Encyclopedie: Orthomoleculaire geneeskunde

Met name grote hoeveelheden vitamine C zouden een gunstige effect hebben op het bestrijden van verkoudheid, griep en kanker, een idee dat door de biochemicus Linus *Pauling energiek werd gepropageerd. Pauling bedacht ook de term ‘orthomoleculair’. Later verleende hij steun aan het idee dat psychiatrische patiënten voornamelijk meer vitamine nodig hebben.

Er zijn behoorlijke studies gedaan naar het effect van enorme hoeveelheden vitamines. Er bleek geen effect te zijn, behalve bij vitamine C. Vergelijking van alle onderzoeken heeft de hypothese opgeleverd dat met veel vitamine C een verkoudheid twaalf uur eerder over is. Een proef om deze specifieke *hypothese te toetsen is echter nog niet gedaan. Het risico bestaat dat patiënten die zichzelf met megadoses vitamine behandelen, bij het uitblijven van effect steeds grotere hoeveelheden gaan innemen. Dat te veel vitamine A en D ongezond is, was al bekend, maar sinds het modieus worden van de orthomoleculaire geneeskunde is ook van andere vitamines bekend dat deze in hoge doses giftig zijn.

De orthomoleculairen gaan heel wat verder dan Pauling. Zij denken dat vitamine C ook helpt tegen alcoholisme, astma, bloedarmoede, hoog cholesterolgehalte van het bloed, maagzweren, maagkanker, onvruchtbaarheid, staar, vergiftiging met zware metalen en wonden. Andere vitamines zouden bovendien achterlijkheid, allergie, artritis, autisme, epilepsie, hoge bloeddruk, *hypoglykemie, *hyperactiviteit, leerstoornissen, migraine, neerslachtigheid en schizofrenie verhelpen. In de loop der jaren hebben diverse medische organisaties geconstateerd dat de orthomoleculaire claims niet onderbouwd zijn.

In Nederland geeft de Stichting Orthomoleculaire Educatie annex uitgeverij Orthos Media De Orthomoleculaire Koerier uit. Dit blad besteedt sinds 1986 veel aandacht aan het chronische vermoeidheidssyndroom (*myalgische encefalomyelitis of postviraal syndroom geheten), *candidiasis, *ozontherapie en subklinische scheurbuik (symptoom: verlaagde weerstand tegen stress). Stichting en uitgever zijn nauw gelieerd met het Adviesburo voor Moleculaire Voeding, een distributieorganisatie voor orthomoleculaire preparaten.

De hoofdredacteur en stichtingsvoorzitter Ruud A. Nieuwenhuis (1941-2004) werd in 1987 naar eigen zeggen door de tv als misdadige kwakzalver (*kwakzalverij) te kijk gezet. Nieuwenhuis propageert de zogeheten levendbloedanalyse, waarbij met de microscoop foto’s van het bloed worden gemaakt. Nieuwenhuis ziet daarop Candida gistcellen compleet met zwamdraden en andere endobionten (*natuurgeneeskunde); zijn medische tegenstanders zien slechts rode bloedlichaampjes. Nieuwenhuis beveelt als middel tegen de candidaziekte een combinatie aan van veel vitamine, gezonde darmbacteriën, fijngeprakt klierweefsel, borium, mangaan en blauwzuur in de vorm van abrikozenpittenpoeder (*Laetrile).

Nieuwenhuis heeft ook een paar boeken geschreven waaruit valt op te maken dat hij denkt dat aspirines en vitamines geen lichaamsvreemde stoffen zijn, dat bloedvergiftiging, de ziekte van Alzheimer en suikerziekte zonder risico zelf behandeld kunnen worden en dat de regel ‘de dosis bepaalt de giftigheid’ alleen voor niet-giftige stoffen opgaat (met andere woorden, giftige stoffen zijn ook giftig in ontzettend kleine porties).

Literatuur
Barrett, S., en W.T. Jarvis (red.), The health robbers. Buffalo, 1993.
Federspiel, K., en V. Herbst, Die andere Medizin. Berlijn, 1992 (4de druk 1996).
Kleijnen, J.M.P., Food supplements and their efficacy (proefschrift). Maastricht, 1991.
Noordwijk, J. van, ‘Vrije radicalen’, Skepter 1993, vol. 6 (2), p. 45-46.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift februari 2010

Op deze website is veel te vinden over orthomoleculaire geneeskunde. Hier noemen we slechts:

Exit orthomoleculairen? Vitamine C en E helpen niet tegen kanker.
Vitamine C in hoge doseringen (lezersvraag)
Vitamine C terug? (column Piet Borst)
‘Enge griezels, die kwakzalvers’ (romanrecensie)

Een apart geval van vitaminehandel is Matthias Rath,
zie:  Matthias Rath krijgt het lid op de neus, alwaar verdere referenties staan.