Encyclopedie: Pététin, Jacques-Henri-Désiré (1744-1808)

Pététin was een van de mesmeristen die sterk bijdroegen aan het geloof dat het gebruik van het ‘dierlijk magnetisme’ (een techniek die later zou evolueren tot wat wij nu kennen als *hypnose) werkelijk ongekende mogelijkheden van de menselijke geest openbaarde. Met name zijn ‘ontdekking’ dat de zintuigen zich tijdens de hypnose naar andere lichaamsdelen konden verplaatsen, trok grote aandacht.

Karakteristiek is een studie die hij publiceerde in 1787 over een cliënte die last had van stuipen en nauwelijks in bedwang kon worden gehouden. Ook haar zingen moet buitengewoon lastig zijn geweest. Pététin paste de gebruikelijke mesmeristische technieken toe (met de handen zwaaien, dwingend aankijken et cetera) maar boekte hiermee slechts tijdelijk resultaat. Steeds begon ze weer opnieuw, en ze ontwikkelde ook steeds weer andere symptomen. Pététin hielp daarbij een handje, zo blijkt uit zijn verslag. Zo meende Pététin op een gegeven moment dat hij haar tot bedaren had gekregen door tegen haar buik te spreken. De volgende dag bleek dat de enige methode om haar te bereiken. Later moest hij haar voor het vereiste effect via haar vingers en tenen toespreken. Een van haar beste invallen was dat ze in trance haar eigen ingewanden kon zien – en die van Pététin ook trouwens.

Pététins patiënte is een loepzuiver voorbeeld van iemand die eenmaal onder hypnose de aanwijzingen van de arts gaarne meeneemt – maar daarbij haar eigen belang (het behouden van ieders aandacht) niet uit het oog verliest. Dergelijke intrigerende gevallen zijn ook terug te vinden in het werk van mesmeristen als de markies de *Puységur en James *Braid. Pététins ‘ontdekking’ dat een cliënt onder invloed van hypnose in het eigen lichaam kon kijken (en dat van een ander) en zo zijn of haar eigen genezing kon bewerkstelligen, maakte spoedig grote opgang.

Literatuur
Shorter, E., From paralysis to fatigue. New York, 1992.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift februari 2009

Over Pététin is niet veel te vinden: een kort cv van deze arts vindt men hier. Hij schreef veel over elektriciteit, maar dat heeft geen indruk gemaakt. Een van zijn boeken was getiteld: Nouveau mécanisme de l’électricité, fondé sur les lois de l’équilibre et du mouvement , démontré par des experiences qui renversent le système de l’électricité positive et négative ; et qui établissent ses rapports avec le mécanisme caché de l’aimant, dont il explique les principaux phénomènes ; et l’heureuse influence du fluide électrique dans le traitement des maladies nerveuses (1802).