Claim Privatescan wekt onjuiste verwachtingen

“We kennen allemaal mensen in onze omgeving die zeggen: had ik het maar eerder geweten, dan hadden ze er nog wat aan kunnen doen,” vertelt Rita Verdonk. De oud-minister speelt de hoofdrol in een reclamefilmpje van het bedrijf Privatescan. Daarin is te zien hoe zij, en een aantal van haar familieleden, een Total Body Scan ondergaan. Het filmpje werd opgenomen in 2013, maar wordt nog steeds gebruikt op de website van de onderneming om uit te leggen hoe zo’n scan in zijn werk gaat. Op YouTube is de promotievideo inmiddels meer dan 270.000 keer bekeken.

Het hoofdkantoor van Privatescan is gevestigd op de Adam Smithstraat in Hengelo. De scans worden echter uitgevoerd net over de grens in Duitsland. Dat komt omdat full-bodyscans zijn verboden in Nederland. De klinieken zijn gevestigd in Düsseldorf, Essen,Stadtlohn, Nordhorn en Wesel. Frank Hefti is de eigenaar en directeur van het bedrijf. Eind 2006 heeft hij de onderneming ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, drie jaar nadat zijn concurrent Prescan het levenslicht zag. Voor een Total Body Scan heb je geen verwijzing nodig. Tegen betaling is iedereen welkom, ook mensen zonder gezondheidsklachten. De boodschap van Verdonk is vooral aan die groep gericht. Je kunt je weliswaar gezond voelen, maar je weet maar nooit…

Onjuiste verwachtingen

Wie de website van Privatescan bezoekt en op het kopje “over preventie” klikt, leest daar: “Een preventief medisch onderzoek geeft uitsluitsel over uw gezondheidstoestand en is de basis voor een vroegtijdige herkenning van ziekten.” Zonder voorbehoud wordt hier gesteld dat je dankzij een preventief medisch onderzoek van Privatescan te weten kan komen of je wat mankeert. Een redelijk geïnformeerde en oplettende consument zal dan ook veronderstellen zekerheid te krijgen op dat punt. Daarmee leidt de tekst op de website tot onjuiste verwachtingen. Het is immers mogelijk dat bij een Total Body Scan niet alle aandoeningen worden ontdekt.

Een klusje voor de Reclame Code Commissie, die zou er naar moeten kijken. Concurrent Prescan kreeg in 2011 vanwege een soortgelijke uitspraak de RCC op zijn dak. NRC Handelsblad publiceerde een advertentie waarin ex-profwielrenner en ploegleider Hennie Kuiper stelde: “Dankzij de Total Body Scan van Prescan weet ik dat ik gezond ben.” Daarop diende de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) een klacht in bij de reclamewaakhond.

De commissie oordeelde in haar uitspraak: ‘”De mededeling ‘Dankzij de Total Body Scan van Prescan weet ik dat ik gezond ben….’ is naar het oordeel van de Commissie te absoluut. Als erkend is immers komen vast te staan dat het mogelijk is dat aandoeningen bij een Total Body Scan, ook als die uit meer bestaat dan alleen een MRI-scan, niet (kunnen) worden ontdekt.”

Confrontatie

Wat vindt Frank Hefti van Privatescan van deze uitspraak? Weet hij dat zijn bedrijf de claim gebruikt waarvoor Prescan jaren geleden op de vingers werd getikt? Als we Hefti bellen, reageert hij geïrriteerd; de ondernemer stelt dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij een hetze voert tegen bedrijven als Privatescan. We stellen diverse vragen en confronteren hem met de tekst op zijn website. Hij weigert commentaar te geven en na ongeveer vijf minuten wordt de verbinding verbroken.

Daarmee blijft onduidelijk of hij de bewuste uitspraak van de RCC kent. De gewraakte claim wordt overigens ook uit zijn mond opgetekend. In een interview in regionaal dagblad De Stentor, zei hij over de therapeutische meerwaarde van Total Body Scans: ‘Je hoort dat je gezond bent, dat is winst, ook al is het een momentopname. Of je hoort dat je een afwijking hebt. Daar kun je actie op ondernemen. Dat past bij een overheid die burgers vertelt dat ze een eigen verantwoordelijkheid hebben voor hun gezondheid.’ Dit artikel werd gepubliceerd op 25 mei 2012, een half jaar nadat Commissie haar oordeel velde. Een kopie van de tekst staat nog steeds op de website van Privatescan.

Prescan heeft zijn reclame-uitingen destijds wel aangepast. De ‘misleidende’ mededeling werd omgevormd tot ‘geeft direct inzicht in uw gezondheid’. Ook dat ging volgens de VtdK te ver. De intentie is tenslotte dezelfde: zekerheid verkrijgen over je gezondheid. Bestuurslid Frits van Dam klaagde opnieuw bij de commissie. Deze klacht werd afgewezen, want zo oordeelde de commissie: ‘Na een Total Body Scan te hebben ondergaan, weet men meer over (de status quo van) zijn gezondheid dan daarvoor. De Total Body Scan geeft informatie, maar geen garantie en adverteerder heeft aannemelijk gemaakt dat de gemiddelde consument de gewraakte mededeling ook in die zin zal opvatten.’

