De kwakgereedschapskist van Hayo Bol

Het moest een keer gebeuren, de benoeming van natuur-‘geneeskundig’ therapeut Hayo Bol uit Joure, met een bijkantoor in Amsterdam, tot kwakzalver van de maand. Zijn goed gevulde bioresonantie-gereedschapskist in zijn behandelkamer voor het stellen van ‘diagnoses’ en voor behandelingen, geeft de jury er alle aanleiding toe.
Bioresonantie-apparaten worden in de wereld van de niet reguliere behandelingen op grote schaal gebruikt, ook al ontbreekt elke wetenschappelijke onderbouwing.

Een voorbeeld uit de kist van Bol is de CyberScan. Hij gebruikt deze onder meer voor een haaranalyse waarmee hij vitaminetekorten denkt te kunnen opsporen waarna hij voedingssupplementen voorschrijft, altijd een flinke trits. Het is een bizarre aanpak. De CyberScan is in het databestand Rare Apparaten van onze Vlaamse zustervereniging Skepp ingedeeld in de categorie Harry Potter, met als uitleg: ‘Alleen in de fantasie kunnen morfogenetische velden worden bemeten, om over een effect bij een hele lijst van kwalen en wensen maar te zwijgen.’

Therapeut Bol, die zijn jaartje medische basiskennis zes jaar geleden op deed bij de School voor Homeopathie, noemt zich sinds kort lifestyle-coach, anno 2022 hèt verdienmodel voor alternatief Nederland. Bol houdt zich sinds 1995 bezig met zogenaamde natuurgeneeskunde. Hij heeft zich naar eigen zeggen gespecialiseerd in orthomoleculaire geneeswijze, voeding en life-coaching.

Paranormale genezers

Bol is lid van de N.W.P., een afkorting die sinds enkele jaren staat voor Beroepsvereniging voor Natuurgeneeskundig Werkende Professionals; daarvoor was dit de Nederlandse Werkgroep van Paranormale genezers. Waarmee de toon is gezet.

Bols werkwijze is ‘practise(d) based’, laat hij via e-mail aan de webredactie weten. Deze aanduiding is bedoeld als serieus ogende tegenhanger van het begrip ‘evidence based’ waar de reguliere geneeskunde op vaart. Steeds meer niet-reguliere behandelaars, alternatieve therapeuten, omschrijven hun aanpak tegenwoordig als practise based in de hoop zorgverzekeraars over de streep te trekken bij vergoedingen.

Therapeut Bol legt dit in de e-mail als volgt uit: ‘Mijn (bioresonantie)werkwijze wordt weliswaar niet als zodanig her- en erkend door de reguliere wetenschap. Maar daarmee is nog niet gezegd dat deze niet werkt. Patiënten van mij bewijzen elke week dat zij door wat ik doe met mijn apparaten concrete veranderingen in hun leven ervaren die ten goed komt van hun eigen welbevinden’, schrijft Bol. Zorgverzekeraars gaan ook steeds meer geloven in practise based medicine, is zijn ervaring. Dat is vreemd: een n=1-bewijs, de aanpak van Bol, is in de wetenschap GEEN bewijs.

Cyberscan machientje

En nu terug naar de gereedschapskist van de kwakzalver in Joure. We beginnen met de eerder genoemde CyberScan, volgens Bol meer dan tien jaar geleden een van de ‘geweldige toevoegingen’ in zijn praktijk. Hij schafte het kek ogende machientje aan als eerste in Nederland, naar eigen zeggen.

‘Technologie bekend in de ruimtevaart’, pocht Bol om het apparaat enig wetenschappelijk cachet te geven. Of het waar is? Welnee.

Hoe de CyberScan te gebruiken? Voor een diagnose moet je je hand op de zichtbare elektronische lus in het apparaat houden, de handen over twee computermuis-achtige sensoren leggen kan ook. Waarna het algoritme-gestuurde gegoochel begint. Het apparaat, gekoppeld aan een laptop, meet het ‘energieveld’ van het lichaam, legt Bol op zijn website uit. ‘Een morfogenetische veld waarin alle informatie over het lichaam ligt opgeslagen.’ Geen idee wat therapeut Bol – volgens zijn LinkedIn-pagina altijd lachend – hiermee bedoelt.

Bol geeft op zijn website wat meer details: ‘De CyberScan meet de ‘blauwdruk’ van de cellen door het energieveld van je lichaam te meten. Deze wordt omgezet in een getal. Met behulp van de ingebouwde chip kan het apparaat zeer snel rekenen zodat het (?, red.) op basis van deze berekening kan zeggen wat er resoneert in het lichaam aan een tekort, een teveel of een vervuiling door bacterie, virus of parasiet. Inmiddels heb ik er 10 jaar ervaring mee en vormt het apparaat onderdeel van de algemene anamnese in mijn praktijk.’

