Antigriepmiddel Oscillococcinum, bekend van de reclame, werkt niet

De winter is begonnen, het homeopathische antigriepmiddel Oscillococcinum, oneindig verdunde eendenlever, heeft veel reclameruimte ingekocht. Op de commerciële zenders en bij de publieke omroepen is elke avond wel weer een reclamefilmpje te zien van Oscillococcinum om de verkoop van het product te promoten: Een man met een rode sjaal speelt de hoofdrol in een tekenfilmpje. Lopend door een winterse sneeuwbui werkt hij in een keer een buisje met lege suikerkorreltjes naar binnen. Direct daarna doet hij zijn rode sjaal af. De boodschap is duidelijk: ziek worden is er nu niet meer bij. Een mannenstem laat vervolgens weten: “Elke winter weer Oscillococcinum! Juist in deze periode kun je het vertrouwde homeopathische geneesmiddel gebruiken. Je weet waarom elke winter weer. Een buisje per week en voor je het weet is het weer lente.” 

Oscillococcinum is van het Franse bedrijf Boiron te Lyon en heeft tientallen vestigingen op de wereld. Het middel wordt gemaakt van gemalen eendenlever en eendenhart. De ‘werkzame stof’ zoals het bedrijf dat aanduidt, is daarna volgens homeopathische principes oneindig verdund met een factor 100 tot de macht tweehonderd. Blijft over: één eendenmolecuultje in een litertje water. Dit is vervolgens in droge korreltjes suiker (een mengsel van sucrose en lactose) gestopt om gemakkelijker in te kunnen nemen.

Miljoenen mensen in zestig landen gebruiken het middel preventief. In Frankrijk, zo is de overlevering, bevelen apothekers het zelfs als eerste middel aan bij griep. En ook in Nederland is het merkwaardig genoeg te koop in menig apotheek. In 2011 besteedde het KRO-programma Keuringdienst van Waarde er een kritische en hilarische uitzending aan.

Het homeopathische product heeft grote bekendheid vanwege de curieuze, bijna niet uit te spreken merknaam. Tot eind 2015 had de voormalige voedingssupplementendistributeur Kernpharma in Veghel het product in zijn assortiment. Januari 2016 heeft Salveo Pharma in Houten de marketing, verkoop en distributie van het product overgenomen. De verkoop van het middel is sinds 2012 flink teruggelopen omdat producenten van homeopathische middelen geen aandoeningen meer mogen vermelden waarvoor hun product bedoeld is, laat een woordvoerder van de consumentenafdeling van Salveo weten. Cijfers wil het bedrijf niet noemen. Supplementenorganisatie Neprofarm, waarvan alle Nederlandse kruiden- en supplementenbedrijven lid zijn, stelt desgevraagd dat in 2013 sprake was van een omzetdaling van tenminste 20 procent. De organisatie beschikt niet over recentere gegevens maar vermoedt dat die omzetdaling zich heeft doorgezet.

De suikerkorreltjes van Oscillococcinum moeten het hebben van de naam, niet van de werking. In opdracht van het gerenommeerde Britse Cochrane Instituut analyseerden onderzoekers van een homeopathisch onderzoekinstituut in Luton (nabij Londen) in 2015 de literatuur/onderzoeken (zes studies) die met het homeopathische anti-griepmiddel zijn uitgevoerd. Ze concluderen dat er geen significant verschil is te vinden tussen het gebruik van het middel en van placebopilletjes. In de placebogroep waren er evenveel griepgevallen als in de Oscillococcinum-groep. Ofwel: Oscillococcinum werkt niet preventief en voorkomt dus geen griep. Een conclusie uit homeopathische kringen. 

Half november deed de Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC) een flinke duit in het zakje. In een statement schrijft deze overheidsinstanties dat “de werking van homeopathische middelen louter is gebaseerd op traditionele theorieën; er zijn geen goede studies uitgevoerd waarbij moderne wetenschappelijke methoden zijn ingezet (EBM: dubbelblind-placebo-gecontroleerd) die aantonen dat homeopathische medicijnen werken”. De marketing claims die producenten van homeopathische middelen gebruiken zijn daarom misleidend, en in strijd met de FTC Act, zo is in het recente statement te lezen. De FTC gaat haar claimregels strenger handhaven en controleren of fabrikanten van ‘Over The Counter’-producten er zich aan houden.