MRI-scan bij gezonde mensen niet zinvol

Net als concurrent Privatescan maakt Prescan dankbaar gebruik van bekende namen. Een parade van beroemde Nederlanders, waaronder Willeke van Ammelrooy en Henny Huisman, verklaarden in de afgelopen jaren te zijn gered door het bedrijf. De huidige televisiespot werd ingesproken door schrijver en columnist Leon de Winter. “Hoe eerder een aandoening ontdekt wordt, hoe groter de kans op genezing is,” zegt De Winter. Wat hij de kijkers niet vertelt is dat het screenen van gezonde mensen meestal niet zinvol is. Onlangs werd in het Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde (NTvG) geconcludeerd: “Er zijn voldoende gegevens om te stellen dat een MRI-scan bij iemand zonder klachten nauwelijks waardevolle bevindingen oplevert, maar wél veel medicalisering en gederfd levensgeluk. Dit is onverdedigbaar en dit moet stoppen.”

Het adagium baat het niet, dan schaadt het niet, geldt niet voor de Total Body Scan. Zo blijkt onder andere uit het onderzoeksrapport Doorlichten doorgelicht van de Gezondheidsraad: “Zeker is dat er diverse (grote) risico’s en nadelen zijn, maar over de mate waarin deze zich voordoen is weinig bekend.” Naast de eerder genoemde geringe opbrengsten en de kans op een gemiste diagnose heeft screening nog een aantal andere belangrijke nadelen. Zo bestaat de kans op overdiagnose: het diagnosticeren van een aandoening die niet tot klachten zou hebben geleid als deze niet was gevonden met de screening.

Overdiagnose is niet ongevaarlijk. Wanneer een verdachte afwijking wordt aangetroffen is soms ingrijpend onderzoek nodig met een reëel risico op complicaties. De schade door de behandeling is in dat geval groter dan de gezondheidswinst. Een ander nadeel is de kans op lead time bias: tijdens screening wordt een ziekte ontdekt die onbehandelbaar is. Daardoor lijkt het alsof je langer leeft terwijl je eigenlijk alleen eerder weet dat je dood gaat.

De eerste kliniek van Prescan werd in januari 2003 geopend. Het bedrijf werd opgericht door zakenman Jan Zantinge en verpleegkundige Eddy van Heel, waarvan de laatstgenoemde op dit moment algemeen directeur is. Het hoofdkwartier is gevestigd in Hengelo, op ongeveer elf kilometer van de plek waar Privatescan kantoor houdt.Ten tijde van de oprichting was het aanbod van Prescan beperkt tot de Full Body Scan, inmiddels is het assortiment flink gegroeid.

Het bedrijf biedt alle mogelijke diagnostische onderzoeken. Zo kunnen klanten gericht MRI-onderzoek laten doen naar een specifiek deel van het lichaam. Denk aan scans van: longen, halsvaten, onderbuik en het hoofd. Deze worden aangeboden tegen een prijs van 490 euro per stuk exclusief 35 euro intake-kosten. Naast de scans staan ook mammografie, coloscopie, gastroscopie, laboratorium- en echo-onderzoeken op de lijst. Voor vrouwen in de overgang is er een “menopauze consult” en met speciale aanbiedingen voor werkgevers probeert Prescan de zakelijke markt te veroveren. “De preventieve health checks van Prescan Business zijn fiscaal aftrekbaar,” zo staat op de website.

Voor veel van de gerichte onderzoeken hoeft men niet de grens over, omdat deze in tegenstelling tot de Full-Bodyscans wél zijn toegestaan in ons land. Door de verruiming van het businessmodel heeft Prescan nu vestigingen in Baarn, Schiedam, Den Bosch, Amsterdam en Rotterdam.

IJzersterk verdienmodel

Deze uitbreiding werd mede mogelijk gemaakt door de toetreding van investeringsmaatschappij Reggeborgh. Dit investeringsvehikel van de overleden bouwmiljardair Dik Wessels heeft in mei 2016 een substantieel belang genomen in Prescan. Hoe groot dat belang is, blijft geheim. De nieuwe geldbron wordt aangewend om te groeien in Nederland en in de rest van de wereld. Zo heeft Van Heel eerder aangekondigd dat hij de Amerikaanse markt wil betreden.

Voor de aanbieders van commerciële bodyscans blijft het een ijzersterk verdienmodel: gezonde mensen scannen om ze vervolgens over de schutting van de reguliere geneeskunde te gooien. Je kunt er maar beter zo vroeg mogelijk bij zijn is de boodschap die consequent wordt uitgedragen. En het publiek lijkt daar gevoelig voor, want het aantal Nederlanders dat zich preventief laat testen neemt toe. Circa 10%  van de Nederlanders heeft wel eens een health check gedaan, variërend van een simpele zelftest tot een uitgebreide Total Body Scan. Wat die burgers vaak niet weten is dat medische check-ups niet leiden tot een langere overleving, maar wel tot gezondheidsverlies.