Mastertitel in de oer-diëtetiek met de Spaanse slag

Een misleidende formulering voor iemand met een opleiding Voeding & Diëtetiek aan een hogeschool. Heinen is niet te vinden in het BIG-register. Het register waarnaar ze verwijst, is een vinding van de alternatieve sector zelf. Het is een vrijwillig register voor beroepsgroepen als ergotherapeuten, diëtisten, huidtherapeuten, logopedisten, oefentherapeuten Cesar en Mensendieck en podotherapeuten en heeft niets van doen met het officiële BIG-registerpredikaat.

Heinen, gevraagd om haar BIG-nummer, weigert te antwoorden. Ze heeft na haar diëtiste-opleiding enkele cursussen gevolgd: orthomoleculaire geneeskunde, klinische Psycho Neuro Immunologie en Neuro Linguistisch Programmeren (NLP). Ook claimt ze een Master of Science (MSc) in klinische Psycho Neuro Immunologie op de kop te hebben getikt. Opmerkelijk is verder dat ze – onterecht – meent dat haar consultprijs vrijgesteld is van btw.

Heinen heeft een `holistische totaalaanpak waarbij wordt gekeken naar leefstijl, beweging, psychologische invloeden en de effecten daarvan op het immuunsysteem.´ Voor de diagnose en follow-up van de behandeling maakt ze gebruik van een Electro Interstitieel Scan (E.I.S.) die eventueel wordt aangevuld met levend- en gedroogd bloedanalyse, ontlasting of speekseltests. De Belgische zusterorganisatie Skepp heeft EIS, waarmee na twee minuten op een beeldscherm in één oogopslag te zien is wat iemand mankeert, in het mapje Vreemde Apparaten gestopt. 

Volgens Heinen geeft een levend bloedanalyse (LBA) vooral inzicht in de situatie van de afgelopen 48 uur. Gedroogd bloed, waarnaar ze ook kijkt, geeft informatie over een langere periode en kan een trauma (gebroken ledemaat of operatie) van jaren geleden in het bloedbeeld laten zien, stelt de orthomoleculaire diëtiste. Tros Radar toonde in een uitzending van begin december, waarin het woord kwakzalverij angstvallig werd gemeden, de onzinnigheid aan van het koekeloeren onder een donkerveldmicroscoop naar een druppeltje bloed. In 2008 schreef Skepsis er over. De vernietigende slotzin in het stuk luidde: `LBA is op niets gebaseerd en de theorie kan ook niet kloppen.´

Heinen maakt het haar patiënten gemakkelijk. Voedingssupplementen, die ze voorschrijft, zijn aan te schaffen via haar website paleo4you. Daar zijn spullen te koop die `passen in de oorspronkelijke levensstijl van onze voorouders´. Heel lang geleden dus omdat: `hoe dichter we leven in lijn met onze oorspronkelijke (evolutionaire) ontwikkeling hoe groter de kans is dat we gezond blijven´. De kennis hiervoor ontleent ze aan de `vakgebieden psycho neuro immunologie, orthomoleculaire voedingsleer, evolutionaire voedingsleer, evolutionaire biologie en antropologie.´ Voedingshoogleraar Martijn Katan maakte in 2010 in de NRC gehakt van dit paleo-dieet, zijnde niet-gezond. 

In een recente uitzending van het zondagse RTL4-programma Life is beautiful mocht Heinen ongeremd reclame maken voor haar nutteloze magnesiumsmeersels met het oeropschrift paleo. 

Heinen heeft een Master of Science in de klinische Psycho Neuro Immunologie, meldt ze op haar website. Deze wetenschap bestudeert `het verband tussen psyche, zenuwstelsel, het immuunsysteem en de endocriene organen´, zo lezen we. Blijkbaar zijn ze er nog niet helemaal uit want in de reguliere medische wetenschap is over deze wetenschap niets te vinden.

We lezen:

`Vanuit de PNI wordt gekeken naar waar we vandaan komen. Uw genen zijn afkomstig van uw ouders, die zijn weer afkomstig van hun ouders en die weer van hun ouders. Kortom: onze erfelijke informatie is al heel oud. Er ligt bijvoorbeeld in opgeslagen dat we een darm hebben van 7 meter en één alvleesklier en twee nieren en hoe het brein alles beïnvloedt. De ‘programmering’ vanuit de erfelijke informatie bepaalt ook welke levensstijl het beste past bij die programmering. Hoe meer de levensstijl afwijkt van de oorspronkelijke programmering hoe groter de kans op klachten. Van de huidige algemene westerse leefstijl kan gerust gezegd worden dat ze sterk afwijkt van de ‘programmering’ waaruit veel klachten verklaard kunnen worden.´

Clinical PNI – de Nederlandstalige variant is kPNI – is een hersenspinsel van fysiotherapeut Leo Pruimboom. Hij heeft op Lanzarote de Academia Espanola de Psico-Neuro-Immunologia (AEP) opgericht, een instituut dat zou samenwerken met de universiteiten van Gerona en Graz. De AEP heeft in 2006 een master of science in klinische PNI ontwikkeld, stelt Pruimboom. Een van zijn docenten is Frits Muskiet, geen onbekende van de Vereniging tegen de Kwakzalverij en in 2013 genomineerd voor de Meester Kackadoris-prijs vanwege zijn niet-onderbouwde orthomoleculaire geloof. Pruimboom en Muskiet schreven artikelen over paleo-eten. 

