Encyclopedie: Therapeutic Touch (TT)

Van de patiënt uit gezien is het verschil dat TT als tussendoortje in een ziekenhuis door een verpleegkundige gedaan wordt. Ook houdt TT curieus genoeg in dat er beslist geen fysiek contact is, in tegenstelling tot de praktijk van sommige strijkers. Vanuit het standpunt van de verpleegkundige is er ook verschil. Het kost maar een week om TT te leren en er hoort een geleerd verhaal bij.

Les één is al heel eenvoudig. U brengt de handpalmen naar elkaar toe zonder ze aan te raken. Als ze vlak bij elkaar zijn voelen ze elkaars warmtestraling en u beeldt zichzelf in dat dit een energieveld is. De wil om de handen niet tegen elkaar te brengen resulteert in een gevoel alsof men iets veerkrachtigs indrukt. Die ‘veerkracht’ is reëel, dat zijn de antagonistische spieren, maar u moet zich weer inbeelden dat het datzelfde energieveld is. Als u erin geslaagd bent warmtestraling en spierspanning voor een energieveld aan te zien, moet u onthouden dat dit een pandimensionaal veld is, en dan is les één alweer voorbij (wat pandimensionaal betekent hoeft u niet te weten). Na een week kunt u zich inbeelden dat u blokkades en plooien in andermans velden gladstrijkt als u dat maar met voldoende liefdevolle aandacht doet. U kunt zich dan tevens inbeelden dat u iets wezenlijks voor de patiënt betekend hebt.

TT werd in de jaren ’70 bedacht door Dolores Krieger (foto rechts), professor in de verpleegkunde aan de New York University, in samenwerking met de voorzitster van de Amerikaanse *Theosophical Society, Dora Kunz (geb. 1904). In Accepting your power to heal (1993) liet Krieger doorschemeren waar het eigenlijk om ging: de kleren van de keizer, met andere woorden een handig gecreëerde fictie, waar niemand van durft te zeggen dat het niets voorstelt. De TT sluit aan op de theorieën van Kriegers emeritus collega Martha E. Rogers (1914-1994). Rogers had de originele opvatting dat verpleegkundigen niets hoeven te weten van anatomie en fysiologie. De mens, aldus Rogers, is een tijd en ruimte overstijgend pandimensionaal energieveld dat in een wederkerig proces met het omgevingsveld een dynamisch golfpatroon vormt, dat spoedig zal evolueren tot homo spacialis. Dit is nogal abstract, maar de concrete aanpak van TT paste daar wonderwel bij.

Krieger zelf was een leerling van de Canadese biochemicus Bernard Grad (geb. 1920). Grad was sterk beïnvloed door *Reich en deed onderzoek naar de mogelijkheden dat paranormale genezers (*paranormale geneeswijze) water konden instralen waar plantjes veel beter van gingen groeien.

Er is onderzoek gedaan naar de effectiviteit van TT. Het blijkt met *kwakzalverij gemeen te hebben dat het een grote variëteit aan vermeende werking heeft. Het vermindert pijn en oedeem, je kunt er tumoren mee detecteren en het verhoogt zelfs het hemoglobinegehalte van het bloed (logisch, want zuurstofatomen zitten zoals bekend barstensvol oergezonde ‘prana’). Over het algemeen levert het onderzoek minder op naarmate er beter gecontroleerd wordt (*hypothesen toetsen). De uitzondering is een onderzoek naar wondgenezing uit 1993 van een zekere Daniel Wirth, die men ook bezig kan zien op propagandavideo’s van TT. Hij boekte zeer duidelijke positieve resultaten met een op het eerste gezicht perfecte proefopzet. Zelfs de begeleidende arts was zo goed ‘geblindeerd’ dat hij niet beter wist dan dat het ging om het testen van een nieuw type camera om energievelden van wonden te fotograferen.

Helaas hield de onderzoeker zich schuil toen een kritische onderzoeker (Dale Beyerstein) vragen begon te stellen, zoals: Wie was die arts die zo’n onwaarschijnlijk fabeltje tientallen keren vol overgave aan de proefpersonen vertelde? De enige reactie die Healing Sciences Research International (het instituut van Wirth, blijkens het adres gevestigd in een postkantoor) gaf, was in 1996 een niet-ondertekende brief op blanco papier waarin gedreigd werd met gerechtelijke stappen als Beyerstein zijn twijfels aan de grote klok zou hangen.

Ondertussen doken TT-lessen in de VS al op in bijscholingscursussen voor verplegend personeel, op gelijke voet met lessen over hartbewaking en intensive care. Omstreeks 1996 testte een negenjarig meisje, Emily Rosa, de TT bij wijze van wetenschapsproject op school. De TT’ers moesten proberen te voelen, zonder te kijken, of Emily haar hand boven hun rechter- of linkerhand hield. De TT’ers konden er niets van. Emily’s resultaat werd in 1998 tezamen met een buitengewoon grondige literatuurstudie in een vooraanstaand medisch vakblad gepubliceerd.

Literatuur
Berger, A. en J., The encyclopedia of parapsychology and psychical research. New York, 1991.
Livingston, J.D., e.a., ‘Magnetic therapy’ (drie artikelen), Skeptical Inquirer 1998, vol. 22 (4), p. 25-35,58.
Nanninga, R.H., ‘Therapeutic Touch‘, Skepter 1996b, vol. 9 (4), p. 38-40.
Nanninga, R.H., ‘Luchtstrijkers in de gezondheidszorg’. In: J.W. Nienhuys (red.), Erkende onzin. Utrecht, 1997b.
Rosa, L.A., ‘Therapeutic touch’, Skeptic 1994, vol. 3 (1), p. 40-49.
Rosa, L.A., E. Rosa, L. Sarner, en S. Barrett, ‘A close look at therapeutic touch’, Journal of the American Medical Association 1 april 1998, vol. 279, p. 1005-1010.
Selby, C. en B. Scheiber, Science or pseudoscience? Pentagon grant funds alternative health study, Skeptical Inquirer 1996, vol. 20 (4), p. 15-17; reacties en vervolg vol. 20 (6), p. 65, vol. 21 (1), p. 61-62, vol. 21 (3), p. 53-54.
Scheiber, B., ‘Colorado Board of Nursing supports Therapeutic Touch, skeptics continue challenge’, Skeptical Inquirer 1993, vol. 17 (3), p. 327-330.
Scheiber, B., ‘University of Colorado critical of Therapeutic Touch’, Skeptical Inquirer 1994, vol. 18 (3), p. 232-234.

Uit: Tussen Waarheid en Waanzin: een encyclopedie der pseudo-wetenschappen, door Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys (vierde herziene druk, De Geus, 2002).

Naschrift maart 2010
Voor meer informatie over Dora van Gelder Kunz (1904-1999), geboren in Java, zie hier.
Met Wirth is het niet zo best afgelopen. Hij schreef het beruchte artikel over bevordering van IVF door gebed met Cha en Lobo, en werd later opgepakt en veroordeeld wegens fraude,