Chinese acupunctuur tegen stuitligging: een schandelijk proefschrift

Wie heeft die opzienbarende ontdekkingen op haar conto? Het persbericht laat ons niet in het onzekere, want op 9 december 2010 promoveerde fysiotherapeut-acupuncturist Ineke van den Berg – de Lange aan het Erasmus MC in Rotterdam op een proefschrift over De bijdrage van acupunctuur en moxa-therapie aan de gezondheidszorg. De ondertitel van het proefschrift luidt ‘een op bewijsmateriaal gebaseerde benadering’. Het proefschrift bevat geen eigen empirisch onderzoek naar dit onderwerp, maar is een uitgebreid literatuuronderzoek. Het proefschrift blijkt een schoolvoorbeeld van wat in de wetenschap niet mag met feiten: suggereren, selecteren, manipuleren en verduisteren. Maar je moet wel even goed kijken, want de misleiding zit verpakt in een intelligent opgezet werk, dat de oppervlakkige lezer als methodologisch correct onderzoek kan imponeren.

In het belangrijkste deel van dit proefschrift (hoofdstuk 6) behandelt Van den Berg de kans dat een stuitligging met moxa-therapie of acupunctuur, toegepast op een acupunctuurpunt nabij de kleine teen, kan worden gecorrigeerd tot een normale hoofdligging. Een korte toelichting: soms lopen zwangerschappen niet zoals het zou moeten en ligt het kind in een stuitligging, dat wil zeggen met het stuitje in plaats met het hoofd naar beneden. Dat komt na de 35ste week bij ongeveer 5% van de 185.000 zwangerschappen in Nederland voor. Eerder in de zwangerschap komt stuitligging nog bij ruim 20% voor. Verloskundigen weten dat het kind vaak nog zelf draait, zodat er nog bij 5% een probleem is. De oude Chinezen hadden daar iets op gevonden: het gedurende een week of twee opwarmen met rook van brandend bijvoetkruid van een acupunctuurpunt dat zich op de kleine teen van de moeder bevindt, de moxa-therapie. De aanstaande vader kan de techniek na een korte cursus zelf toepassen, zo simpel is het. Met de moxa-therapie zou het merendeel van de kinderen in stuitligging alsnog spontaan draaien. Er is echter geen enkel biologisch mechanisme denkbaar waarmee je door het opwarmen van de kleine teen een kind in de baarmoeder zou kunnen laten draaien. En acupunctuurpunten, die bestaan natuurlijk niet.

Verwacht mocht dus worden dat deze therapie in serieus wetenschappelijk onderzoek snel door de mand zou vallen. Van den Berg komt echter tot een heel andere conclusie, want zij stelt op grond van selectief citeren, weglaten van recent onderzoek van goede kwaliteit en lichtgelovig accepteren van ongeloofwaardig Chinees onderzoek, dat er met deze flauwekul 75% minder stuitliggingen overblijven. De Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur, die de promovendus financieel steunde had haar geld beter in kas kunnen houden. Als dit het beste is wat acupuncturisten kunnen produceren als op bewijsmateriaal gebaseerde benadering, dan wordt het de critici van acupunctuur wel erg gemakkelijk gemaakt.

Een gedetailleerde weerlegging van de conclusies van de acupuncturiste is in voorbereiding en zal aan een medisch tijdschrift worden aangeboden. Het Erasmus MC heeft een dubieuze traditie van het accepteren van ondermaatse proefschriften op alternatief-geneeskundig gebied. In 1990 promoveerden er twee leerlingen van Sickesz (Albers en Keizer) op de zogenaamde ‘orthomanuele geneeswijze’ en in 1997 deed de natuurgeneeskundig arts Lugard hetzelfde op een proefschrift over diëten tegen hoofdpijn en migraine. In 1995 ging een doodgelopen onderzoek naar het effect van acupunctuur op de tennisarm van start met veel overheidssubsidie, maar dat leidde tot niets. Ook het Helen Dowling Instituut met zijn inmiddels afgezworen psycho-oncologische kwakzalverij ging ooit van start in het Erasmus MC. Men distantieert zich daar tegenwoordig krachtig van de suggestie dat psychische factoren het beloop van kanker kunnen beïnvloeden, maar uit dat instituut kwam wel het proefschrift van Schilder (1996), die beweerde dat spontane regressie van kanker samenhangt met psychologische factoren. Het doorlaten van het proefschrift van Van den Berg is dus het zoveelste voorbeeld van de Lof der zotheid, die in Rotterdam hoogtij viert.

Referenties:

1. Van den Berg – de Lange I. The contribution of acupuncture and moxibustion to healthcare; an evidence-based approach. Proefschrift. Erasmus MC, Rotterdam, 9 december 2010. Promotores: prof. dr. M.G.M. Hunink en dr. J.J. Duvekot.

2. Persbericht Erasmus MC. Acupunctuur helpt baby met stuitligging om te draaien.

3. Guittier MJ, Pichon M, Dong H, Irion O, Boulvain M. Moxibustion for breech version: a randomized controlled trial. Obstet Gynecol. 2009 Nov;114(5):1034-40.

Naschrift 04-01-2011:

Op 29 december werd een opinie artikel van Frits van Dam in de NRC geplaatst. Een reactie hierop van prof. Hunink, dr. Duvekot en dr. Van den Berg verscheen op 3 januari in de NRC. Verder heeft ook Gerard te Meerman, universitair hoofddocent bio-informatica en statistische genetica in het UMCG, een ingezonden brief geschreven die geplaatst werd op 4 januari.

Naschrift 08-01-2011:

Op 8 januari verschenen er 3 ingezonden brieven in de NRC. Een van hoogleraar interventieradiologie Reekers, een van acupuncturiste Westeneng en een van Frits van Dam en Lukas Stalpers.

Naschrift 17-01-2011:

Op de website www.drogredenen.nl is een fraaie analyse van al het bovenstaande verschenen.

Naschrift 20-01-2011:

Op de website www.devrijegedachte.nl is ook een artikel over dit proefschrift te vinden.