Wat kPNI is, legt Pruimboom uit op youtube. Zijn MSc-cursus zou zijn geaccrediteerd door de universiteit van Gerona. Of dat zo is en hoe, is niet te achterhalen. Pruimboom wil er desgevraagd niets over zeggen. Eind 2012 is er op de website van de Nederlandse kPNI-club, de Natura Foundation, opgericht door supplementenbedrijf Bonusan, een Engelstalig persbericht gezet waarin staat dat de universiteit van Gerona er in ieder geval niets (meer) mee te maken heeft. De universiteit van Graz ook niet. Pogingen om die erbij te betrekken zijn bovendien mislukt, meldt het persbericht. Een tweejarige cursus kPNI is vanaf februari 2014 te volgen in het Zuid-Hollandse Numansdorp, waar supplementenproducent Bonusan, met Pruimboom als wetenschappelijk adviseur, is gevestigd. De aanduiding MSc is verdwenen.

De instantie die in Nederland over titels gaat, de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) van het ministerie van onderwijs, laat desgevraagd weten dat een Master of Science in Clinical Psychoneuroimmunology in Nederland niet kan worden behaald. DUO betwijfelt bovendien of dit in Spanje wel kan. Volgers van een cursus aan de universiteit van Gerona zullen minimaal een universitaire vooropleiding moeten hebben, een bachelor bijvoorbeeld met voldoende geaccepteerde/geaccrediteerde studiepunten. Pruimboom wil niets over zijn MSc-bedenksel kwijt. De enige zin die hij vanuit Lanzerotte mailt, is dat `de eerder genoemde Geja Heinen in juli 2013 met succes de master in klinische PNI heeft afgerond aan de universiteit van Gerona.´ En dat is gek omdat het persbericht op de Bonusan-website meldt dat op dat moment de universiteit van Gerona er niets mee van doen had.

Heinen is overigens niet de enige die de niet bestaande Spaanse MSc-titel gebruikt. De Utrechtse mesoloog Robert van Esch doet het, net als Ralph Ree in Genderen, een darmtherapeut, bioresonantie-adept en acupuncturist in Genderen. Ook Tom Fox, `heilpraktiker´ bij Orthobedrijf Bonusan, bedient zich er van.

Naschrift 3 februari 2017

cPNI-uitvinder Pruimboom promoveert op gênant proefschrift

Fysiotherapeut Leo Pruimboom is eind januari 2017 aan de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) gepromoveerd op een raar proefschrift over paleo-eten. Zijn promotor was Frits Muskiet, geen onbekende van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK).

De basis van het proefschrift is één onderzoek waarin Pruimboom paleo-eters tien dagen liet wandelen in de Pyreneeën, met een rugzak op, gevuld met geslachte kippen, granen, noten en groenten om onderweg op te peuzelen. Pruimboom, die zichzelf kwalificeert als een evolutionair denker, wijdt één hoofdstuk van niet meer dan twintig pagina’s aan dit onderzoekje. De rest van zijn meer dan driehonderd pagina’s dikke proefschrift is een theoretische exercitie over zijn paleo-geloof. Tientallen pagina’s zijn gevuld met literatuurverwijzingen naar vele honderden artikelen die iets van zijn geloof zouden onderbouwen.

Pruimboom gelooft dat paleo-eten “oeroude” stressfactoren “oprakelt” waardoor het immuunsysteem positief wordt getriggerd en ziekten worden voorkomen. “Eens in het halfjaar paleo-eten”, adviseert Pruimboom, zonder een onderbouwing daarvoor aan te leveren. “Leefstijl jagers-verzamelaars kalmeert afweersysteem”, is de kop die Pruimboom heeft gezet boven een nieuwsstuk over het proefschrift op de website van zijn Natura Foundation.

De Foundation is het “internationale kennisinstituut” op het gebied van klinische Psycho-Neuro-Immunologie (kPNI, zoals hij zijn geloof, een niet-bestaande wetenschap, noemt). Het instituut verzorgt tweejaarscursussen in de (orthomoleculair angehauchte) cPNI-leer, in het gebouw van vitamine- en supplementenproducent Bonusan in Numansdorp. Pruimboom is er “wetenschappelijk” adviseur. Bonusan heeft een exclusieve productenlijn voor cPNI-therapeuten. Een kritische Duitse website kwalificeert de leer als niet-wetenschappelijk onderbouwd. Ook onze website heeft zich er ook vaak kritisch over uitgelaten.

