Alternatieve behandelingen in Zwitsers basispakket

Antroposofie, klassieke homeopathie, fytotherapie en traditionele Chinese geneeswijze worden in Zwitserland per 1 augustus vanuit het basispakket vergoed. Bij acupunctuur, uitgevoerd door artsen, en neuraal-therapie (in Zwitserland beschouwd als reguliere behandeling) was dat al langer het geval. Alleen artsenhandelingen komen in aanmerking voor vergoeding. Alternatieve artsen moeten een door de overheid gecertificeerde opleiding in alternatieve behandelwijzen hebben doorlopen.

Het besluit komt tegemoet aan het volksreferendum van 2009, toen meer dan twee derde van de Zwitserse bevolking stemde voor opname van alternatieve geneeswijzen in het basispakket (OKP, obligatorischen Krankenpflegeversicherung). De uitvoering heeft lang op zich laten wachten. Diverse gremia in Zwitserland, in de politiek en in de medische wetenschap, konden het niet eens worden over de uitvoering.

Pragmatisme

De beslissing wordt ingegeven door pragmatisme. Er is geen onderbouwing te vinden voor de werking van alternatieve behandeltherapieën, conform de bekende wetenschappelijke criteria, oordeelde het Zwitserse federale ministerie van Volksgezondheid (Bundesamt für Gesundheit, BAG) vorig jaar, waarna de uitvoering van de bevolkingswens daadwerkelijk in gang werd gezet. Een andere manier om tegemoet te komen aan het referendum bleek niet voor handen. Het wettelijke besluit trad deze maand in werking.

De afgelopen jaren is er een complementair opleidingssysteem voor artsen op poten gezet. Aan de certificering zijn kwaliteitseisen gekoppeld. Dit is gebeurd onder auspiciën van de Zwitserse artsenvereniging FMH (Foederatio Medicorum Helveticorum), de zusterorganisatie van het Nederlandse KNMG. FMH heeft 40.000 leden.

Artsen kunnen opleidingen volgen bij het nascholingsinstituut SIWF, een onderdeel van de FMH. Verder is het zaak dat vanaf nu alternatieve behandelwijzen beter worden verankerd in het universitaire artsencurriculum, schreef FMH-bestuurslid Yvonne Gilli direct na de federale beslissing in een hoofdredactioneel commentaar in het Zwitserse artsenblad Schweizerische Ärztezeitung.  

Geloof

Veel Zwitsers hebben een heilig geloof in alternatieve behandelingen, blijkt uit het referendum dat acht jaar geleden werd gehouden. Britse onderzoekers van de Universiteit van Sheffield bekeken dit jaar 36 landenstudies over het gebruik van homeopathie. In de meeste landen zoals de VS en Engeland maakt 0,2 tot 2,9 procent van de bevolking jaarlijks minimaal één keer gebruik van homeopathie, in de vorm van een bezoek aan een homeopaat of van de aankoop van een homeopathisch middel.  

In Zwitserland is de gang naar de homeopaat veel groter. Daar gaat 6 tot 8 procent een keer per jaar naar een homeopaat, schrijven de Britse gezondheidsonderzoekers in een artikel in het mei-nummer van Homeopathy, een internationaal peer-reviewed tijdschrift van uitgeverij Elsevier.

De Britten hebben in de wetenschappelijke literatuur voor Nederland geen gegevens kunnen vinden, laat onderzoeker Clare Relton per e-mail weten. De Britten gingen bovendien te rade bij twee Nederlandse homeopathische artsen in de hoop daar cijfers over het gebruik van homeopathie in Nederland te kunnen achterhalen. De twee konden ons echter die data niet leveren, laten de gezondheidsonderzoekers uit Sheffield desgevraagd weten.

De Zwitserse overheid ging na het referendum van 2009 op zoek naar wetenschappelijke onderbouwing voor alternatieve behandelwijzen. De meeste aandacht werd besteed aan homeopathie, vanwege de grote Zwitser interesse hiervoor. In 2011 verscheen een juichend rapport, “Homeopathy in Healthcare – Effectiveness, Appropriateness, Safety, Costs”. De Duitse uitgeverij Springer Verlag maakte er een Engelse vertaling van.

Adepten

De hoofdauteurs van het boek zijn twee Duitse homeopathie-adepten, Gudrun Bornhöft en Peter Matthiessen. Ze werkten indertijd bij het Zentrum für Integrative Medizin der Universität Witten GmbH, in Witten/Herdecke, een bijna failliete antroposofische privé-universiteit in de buurt van Dortmund. Hun boek gevuld met positieve beweringen is dus geen Zwitsers overheidsrapport, zoals veel homeopaten ook in Nederland beweren, maar een rapport dat in opdracht van de Zwitserse overheid werd geschreven, als één van de vele.

Er zijn de afgelopen jaren veel achtergrondrapporten geschreven om de Zwitserse overheid te informeren over alternatieve behandelwijzen. Het homeopathie-rapport is de afgelopen jaren fel bekritiseerd. Zo concludeerde de Schotse medisch-ethicus David Martin Shaw in 2012 in een artikel in de Swiss Medical Weekly dat de twee Duitse auteurs hun onderzoek fundamenteel fout hebben aangepakt. Shaw is nu onderzoeker aan de universiteit in Basel.

De Duitse homeopaten hebben bij hun beoordeling (positieve) rapporten meegenomen die geen enkele wetenschappelijke waarde hebben, schrijft Shaw. Ook beoordeelden de Duitsers diverse studies als positief met betrekking tot homeopathie (bij verschillende aandoeningen) terwijl deze publicaties juist het tegenovergestelde beweren. Shaw benaderde de auteurs ervan, zij bevestigden de foute interpretatie van de Duitse homeopaten. De Duitse auteurs van het Zwitserse rapport hebben bovendien een conflict of interest, aldus Shaw. In hun rapport ontkennen ze dit juist.

Hekserij

Ook kwakzalverbestrijders hebben zich negatief uitgelaten over het Zwitserse homeopathie-rapport.  Zo schreef neuroloog Steven Novella van Yale University School of Medicine, een van de medewerkers van de Amerikaanse website Science-Based Medicine, in 2012 een vernietigend commentaar. Zijn belangrijkste constatering: “Homeopathie is hekserij, geen enkele overheid zou dit moeten ondersteunen.”

Terwijl de Zwitserse overheid ruim baan lijkt te geven aan alternatieve behandelingen lijkt Engeland het gebruik ervan juist te willen remmen. De Britse National Health Service (NHS) – die jaarlijks 200 miljoen pond uitgeeft aan homeopathische behandelingen – overweegt homeopathie te schrappen uit het vergoedingssysteem, zo bleek recent. De komende maanden wordt hierover een besluit verwacht.

Dat de NHS af wil van homeopathie is niet verwonderlijk. In 2010 concludeerde een Britse overheidscommissie, ingesteld door de House of Commons, dat de effectiviteit van homeopathie niet wetenschappelijk is onderbouwd. De commissie meent, op basis van weging van tot dan bekende wetenschappelijke literatuur, dat homeopathische middelen het niet beter doen dan een placebo. Bovendien is er geen enkele wetenschappelijke verklaring te vinden voor het basale werkingsprincipe van homeopathie, de oneindige verdunning.