Borstthermografie De Groene Zuster is zinloze geldklopperij

Thermografie is geen early warning systeem voor borstkanker, zoals het bedrijf De Groene Zuster beweert. De claim dat borstthermografie ‘preventief’ en betrouwbaar zou zijn, is nergens op gebaseerd. Er zijn geen serieuze klinische studies en een plausibel biologisch mechanisme ontbreekt. Bovendien zijn ‘preventief’ en ‘meetmethode’ een vreemde combinatie.

De Groene Zuster, een franchise-onderneming met diverse locaties in Nederland, probeert thermografie (opnieuw) op de kaart te zetten. De methode geeft duidelijkheid over de ‘gezondheid’ van je borsten, stelt het Rotterdamse thermo-bedrijf. Veilig, pijnvrij en betrouwbaar, zonder dat er straling aan te pas komt; de borsten hoeven niet tussen twee platen te worden ‘geplet’.

De aanprijzingen suggereren dat thermografie een alternatief zou zijn voor reguliere mammografie met röntgenstraling. De Groene Zuster strooit deze suggestieve informatie via folders de wereld in. Doe er wat aan, schrijven artsen de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) die in hun spreekkamer zijn geconfronteerd met deze valse claims. De Groene Zuster schrijft weliswaar nergens expliciet dat zijn infraroodcamera een mammografie kan vervangen, maar suggesties in die richting druipen van de gebruikte teksten af, in folders, op de Facebook-pagina en de website van het bedrijf.

Een geërgerde specialiste oncologie wijst in een e-mail aan de VtdK op bijvoorbeeld de zin in de folder: “Thermografie is meer omvattend dan mammografie.” De vraag of thermografie ook geschikt is voor vrouwen die borstkanker hebben gehad, beantwoordt De Groene Zuster in zijn folder als volgt: “Thermografie is geschikt om het genezingsproces te volgen maar ook om de borsten te blijven monitoren.”

Francine van Broekhoven

Francine van Broekhoven is oprichtster/eigenaar van De Groene Zuster. Ze kreeg direct na de oprichting veel publiciteit, maar lijkt de laatste maanden op haar retour. ‘Medisch onderzoekscentrum’ staat er op de Facebook-pagina van het Rotterdamse bedrijf, met een twintigtal vestigingen in Nederland en België. Het begrip ‘vestiging’ is onderhevig geweest aan erosie. 

Van Broekhoven trekt met haar infraroodcamera door het land, langs zo’n twintig kamers die voor een uurtje of wat worden gehuurd. Soms komt ze er eens in de maand, soms om de twee weken, soms houdt ze ‘spreekuur’ bij een osteopaat, een pedicure of een fysiotherapeut. Die mogen – tegen betaling – het logo van De Groene Zuster gebruiken. Drie therapeuten, waaronder een voetreflextherapeute en een osteopaat helpen haar een handje; ze volgden een driedaagse infraroodcursus bij haar.

Wie is Francine van Broekhoven? Op haar Linkedin-pagina staan haar antecedenten. Van Broekhoven heeft geen medische achtergrond. Ze was bijna twintig jaar croupier in het casino. Ze volgde vervolgens een cursus acupunctuur en prikte zo’n vijf jaar in haar eigen huis met naaldjes. Toen haar moeder – aangeduid als natuurgeneeskundige – overleed aan borstkanker dook Van Broekhoven in de thermografie. In 2014 volgde ze in Lakeland (Florida) een vierdaagse cursus bij Med-Hot, een thermografie-‘winkel’ van een zelfbenoemde ‘doctor’ in de traditionele Chinese heelkunde. Het leverde Van Broekhoven in oktober 2014 het certificaat ‘klinisch thermografe’ op. Ze heeft het inmiddels geschopt tot vicepresident van de International Associaton of Medical Thermographers (iAMT). Deze internationale club is gevestigd in hetzelfde kamertje (suite 501) als opleidingsbedrijf Med-Hot. 

Net als andere iAMT-leden stuurt De Groene Zuster de gemaakte thermogrammen naar de VS, naar het bedrijf Physicians Insight Medical Interpretation Service, ook in Lakeland gevestigd, een kleine wereld. 