Geen bewijs

De veronderstelling dat paleo-eten gezond maakt, is niet af te leiden uit de Pyreneeën-tochten die Pruimboom voor zijn proefschrift heeft georganiseerd. De laatste twintig pagina’s van zijn proefschrift gaan er over. De tochten leveren geen enkel bewijs op, stellen enkele hoogleraren in een artikel in De Volkskrant over het proefschrift van Pruimboom. Pruimboom woog het gewicht van de wandelaars voor en na de tocht en liet bloedprikken. In totaal deden 55 personen mee aan de tochten, in de leeftijd van 22 tot 67 jaar. De helft van hen was vrouw. Het waren 53 gezonde personen en twee (vrouwen) met fibromyalgie, een vage modeziekte zonder biologisch mechanisme. Waarom Pruimboom de aandoening van de twee expliciet in het hoofdstuk noemt, is onduidelijk. Niet onvermeld mag blijven dat alle 55 wandelaars bij hem lessen volgden in zijn cPNI-leer. In drie jaar tijd organiseerde Pruimboom vijf tochten met telkens een groep van elf personen, onder verschillende weercondities. Of je die waarden van de vijf verschillende groepen bij elkaar mag optellen, is de vraag.

De 55 vielen gemiddeld vier kilo af. Veel? Welnee. Het gemiddelde gewicht van de groep bedroeg 65 kilo met uitschieters tot een overgewicht van 120 kilo. Er zijn voor en na de tochten verschillende bloedwaarden gemeten, zoals glucose (en HbA1c) en cholesterolwaarden (HDL, LDL en triglyceriden). Vreemd is dat niet van alle deelnemers alle waarden zijn gemeten. Sommige bloedwaarden zijn maar bij 22 wandelaars gemeten. De waarden van het cholesterol (LDL en HDL) voor en na de tochten waren nauwelijks veranderd. Ook andere waarden als HbA1c – glucosewaarde gemiddeld over enkele maanden – bleken nauwelijks aan verandering onderhevig. Pruimboom concludeert desondanks dat op basis van dit trektochtonderzoek bewezen zou zijn dat paleo-eten het immuunsysteem versterkt.

De gevestigde wetenschap is het niet met hem eens. De belangrijkste kernwaarden van het immuunsysteem in het bloed analyseerde hij niet. “Dit proefschrift gaat nauwelijks echt over immunologie”, laat emeritus-hoogleraar interne geneeskunde Jos van der Meer van het Radboud UMC in Nijmegen De Volkskrant weten. Ach, voegt voedingshoogleraar Martijn Katan van de Vrije Universiteit Amsterdam toe, met een cynische ondertoon: “De veranderingen die Pruimboom meent te meten in het bloed zijn gebruikelijk bij actiever worden en minder eten. Het heeft weinig te maken met jagersverzamelaars en paleo-voeding. Had je hen onderweg alleen witbrood met pindakaas gegeven dan was het resultaat waarschijnlijk hetzelfde geweest.”

Slecht opgezet onderzoek

Ook Frans Kok, emeritus-hoogleraar humane voeding van de Wageningen Universiteit, hecht weinig geloof aan wat Pruimboom heeft gemeten. Het onderzoek is slecht opgezet en slecht uitgevoerd. Kok tegen De Volkskrant: “Een controlegroep ontbreekt. Een andere groep had bijvoorbeeld eenzelfde ‘excursie’ kunnen doen op een moderne manier: met maaltijden volgens de geldende richtlijnen voor goede voeding, water uit flesjes en evenveel lichaamsbeweging in een fitnessruimte, inclusief backpack en klimaatregulatie. Als een duidelijk verschil uit zo’n vergelijking was gekomen, zou ik in dat jagers-verzamelaarsmodel gaan geloven. Nu heb ik daar geen reden toe.”

Het onderzoekhoofdstuk in het proefschrift werd eerder gepubliceerd in BioMed Research International, een blad met een (lage) Impact factor van 2,13. Het artikel is medeondertekend door beide promotoren onder wie Frits Muskiet en door een collega-fysiotherapeut van Pruimboom, de Madrileense osteopate Begona Ruiz, eveneens gelovige in de cPNI-leer en vertegenwoordiger van het supplementenbedrijf Bonusan in Spanje. De bewering aan het eind van het artikel dat de auteurs geen conflicterende belangen hebben, komt merkwaardig over. Alle auteurs hebben een directe connectie met het bedrijf Bonusan. Het geeft bovendien te denken dat waarden die Pruimboom in zijn proefschrift noemt voor verschillende bloedparameters en voor het lichaamsgewicht niet dezelfde zijn als die in dit BioMed-artikel, terwijl beide gaan over dezelfde vijf trektochten.