Encyclopedie: Paranormale chirurgie

Deze vorm van *paranormale geneeskunst is met name populair in Brazilië en de Filippijnen. De beroemdste paranormale chirurg was de Braziliaan José Pedro de Freitas (alias José Arigo, 1918-1971) die bijgestaan werd door de geest van ‘dr. Fritz’. De Freitas heeft vanwege zijn praktijken tussen 1958 en 1964 in de gevangenis gezeten. In 1968 werd hij onderzocht door de Amerikaan Andrija Puharich (de man die ook Peter *Hurkos en Uri *Geller ‘ontdekte’). Volgens Puharich was De Freitas paranormaal begaafd. John *Fuller schreef een enthousiast boek over De Freitas: Arigo, Surgeon of the rusty knife (1974). Negen jaar na de dood van De Freitas dook de geest van dr. Fritz op in de praktijk van paranormaal chirurg Edson de Quieroz en ook in die van anderen.

De Filippijnse paranormale chirurgie ving aan met de activiteiten van ene Eleuterio Terte in 1945, maar werd pas echt populair in de jaren ’70. De praktijk veranderde van een animistische ceremonie in een manier om geld te verdienen aan buitenlanders. Een bekende paranormale chirurg was toen de Filippijnse Josefina Sison. Zij werd in 1974 onderzocht door de Amerikaanse ingenieur (en amateur-psi-onderzoeker) George W. Meek (1910-1999) en echt bevonden. Meeks onderzoek gold jarenlang als ‘wetenschappelijk bewijs’ voor de echtheid van paranormale chirurgie. Hij was later zo slim een goochelaar mee te nemen naar een van Sisons operaties, en deze constateerde dat alles wat hij zag op vingervlugheid gebaseerd was. De Amerikaanse chirurg William A. Nolen onderzocht de Philippijnse paranormale chirurgen. Hij liet zich zelfs door een van hen ‘opereren’. In zijn boek Healing, A doctor in search of a miracle (1974) constateerde hij dat het allemaal bedrog was – mogelijk met een sterk *placebo-effect.

Halverwege de jaren ’80 werden de paranormale chirurgen opeens (en heel even) populair in het westen. Begin april 1988 liet de Nijmeegse hoogleraar G. Huizer per brief aan de Volkskrant weten dat scepsis over psychische chirurgen geheel misplaatst was, ook al gezien de *kwantummechanica die de westerse wetenschap op losse schroeven had gezet, en dat het geen pas gaf deze goede, hardwerkende lieden uit te dagen om naar Nederland te komen. Twee Filippijnse psychische chirurgen, Adin Lugue en Mirna Fernandez, hadden kennelijk verzuimd de Volkskrant te lezen en kwamen toch, in mei 1989. Ze gaven een demonstratie tijdens de jaarlijkse Paravisie-manifestatie. Een geheime camera (boven de operatietafel aangebracht door medewerkers van het tv-programma Jongbloed en Joosten) toonde toen aan dat het hier om twee bloederige goochelaars ging. 

Literatuur
Abell, G.O., en B. Singer (red.), Science and the paranormal. New York, 1983.
Brenneman, R.J., Deadly blessings. Buffalo, 1990.
Chesi, G., Faith healers in the Philippines. Wörgl, 1981.
Gardner, M., Science; good, bad, and bogus. Buffalo, 1981.
Guiley, R.E., Encyclopedia of mystical and paranormal experience. Londen, 1991.
Hines, T., Pseudoscience and the paranormal. Buffalo, 1988.
Molewijk, G.C., ‘Paravisie presenteert’, Skepter 1989, vol. 2 (2), p. 7.
Paalman, J., ‘Psychochirurgie’, Skepter 1988, vol. 1 (2), p. 28-29.
Randi, J., Flim-Flam! Psychics, ESP, unicorns and other delusions. Buffalo, 1982a.
Velimirovic, H., ‘Betrüger, nicht Heiler’, Skeptiker 1990, vol. 3 (1), p. 4-9.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).