Bachrachs Centrum Hyperthermie grossiert in valse beloftes

“Bij een groot aantal typen kanker kan hyperthermie een wezenlijk onderdeel van de behandeling zijn”, claimt het Centrum Hyperthermie in Amsterdam. De beloftes van het centrum over de genezende werking van hyperthermie zijn niet van de lucht. “Hyperthermie-behandelingen kunnen ingezet worden als lokale en/of systemische behandelingen”, belooft het bedrijf op zijn website.

Het in 2007 opgerichte centrum lapt de medische wetenschap aan zijn laars. Er zijn geen klinische studies die claims van het Centrum onderbouwen. In oncologiekringen is er onrust over ontstaan. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGJ) is er op attent gemaakt.

De mogelijke successen van het bedrijf komen niet verder dan oncontroleerbare, anekdotische meldingen op de website. Zo belooft het bedrijf al enige tijd (vermoedelijk sinds 2016) dat er in het Noordhollands Dagblad een artikel zal verschijnen over het succes van een patiënte bij wie een longtumor met 63 procent zou zijn geslonken, door hyperthermie. De artsen van het centrum poetsen gemakshalve onder tafel dat dit is gebeurd in combinatie met chemotherapie. De succes-mededeling is niet te controleren, het bestaan van het artikel wel. De hoofdredactie van de krant meldt – desgevraagd – niets te weten van een artikel over hyperthermie.

Hitte

Wat is het basale idee achter hyperthermie? Lichaamscellen kunnen niet goed tegen hitte. Bij hoge temperaturen, zeg boven de 50 graden Celsius, gaan eiwitten stollen en gaan cellen dood. Al bij milde verwarming vanaf 39 graden worden allerlei biologische processen in de cel verstoord. Vooral tumorcellen zijn gevoelig voor de effecten van milde hyperthermie.

Er zijn verschillende hyperthermie-machines, de meeste maken gebruik van microgolven (‘magnetron-effect’). Voor oppervlaktetumoren wordt apparatuur gebruikt die hooguit tot enkele centimeters reikt. Het is knap lastig om diep in het lichaam gelegen tumoren veilig te verwarmen. Hyperthermiemachines, die meestal in alternatieve centra zoals dit Amsterdamse Centrum Hyperthermie worden gebruikt, werken volgens een capacitief principe. De warmteoverdracht gebeurt dan van buitenaf via tussenstappen (waterzakken bijvoorbeeld). De temperatuur is zo niet goed te lokaliseren en de precisie wordt nog eens slechter naarmate de tumor dieper zit. Omdat deze vorm van hyperthermie weinig tot geen effect heeft, worden behandelingen in alternatieve klinieken niet vergoed, ook niet uit de aanvullende pakketten.

Uit onderzoek van het AMC, in samenwerking met Italiaanse onderzoekers, blijkt dat een hoge temperatuur alleen te halen is met (enkele) microgolfzenders rondom de tumor. Hun artikel verscheen april vorig jaar in een internationaal tijdschrift voor hyperthermie. De microgolven van de verschillende zenders versterken elkaar, ze zijn goed te lokaliseren op de tumor. De lokale temperatuur moet ter plaatse worden gemeten, om zo nodig bij te kunnen regelen en om te voorkomen dat gezond weefsel, schade oploopt. Een te hoge temperatuur (meer dan 43 – 44 graden Celsius) is zeer schadelijk.

Experimentele setting

Hyperthermie gebeurt meestal in een experimentele setting, in universitaire centra zoals het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, in het AMC in Amsterdam en in het Verbeeten Instituut in Tilburg. Hyperthermie – een behandeling van een tot anderhalf uur – heeft alleen effect in combinatie met een andere behandeling, het liefst binnen een uur van elkaar. Tumoren reageren dan gevoeliger op chemotherapie of bestraling.

In een academisch centrum is dit goed te organiseren, in een commercieel centrum niet. Het Centrum Hyperthermie mag geen radiotherapie of chemotherapie geven, het heeft er geen ervaring mee en beschikt niet over de vereiste apparatuur.

De drie (universitaire) onderzoekscentra gebruiken de techniek slechts bij de behandeling van tumoren waarbij hyperthermie bewezen effectief is gebleken in klinische studies. Het gaat om oppervlakkig gelegen tumoren, tot ongeveer twee centimeter onder de huid, schrijven oncologen van het Brabantse Verbeeten Instituut op hun website. Het betreft dan bijvoorbeeld vrouwen met een lokaal uitgebreide vorm van baarmoederhalskanker, in combinatie met bestraling of chemotherapie.

Overleving

Hyperthermie kan de vijfjaars overleving sterk verbeteren. Ook bij vrouwen met teruggekeerde borstkanker kan hyperthermie het effect van bestraling verbeteren. Het zijn bewezen toepassingen die door verzekeraars worden vergoed.

Hyperthermie heeft maar zeer beperkt nut. Het alternatieve Amsterdamse centrum heeft het hier op zijn website niet over. Integendeel, Centrum Hyperthermie claimt dat lokale hyperthermie zin heeft tot maar liefst een centimeter of zes diepte en belooft grote successen voor een breed scala tumoren, ook tumoren die diep in het lichaam liggen: “In combinatie met een andere behandeling kan hyperthermie tussen de 30 en 50 procent betere resultaten teweeg brengen dan wanneer de patiënt géén hyperthermie krijgt”, belooft de website.