Geen antwoord

Op een website is een (oud) voorbeeld van een ‘klinische’ thermografie-interpretatie te vinden over onder andere het borstthermogram van een 53-jarige vrouw. In het rapport komt de zin ‘should be monitored for change’ erg vaak voor, een nietszeggende zin met uitzicht op vele toekomstige bezoeken aan de thermografiewinkel: kassa! Het interpretatiebedrijf zou een organisatie zijn van artsen met verstand van thermografie, belooft Van Broekhoven. Wie erachter zitten, blijft echter een raadsel. Van Broekhoven beantwoordt vragen hierover niet en ook iAMT in Florida laat e-mails onbeantwoord. Ingegeven door zijn Nederlandse vicepresident doet de iAMT eind 2018 wel een waarschuwing uitgaan richting zijn leden over een Nederlandse journalist die op zoek is naar antwoorden, laat een lid vanuit Australië weten.
Rest één conclusie: ik zou mijn gezondheid niet toevertrouwen aan Francine van Broekhoven.

Van Broekhoven weet haar thermografiewinkel open te houden dankzij suggestieve teksten. Op haar Linkedin-pagina schrijft ze over thermografie: “Voor sommige vrouwen is dit een andere manier om hun borstgezondheid jaarlijks te controleren dan de traditionele mammografie.” Om vervolgens hypocriet (en tamelijk verwarrend) te melden dat thermografie het mammogram niet vervangt. Een zin die er veiligheidshalve is bijgeschreven om een oplettende IGJ-inspecteur buiten de deur te houden.

Haar suggestieve boodschappen komen goed aan bij de volgers van de Facebook-pagina van De Groene Zuster. Van Broekhoven schrijft daar, als antwoord op een vraag van een volger: “Thermografie kan vanaf 23 jaar, maar begin in ieder geval vanaf 30 jaar. We wachten natuurlijk niet tot we 50 zijn.” De vergelijkende suggestie is duidelijk: vrouwen krijgen vanaf hun vijftigste om de twee jaar een oproep voor een reguliere borstkankerscreening, met een mammogram. 

Van Broekhoven schrijft verder: “Ik raad vanaf je dertigste thermografie aan en dan iedere twee tot vijf jaar. We hebben nu dertig jaar mammografie en het aantal vrouwen met borstkanker blijft oplopen. Als we zo doorgaan, blijft het cijfer toenemen. We hebben echt iets anders nodig. Als we het gaan combineren, zijn we een heel eind.”

Onbewezen

Enkele andere – ook niet-bewezen – adviezen van Van Broekhoven zijn: de bh uitdoen, zoveel dat kan en de borsten droog borstelen met een zachte borstel, voor het douchen. Het zou iets te maken hebben met het ‘stimuleren’ van het lymfestelsel in het borstweefsel, gelooft ze. De borstel is te koop op haar website. Ze adviseert verder: kleefkruid-capsules of -tinctuur en omega-3-pillen, bij voorkeur van het merk Eqology.
De Groene Zuster – lees Van Broekhoven – reageert niet op vragen van de VtdK-webredactie over de wetenschap achter haar beweringen. Ze geeft ook geen antwoord op de vraag of ze zelf (inmiddels de 50 gepasseerd) meedoet aan het bevolkingsonderzoek borstkanker.

De publiciteit die De Groene Zuster heeft gegenereerd in de sociale en populistische media noopte de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in maart dit jaar tot actie. Hierbij een link naar een RTL4-uitzending waarin Van Broekhoven optreedt. In een brief wijst de inspectie aanbieders van thermografie er nogmaals op dat zij zich ervan bewust moeten zijn dat zij het onderzoek niet mogen aanbieden ter vervanging van borstkankeronderzoek en dat zij cliënten hierop expliciet moeten wijzen. “Indien aanbieders van thermografie burgers onjuist of onvolledig informeren en daarmee weerhouden van het gebruik van reguliere borstkankerscreening en zorg, overtreden zij de Wkkgz”, waarschuwt de inspectie. De Groene Zuster is met zijn suggestieve teksten gewoon in overtreding.

De alertheid van de inspectie is vermoedelijk terug te voeren op de beantwoording van vragen van het VVD-Kamerlid Leendert de Lange over commerciële thermografie, naar aanleiding van een kritische uitzending van het consumentenprogramma Radar eind februari 2016. Hierbij een link naar een YouTube-filmpje waarin Van Broekhoven reageert op de Radar-uitzending en daarin optredende onderzoekers van onder andere meer het RIVM. 

