Encyclopedie: Reich, Wilhelm (1897-1957)

Reich maakte kort na de Eerste Wereldoorlog kennis met de *psychoanalyse van Sigmund *Freud, maar kwam al spoedig tot de overtuiging dat neurotische klachten niet veroorzaakt worden door verdrongen seksuele verlangens (zoals Freud beweerde), maar door onderdrukking van de seksualiteit door de samenleving. Reich vestigde zich in Berlijn en trok namens de communistische partij heel Duitsland door om reclame te maken voor geboortebeperking en seksuele vrijheid. Op een gegeven moment ging hij daarbij echter zelfs voor de communistische partij te ver, en werd hij uit de partij gezet.

Na de machtsovername door Adolf *Hitler in 1933 vertrok hij naar Wenen en later naar Kopenhagen en Oslo. Hij publiceerde Massenpsychologie des Fascismus (1933) en Charakteranalyse (1933, de Engelse vertaling is van 1945). In dat laatste werk kwam hij met de theorie dat er zoiets als ‘bio-energie’ bestaat die normaal vrij door ons lichaam stroomt maar vast kan komen te zitten in verkrampte spieren met vervelende gevolgen.

Een jaar later werd hij vanwege zijn communistische sympathieën (en ongetwijfeld ook vanwege zijn toenemende kritiek op Freud) uit de Internationale Psychoanalytische Vereniging gezet, maar Reich ging onverdroten door met zijn ‘schokkende’ publicaties en experimenten, totdat de Europese grond hem in 1939 écht te heet onder de voeten werd.

Hij emigreerde naar de VS en stichtte in 1942 het Orgone Institute Research Laboratories Inc. Reich had namelijk ontdekt dat de bio-energie (omgedoopt tot orgon-energie) een allesoverheersende rol speelt in de kosmos. Orgon-energie is blauw, en alles wat blauw is, zit vol met orgon-energie. Het twinkelen van sterren, het ’trillen van de lucht’ als het warm is, atmosferische elektriciteit, het noorderlicht, de werking van *wichelroedes, en uiteraard seks, het was allemaal een kwestie van orgon-energie, en orgon-energie was het tegengestelde van elektriciteit. Het leven zelf is een gevolg van orgon-energie. Louis Pasteur had het bij het verkeerde eind: micro-organismen ontstonden met gemak ‘vanzelf’ in de reageerbuizen van Reich. Reich had niet het minste benul van natuurwetenschap.

Hij experimenteerde met een ‘orgon-accumulator’ – een kast van het formaat van een telefooncel die vanbuiten van hout was en vanbinnen van metaal, die orgon-energie zou verzamelen – en ontdekte dat blokkades in de orgon-energiestromen in ons lichaam verantwoordelijk zijn voor praktisch alle medische klachten.

In de loop der jaren bouwde hij de orgonomie, de wetenschap van de orgon-energie, nog verder uit en zette deze ook in tegen de gevaren van radioactieve straling, tegen slecht weer en tegen *UFO’s, die uiteraard aangedreven werden door orgon-energie, volgens hem dan. Hij kon er ook regen mee maken, simpelweg door orgon-energie aan wolken te onttrekken met een soort orgonkanon.

Reich meende ook dat UFO’s bemand worden door vijandige buitenaardsen die eropuit zijn om stiekem de aarde haar orgon-energie te ontfutselen. Hij dacht zelfs dat hij zelf een bastaardkind was van deze engerds. Reich was natuurlijk een dapper verdediger van de mensheid, en slaagde er eens in om een UFO te verjagen met zijn orgonkanon.

In 1954 werd Reich door de Food and Drug Administration (FDA) aangeklaagd wegens het behandelen van ernstig zieke patiënten met dubieuze middelen. Reich verdedigde zich niet omdat hij meende dat FDA noch rechtbank bij machte was zijn orgonwetenschap te begrijpen. Toen hij vervolgens het gerechtelijke verbod overtrad door gewoon door te gaan met de verkoop van zijn accumulators kreeg hij een proces aan zijn broek wegens minachting van de rechtbank. Het rechtbankverslag wekt de indruk dat hij in ernstige mate aan grootheids- en achtervolgingswaan leed. De jury had in mei 1956 slechts twintig minuten nodig om tot de uitspraak ‘schuldig’ te komen. Reichs organisatie kreeg een boete en Reich zelf twee jaar gevangenisstraf. Nadat het vonnis in hoger beroep bevestigd was, moest Reich zijn straf uitzitten, maar hij overleed al na enkele maanden aan een hartaanval, in november 1957, vlak voor hij zou worden vrijgelaten.

Zijn volgelingen schilderden hem af als een martelaar van het formaat van Galilei of Christus. Toen de FDA de verboden accumulators plus bijbehorende boeken in beslag nam, klaagden ze over boekverbranding: veel van de vernietigde lectuur had niets met orgonomie van doen en de FDA keek in zijn ijver niet al te nauw. De meeste boeken van Reich zijn nog steeds gewoon verkrijgbaar, en een bedrijf in Californië verkoopt nog steeds accumulators, dekens, wanten enzovoorts, allemaal geschikt om orgon-energie te verzamelen of vast te houden. Er staan echter geen medische claims in de gebruiksaanwijzingen.

