Encyclopedie: Sympathieleer

Gelijkenis
is een vaag begrip. Een object (relikwie) dat met iets in contact is
geweest kan al voldoende ‘gelijkenis’ bezitten om voor magische
doeleinden gebruikt te worden. Op grond van dit idee zou het mogelijk
zijn een mens of een dier ziek te maken door een afbeelding van hem
te beschadigen; anderzijds zou het mogelijk zijn, zoals sommige
paranormale genezers beweren, om iemand aan de hand van een foto,
haarlok of ander aan de persoon gebonden object te genezen.

Nog
slechts enkele eeuwen geleden meende men dat men door een wapen met
‘wapenzalf’ in te smeren, de verwonding door dat wapen kon worden
genezen. Tal van magische overtuigingen (bijvoorbeeld dat de volle
maan geboortes veroorzaakt, of de wassende maan goed is voor
plantengroei) zijn nog springlevend. In deze magische denkwijze is
het ook mogelijk om ziekten via magische handelingen over te dragen
op een ander mens, dier of plant. Nog niet zo lang geleden kon men
geneesbomen vinden, die volgespijkerd zaten: een ingeslagen spijker
lijkt op een blaar, dus bij zo’n geneesboom kan men zijn huidziekte
kwijt. Analoog zou men door het begraven van een zakdoek zijn
verkoudheid kwijtraken, of door een stukje kleding dat in contact is geweest met een koortsige zieke aan een boom te bevestigen de koorts op de boom overbrengen.

Deze gedachte dat alles met alles
samenhangt speelt vooral een grote rol in de medische astrologie, het
gebruik van amuletten, edelsteentherapie, kleurentherapie en de
antroposofische
geneeswijze. De signatuurleer
kan worden beschouwd als een bijzondere uitwerking van de
sympathiegedachte. Er is al sprake van in de klassieke oudheid, maar
de leer is pas in de 16de eeuw volledig uitgewerkt door Paracelsus
(1493-1541).

Een hedendaags (onwerkzaam) middel dat
oorspronkelijk werd toegepast op grond van de signatuur is ginseng,
een Chinese plant waarvan de wortel enige gelijkenis vertoont met het
menselijk lichaam (kruidengeneeskunde).
De magische krachten die werden toegeschreven aan de alruin
(Mandragora
officinarum)
waren deels ook op basis van de vorm. De wortel bevat diverse
gevaarlijke alkaloïden, dat hielp natuurlijk ook bij de
instandhouding van mythes. Een ander voorbeeld is de ooracupunctuur,
die berust op het idee dat een oor wat op een foetus lijkt, en dat
dus daarin prikken heilzaam is voor de organen die zich op
aangeprikte plaatsen zouden bevinden als het oor echt een foetus
was.

In de antroposofische geneeswijze en op een bijzondere
manier in de homeopathie
speelt de signatuurleer een grote rol. Speciaal in de
Bach-bloesemtherapie
vindt men de sympathieleer sterk terug.