De toenmalige minister van Volksgezondheid Edith Schippers schreef destijds aan de kamer dat de inspectie met een onderzoek bezig was en zo nodig maatregelen zou nemen tegen valse misleidende claims van thermobedrijven. 

Veel kritiek

In de (reguliere) medische wereld is veel kritiek op borstthermografie. Instanties zoals het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid (RIVM)  en het Koninklijk Wilhelmina Fonds (KWF) waarschuwen voor thermografie, net als de patiëntenvereniging Borstkankervereniging Nederland (BVN). Ook de Amerikaanse gezondheidsautoriteit FDA wijst vrouwen al jaren op de misleidende activiteiten van thermografen. Een laatste update van de FDA-tekst dateert van oktober 2017.

De Australische overheid was al veel eerder klaar met thermografie. De Australische gezondheidsraad waarschuwde in 1990 voor thermografie. De raad kon in de wetenschappelijke literatuur geen bewijzen voor enige effectiviteit ontdekken. De Gezondheidsraad in Nederland liet zich in januari 2014 in een rapport over borstkankerscreening ook uiterst kritisch uit over borstthermografie.

In 2013 schreef deze website een kritisch stuk over misleidende beweringen van enkele thermografen hier. De conclusie toen: thermografie komt met de temperatuurmeting niet verder dan het huidoppervlak. Het is geen wetenschappelijke onderbouwde diagnosetechniek, het is een techniek waar de kwakzalverij van afdruipt.

De Groene Zuster bevestigt dat met infrarood slechts tot zo’n 0,6 centimeter onderhuids temperatuursveranderingen – warmteontwikkeling – kunnen worden gemeten. Het weerhoudt Van Broekhoven er niet van te blijven geloven in haar techniek. Ze legt uit: “Als er iets ongewoons aan de hand is in je lichaam, dan geeft dat specifieke probleem een seintje aan het centraal zenuwstelsel. Die zorgt vervolgens voor een herverdeling van bloed vanuit de huid. Daarmee wordt een plek soms ongewoon koud of warm. Juist die asymmetrie of abnormale temperatuur van dat gebied geeft aan dat er iets ongewoons aan de hand is. We meten dus de temperaturen aan de huid, maar door de relatie van het centraal zenuwstelsel en de huid is het mogelijk iets te zeggen over problemen die zich dieper in het lichaam af spelen.” 

Kletskoek

Haar warrige kletskoek is nergens op gebaseerd. Er is geen bewijs dat thermografie betrouwbaar is en vroegtijdig, ‘jaren’ suggereert De Groene Zuster, aanwijzingen zou kunnen geven van (diep gelegen) beginnende tumorvorming. Dat sluit bovendien niet aan bij een andere bewering die De Groene Zuster op zijn website doet: “Mochten er kwaadaardige cellen aanwezig zijn in de borsten dan delen die zich gemiddeld elke 90 dagen. Bij een tweede meting na 3 of na 6 maanden krijgen we dat mogelijk duidelijker in beeld. Thermografie heeft een nauwkeurigheid van 95% tot 97.”

Francine van Broekhoven schrijft in haar folder: “Thermografie is meeromvattend dan mammografie en geeft al in een vroeg stadium weer dat er fysiologisch veranderingen gaande zijn, veranderingen die vooraf gaan aan veranderingen die we pas zien met mammografie.” Ze noemt dit meten curieus genoeg ‘preventief’.

Eind oktober 2018 checkte website NU.nl het waarheidsgehalte van de claims van De Groene Zuster en concludeerde dat de claims niet waar zijn. De wetenschappelijke bron van NU.nl was Gonneke Warnars, radioloog bij het in kanker gespecialiseerde Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Ze vat de wetenschap samen: “Er is geen wetenschappelijk bewijs dat thermografie effectief is om borstkanker op te sporen. Thermografie naast mammografie heeft geen nut.” Om in één adem een ander hardnekkig geloof te ontzenuwen. “Mammografie – pletten – kan eventuele tumoren niet beschadigen”, aldus Warnars.

De Groene Zuster was not amused met Warnars reactie en verdedigde zich wederom met hetzelfde – eerder geciteerde – warrige betoog over een “herverdeling van bloed” en “seintjes van het centraal zenuwstelsel” van binnen naar buiten.