Ook Reichs ideeën zijn nog springlevend. In Princeton, New Jersey, is in 1967 het American College of Orgonomy (ACO) opgericht door de psychiater Ellsworth F. Baker. Het college heeft een staf van ongeveer 30 psychiaters, maar het actiefste lid is de socioloog V. James DeMeo. Hij propageert het gebruik van reichiaanse regenmachines en promoveerde op een proefschrift waarin alle ellende in de wereld wordt toegeschreven aan droogte en woestijnvorming. Het ACO is uiteindelijk een rechts-extreme club, die overal samenzweringen ziet. Zo is DeMeo ervan overtuigd dat de overheid jonge mensen bang voor seks maakt door ze de fictie op te dringen dat er zoiets als aids bestaat. Zogeheten ‘liberals’ zijn geestesziek en dus een kanker van de maatschappij, aldus het Journal of Orgonomy, het blad van het ACO.

Er zijn nog andere reichiaanse organisaties, die elkaar heftig bestrijden. Als het ergens geregend heeft, beweren ze allemaal dat zij daarvoor gezorgd hebben, behalve als er te veel regen gevallen is, dan geven ze niet thuis. In reichiaanse kringen weet men ook hoe de orgonstelende (en dus droogte veroorzakende) *ufonauten erin slagen onontdekt te blijven. Personen die erachter komen wat dit interplanetair geboefte in zijn schild voert en die het aan de grote klok willen hangen, worden gewoon belachelijk gemaakt of voor gek versleten.

De nieuwste loot (sinds 1992) aan de orgonstam is het zogenaamde Plocherpoeder. De merknaam is Penac (Plocher Energie Accumulator), en het wordt via een soort piramidesysteem aan de man gebracht. Penac is kwartszand dat verrijkt is met orgonenergie en 75 gulden per kilo kost, zeker honderd keer duurder dan het oorspronkelijke kwartszand. Het recept is volgens de Duitse monteur Roland Plocher zo eenvoudig dat hij het geheim moet houden, omdat iedereen het anders gaat namaken. Het schijnt dat hij het zand in een orgonaccumulator met homeopathische (*homeopathie) zuurstof behandelt. Plocher heeft zich ook door *Tesla laten inspireren, en door een Oostenrijkse houtvester genaamd Victor Schauberger (1896-1958), die zogenaamde bio-energetische apparaten uitvond. Het Plocherpoeder zou fantastische resultaten hebben bij de bestrijding van watervervuiling en het mestprobleem. Behoorlijk opgezette dubbelblinde proeven die dit zouden bewijzen schitteren echter door afwezigheid.

Literatuur
Barrett, S., en W.T. Jarvis (red.), The health robbers. Buffalo, 1993.
Bauer, H., ‘Sexpols, orgone energy, cloud busters, and bions; remembered, but not relevant’, Skeptical Inquirer 1995, vol. 19 (5), p. 43-45; reactie vol. 20 (1), p. 65.
Berger, A. en J., The encyclopedia of parapsychology and psychical research. New York, 1991.
Carlinski, J., en R. Morrock e.a., ‘Epigones of orgonomy & pseudo-psychotherapy’, Skeptic vol. 2 (3), 1994; vervolg in vol. 2 (4), p. 14-18.
Cavendish, R., Encyclopedia of the unexplained. London, 1974.
Daems, W., ‘Het lijkt te werken, maar hoe?’ Eos februari 1997, p. 76-81.
Gardner, M., Fads and fallacies in the name of science. 2de dr. New York, 1957.
Gardner, M., ‘Reich the rainmaker; the orgone obsession’, Skeptical Inquirer 1988, vol. 13 (1), p. 26-30; reacties vol. 13 (3), p. 328 en vol. 14 (1), p. 105.
Merckelbach, H., ‘Een ontspoorde freudiaan’, Skepter 1992, vol. 5 (1), p. 26-30.
Mortimer, N., ‘Wilhelm Reich, guru of the orgasm’, Fortean Times 1998, no. 107, p. 26-30.
Webb, J., The occult establishment. La Salle, 1976. 

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift februari 2010

In het artikel  Vibraties uit het vrije veld: De magische technologie van ir. Hans Andeweg, door Rob Nanninga (2002) staat nog veel meer over orgon-energie. Ook wordt daar uitgelegd wat Reich misschien aanzag voor Orgon. Als men naar de blauwe lucht staart, ziet men na verloop van tijd krioelende witte puntjes die verschijnen en verdwijnen. Dat zijn de eigen witte bloedlichaampjes die zich door de haarvaten van het netvlies bewegen.

Wikipedia heeft een zeer uitvoerig artikel over Reich.