Biohorma verliest weer: reclame voor echinacea misleidend

Over deze klacht tegen Biohorma is al eerder gerapporteerd. Een korte recapitulatie: Henry de Hoon uit Heerlen had zich geërgerd aan reclame van Biohorma als zou met echinacea de kans op verkoudheid fors minder worden. Hij vroeg het na bij de webredactie, en ik kon hem meteen uitleggen waarom het niet klopte. Het percentage sloeg op de zogeheten odds (wedverhouding) en niet op kansen. Het is buitengewoon simpel om erachter te komen wat er met odds en met odds ratio bedoeld wordt, want wie daarop googelt, heeft meteen beet bij het gezaghebbende Wikipedia.

De Hoon diende een klacht in bij de Reclame Code Commissie (RCC), na een voor Biohorma ongunstige uitspraak ging Biohorma in beroep, waarna de zaak werd terugverwezen.

In de verdediging van Biohorma hield ook de advocaat van Biohorma tot de laatste snik vol dat ‘odds=kans’. Dat de wiskundige dr. J.W. Nienhuys het op de website van de VtdK had uitgelegd, kon niet serieus genomen worden, want die was partijdig. Nee, dan de deskundige die Biohorma meebracht, dat was een serieuze wetenschapper. Het was dr. C.J. Beukelman, een medisch bioloog van de farmaceutische faculteit van de Universiteit Utrecht, die tevens voorzitter is van de door Biohorma gesubsidieerde Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie. Deze verklaarde dat volgens hem ‘odds=kans’, waaruit we kunnen concluderen dat zelfs de simpelste google-zoekopdracht te hoog gegrepen is voor een fytotherapeut.

Gelukkig kon De Hoon, geholpen door Rob Nanninga (hoofdredacteur van Skepter), een echte statisticus (dr. Manfred te Grotenhuis) van de universiteit van Nijmegen meebrengen die wilde verklaren wat odds dan wel waren, en die zelfs met een rekenvoorbeeld kon uitleggen hoe Shah et al. ongeveer aan hun odds ratio van 0,42 gekomen waren. Dat Shah allerlei onderzoeken op een hoop gegooid had, variërende van kindertjes in een Israëlische crèche die ‘vanzelf’ in de loop van enkele maanden snotneuzen kregen, tot volwassenen die met behulp van wattenstaafjes waren geïnfecteerd met een bekend verkoudheidsvirus, en dat de kansen in die onderzoeken dus niet zo representatief waren voor de Nederlandse burger, kwam helemaal niet meer ter sprake. Het ging uitsluitend om de vraag of Biohorma wel begrepen had wat odds waren.

Bij de behandeling van de zaak tegen Biohorma kwamen nog meer opmerkelijke zaken aan het licht. Zo bestond de reclame in kwestie eigenlijk uit twee delen: een spotje van 15 seconden, met alleen ‘wetenschappelijke gegevens’ over de plant echinacea, en een zogeheten tag-on van 10 seconden, later in hetzelfde reclameblok, met reclame voor Echinaforce. Los van elkaar leken deze twee blokken aanzienlijk onschuldiger dan ze tezamen waren.

De tactiek van Biohorma (en andere grote en kleine bedrijven) lijkt duidelijk: de zaak zodanig rekken dat tegen de tijd dat er een definitieve uitspraak is de reclamecampagne allang voorbij is, in dit geval duurde het negen maanden.

Enfin, het hele verhaal staat in detail in de meest recent verschenen Skepter, het tijdschrift van de Stichting Skepsis. U kunt deze als proefnummer bestellen (voor 4 euro, dat is echt te geef), of meteen een abonnement nemen op Skepter (12 euro voor twee nummers per jaar, dat is onder de kostprijs) of donateur van de Stichting Skepsis worden voor een habbekrats meer (totaal 30 euro, maar meer mag ook).

Het nummer met het echinacea-verhaal bevat nog meer belangwekkende artikelen, onder meer van de filosoof Ton Derksen over de fouten die telkens maar weer in de rechtszaal worden gemaakt, een gedegen artikel van Dirk Koppenaal over ‘GSM-straling’, een verslag van een proef met een kinesiologietest en niet te vergeten een bijdrage van Rob Nanninga over een vorm van occulte psychologie die zich als een olievlek op middelbare scholen aan het verbreiden is.

Skepter loopt vaak voorop met het signaleren van trends in onzin. Zo signaleerde Jan Hamer in het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij begin 2004 de ‘stiltekamer’ bij VROM, met als resultaat dat er kamervragen over werden gesteld. Maar al eind 1998 had Skepter het fenomeen uitvoerig besproken. Een meer recent voorbeeld is een gedegen artikel over de 2012-Mayagekte, dat vervolgens zonder bronvermelding bijna een jaar later werd gebruikt voor een bericht in Natuurwetenschap en Techniek dat zelfs het nationale nieuws haalde. De beste artikelen in Skepter verschijnen na verloop van tijd op de website van Skepsis, maar dat is alleen mogelijk als er voldoende mensen de organisatie steunen met een abonnement of een donateurschap.

Begin 2010 met een goede daad: steun Skepis!