moet je koolhydraten altijd gescheiden eten van vetten, en fruit gescheiden van alles. Als je sport leuk vindt, moet je het niet laten, zegt Montignac, maar extra lichaamsbeweging heeft volgens de Franse dieetgoeroe geen effect op het lichaamsgewicht. Het Montignac-dieet voorziet in veel eiwit van plantaardige oorsprong. Al te veel eiwit zou niet goed zijn want dat geeft een overmaat aan urinezuur en dus jicht, meldt het hoofdwerk van de succesauteur.

De werkelijkheid is dat het menselijk lichaam het verbruik van energie wel een beetje aan het eetpatroon aanpast, en dikkerds zich natuurlijk inspanning moeten getroosten om hun massa mee te zeulen (120-150 kJ per kilo, afhankelijk van geslacht en leeftijd), maar dat de wet van behoud van energie (*perpetuum mobile) in de dieetleer evengoed geldt als elders. Het Montignac-dieet kan op een lage calorische waarde uitkomen (ongeveer 7500 kJ per dag, nog flink boven een serieus afvaldieet van 5500 kJ per dag), waardoor men er gewicht door verliest. Het vetgehalte in een Montignac-dieet kan variëren van onaanvaardbaar hoog (veel gewicht raakt men dan niet kwijt) tot zo laag dat tekorten aan de in vet oplosbare vitamines A en D ontstaan, al naar gelang wat de beoefenaar bakt van de verwarrende hoeveelheid voorschriften.

Als men minder eet wordt ook spierweefsel afgebroken om in energie te voorzien. Dit kan men enigszins tegengaan door lichaamsbeweging. Toch al eiwitrijke voeding versterken met extra eiwit zal spierafbraak niet tegengaan. Voeding met veel plantaardig eiwit, zoals peulvruchten, bevatten wel veel vezelstoffen en dat is gunstig. Montignac verwart urinezuur (een afbraakproduct van purines) met ureum (een afbraakproduct van eiwitten). Als je jicht wilt bestrijden met een dieet, moet je weinig peulvruchten en orgaanvlees eten.

De vermeende goede en slechte koolhydraten zouden te herkennen zijn aan Franse getallen voor de zogeheten glykemische index (GI), een in 1981 ontwikkeld begrip. De GI geeft ruwweg aan hoe snel glucose uit een standaardportie van het desbetreffende voedsel uit de darmen in het bloed terecht komt (als het op de nuchtere maag genuttigd wordt, dat wel). Dat hangt er bij aardappelen uiteraard nogal vanaf of ze al dan niet tot pap gekookt zijn. Nederlandse aardappelen op Nederlandse manier bereid hebben een even lage GI als volkorenbrood. Een hoge GI zou via overproductie van insuline tot vetopstapeling leiden. Dit is onjuist als het gezonde mensen betreft. Montignac speelt in op angst voor reactieve *hypoglykemie, hij wijdt er zelfs een hoofdstukje aan. Bij complete maaltijden doet het er voor de glucoseopname en de insulinerespons overigens helemaal niet toe wat de GI’s van de bestanddelen zijn, dus dit hele begrip is onbelangrijk.

Montignac verbiedt de boterham met kaas, want daar zijn vet en koolhydraten niet gescheiden. Als bewijs hiervoor wordt onder andere op een proefje met jonge ratten uit 1988 gewezen. Die werden bij een gescheiden dieet weliswaar precies even zwaar, maar hun vet werd een fractie anders over hun lijfjes verdeeld. Het idee dat een gescheiden dieet zou leiden tot een lager gewicht wordt dus niet door deze ratjesproef gesteund. Ook Montignacs advies om fruit vooral toch niet met andere dingen te combineren is flauwekul. Hij beweert dat het dan zou gaan gisten in de maag. Voedsel blijft daar echter veel te kort voor in de maag, afgezien nog van al dat maagzuur waarvan gist en bacteriën meestal prompt het loodje leggen. De meloen met parmaham en de kiwi-garnalencocktail kunnen dus volgens skeptici best op het menu blijven staan.

Afslankdiëten zijn voor veel mensen niet makkelijk lang vol te houden, en wie na afloop van een dieet zijn of haar oude voedingsgewoonten hervat, is zo weer terug bij af. Montignacs recepten zijn naar Nederlandse begrippen erg smakelijk, dit verklaart mogelijk zijn succes. Het soms hoge vetgehalte van zijn dieet is op de lange duur waarschijnlijk schadelijk.

 

Literatuur
Pant, K.A.M.I, van der, F. Holleman en J.B.L. Hoekstra, ‘De methode-Montignac; wetenschappelijke onderbouwing aanvechtbaar’, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 1998, vol. 142, p. 238-242.
Voorlichtingsbureau voor de Voeding, Methode Montignac. Den Haag, 1997.

Naschrift 26 augustus 2010

Afgelopen zondag 22 augustus 2010 overleed Michel Montignac op de leeftijd van 66 jaar.

 

 

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).