We lezen verder: “In voorgaande jaren hebben wij opvallend goede resultaten bereikt, bijvoorbeeld bij al dan niet uitgezaaide of terugkerende borstkanker, (dikke)darmkanker, baarmoederhalskanker, eierstokkanker, longkanker, alvleesklierkanker, halstumoren, sarcomen, melanomen, blaaskanker, prostaatkanker en hersentumoren. Bij de behandelingen van borstkanker waren de resultaten in 2015 en 2016: 55 procent complete respons en 30 procent partiële respons.”

Het zijn – anekdotische – meldingen, ze zijn niet te controleren. Er zijn geen publicaties over. Geen van de (drie) artsen van het centrum heeft er een wetenschappelijk artikel over geschreven, hun naam komt niet voor in PubMed. 

Bachrach

“We zijn de hyperthermiekliniek in Europa, ons centrum is zeer uniek en vooruitstrevend”, pocht basisarts Zeev Bachrach, eigenaar en behandelaar van het Amsterdamse centrum. Bachrach is een van de (drie) behandelaars, zijn zoon Michael doet de boekhouding. Bachrach heeft een smoezelig verleden. In 2015 werd hij voor een half jaar als arts uit het BIG-register geschrapt. 

Vanwege “slechte zorg en te laat verwijzen”, meldt het BIG-register op instigatie van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGJ). Het Centraal Tuchtcollege oordeelde indertijd mild en zag af van het definitief schrappen uit het BIG-register omdat Bachrach – toen 68 jaar – tijdens de zitting in beroep verklaarde in 2015 zijn werkzaamheden als arts te zullen staken. 

Die belofte is hij niet nagekomen. Hij noemt zich op zijn website arts/medisch directeur van het centrum die zijn patiënten “vanuit zijn ervaring als chirurg en huisarts een afgewogen en breed advies kan geven.” 

Bachrach beweert op zijn website dat hyperthermie in de reguliere geneeskunde een enorme vlucht zou hebben genomen. De behandeling wil in ons land echter niet doorbreken, tekent de iets te goedgelovige alternatieve journalist Jan van Klinken van de kwakzalversite MMV – Moerman-adepten – uit de mond van Bachrachs niet-medisch onderlegde zoon op. “Terwijl de therapie indrukwekkende resultaten laat zien, zelfs bij uitzaaiingen”, zegt de zoon. 

Volksverlakkerij

De reguliere medische wetenschap bestempelt de claims en beloftes van het Amsterdamse centrum van Bachrach als volksverlakkerij. Het succes van hyperthermie is uitgebleven. Wat er tien à vijftien jaar geleden uitzag als een veel belovend hulpmiddel heeft de universitaire onderzoekssetting niet verlaten, het algemene ziekenhuis is nooit bereikt. 

Jaarlijks krijgen 117.000 Nederlanders de diagnose ‘kanker’. In de reguliere zorg worden iets meer dan tweehonderd ervan behandeld met hyperthermie, blijkt uit cijfers van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA). Het gaat dan om diepe/lokale tumoren (baarmoederhalskanker is de grootste groep) en om oppervlakkige behandelingen. Bij de laatste groep gaat het vooral om (100 tot 120 per jaar) vrouwen die eerder bestraald zijn geweest voor borstkanker, en bij wie de tumor oppervlakkig terug was gekomen.

Er lijkt zich in de reguliere zorg zelfs een lichte daling te hebben ingezet in het aantal hyperthermiebehandelingen. Dit staat in schril contrast met wat Bachrachs Centrum Hyperthermie beweert op zijn website.

Over de grens

In Nederland is zijn kliniek de enige waar kankerpatiënten met hyperthermie-apparatuur worden behandeld. Direct over de grens zijn nog enkele andere alternatieve centra. De Nederlandse kwakzalver Rinno Heidstra heeft het bedrijf Sanulogic in Gronau.

Heidstra noemt zijn hyperthermiebehandeling een effectieve ondersteuning bij kanker. Hij kan als “Heilpraktiker” meer alternatieve fratsen uithalen dan zijn alternatieve collega’s hier in Nederland. Heidstra combineert zijn hyperthermiebehandeling – in een niet werkzame capacitieve machine – met vitamine C- en kurkuma-infusen. Hij kan zijn hyperthermie-behandeling echter niet combineren met de noodzakelijke chemokuur of radiotherapie.

In de Helios-kliniek in het Duitse Krefeld-Hüls, net over de grens bij Venlo, staat ook zo’n (niet-effectieve) capacitieve hyperthermie-machine. In de kliniek zwaait de alternatieve arts Sabine Helmer de scepter. In de Praxis für Hyperthermie van de arts Hüseyin Sahinbas het Duitse Bochum staat een full body-machine. Hij claimt met zijn apparatuur het hele lichaam te kunnen opwarmen tot 38 – 40,5 °C.

Wat meer in het binnenland, in Bad Mergentheim achter Frankfurt, heeft de Hufeland-kliniek van Andreas Demuth een weinig effectieve capacitieve machine aangeschaft. Een internist/oncoloog van een Brabants ziekenhuis maakte de Vereniging tegen de Kwakzalverij recentelijk attent op deze kliniek. Zijn noodkreet was duidelijk. Hij schrijft: “Doe hier wat aan, geef hier ruchtbaarheid aan. Een patiënt moest na een behandeling daar in deplorabele toestand bij ons worden opgenomen.”