Signaalopties

Een CyberScan meet, net als de meeste bioresonantie-apparaten een elektrisch signaal: stroompje/weerstand, bij verschillende signaalfrequenties. De zo verzamelde data worden vergeleken met 135.000 signaalopties die zijn opgeslagen in een databestand op de computer, beweert de producent.

De computer ‘berekent’ (selecteert) uit deze vergelijking een fraai (kleuren)plaatje voor op het beeldscherm. Hierin is af te lezen welke organen in meer of mindere mate – groen, rood, oranje bijvoorbeeld – functioneren. Een meting duurt ongeveer drie kwartier en levert oorzaken op van een ziekte, belooft Bol op zijn website. Bovendien geeft het apparaat aan hoe er ‘meer evenwicht en ontspanning in jezelf te bevorderen is.’

Een rondje CyberScan vormt bij Bol onderdeel van een diagnose- en behandelplan waarbij hij probeert zo ‘de onderliggende verbanden tussen blokkades en onbalans op lichamelijk, emotioneel en mentaal vlak’ te doorgronden, legt hij op zijn website uit. Het is vallen en opstaan: ‘De behandelingsduur varieert tussen de 1 en 6 maanden om een stabiele verandering teweeg te brengen. Na overleg wordt de frequentie van de behandelingen afgesproken, variërend van eens per week tot eens per zes weken’, schrijft Bol.

De meetdata van de CyberScan spelen een belangrijke rol in het behandelingsplan. Flesjes met water worden daarbij op de apparaat-lus gelegd; er is plaats voor twee tot drie flesjes. Het water wordt aan de hand van de meetdata ‘ingestraald’ met gezonde informatie; flesjes met eeWater is het resultaat. De ‘informatie’ is met een druk op de knop ook op een geheugenkaart te zetten.

Energetische omgeving

We lezen op Bols website: ‘Deze eeCard wordt geladen met een volledig afgestemde energetische reactie op het individu, uitgevoerd in een ongerepte energetische omgeving. Aan de eeCard worden de frequenties toegevoegd die de CyberScan genereert naar aanleiding van de volledige analyse van de gevonden pathologische, fysiologische, emotionele toestand.’

Geen idee waar therapeut Bol het hier over heeft. Hij blijft bloedserieus en adviseert ‘de eeCard overdag op het lichaam te dragen, ’s nachts kan het ding onder het kussen. Van het eeWater neem je drie maal daags een druppel in met wat water, buiten de maaltijden om.’ Pikant is dat de behandeling met eeWater slecht combineert met acupunctuur en homeopathie, meldt Bol op zijn website, zonder een uitleg daarbij te geven.

Het onzinadvies over het gebruik van de eeCard en het eeWater stond tot begin september op de website van Bol. De tekst werd verwijderd nadat de webredactie via een e-mail aan Bol vragen had gesteld over de CyberScan. Lezers van Bols website moeten het nu doen met: ‘Sorry, de pagina die u zocht kon niet worden gevonden.’

Haartest

Bol gebruikt zijn CyberScan sinds kort ook voor haaranalyse. Hij heeft een speciale haartest ontwikkeld waarmee tekorten in de cellen zijn op te sporen. Zijn test is niet te vergelijken met een bloedtest of met een reguliere haarmineralentest, laat Bol veiligheidshalve weten. Een plukje haar – liefst ongeverfd – is voldoende. Het plukje kan per post naar hem worden opgestuurd, in aluminiumfolie. Het haar, schrijft Bol op zijn website, gaat in zijn ‘lab’ in een steriel (waarom eigenlijk?, red.) laboratoriumglas dat vervolgens op de CyberScan-lus wordt gezet waarna de meting kan beginnen. De tekorten die Bol zo denkt op te sporen zijn grenzeloos.

Op zijn website lezen we: ‘Tekorten van een zevental vitaminen, van 29 mineralen waaronder magnesium, ijzer, jodium en zink, van 23 aminozuren, van vetzuren zoals omega-3, van essentiële suikers zoals ribose, van vier neurotransmitters en van tien specifieke supplementen waaronder quercitine.’ En dat allemaal voor de prijs van 59,95 euro. Bol geeft op basis van de haartest een voedings- en supplementen-slikadvies.

En om terug te komen op zijn eerder genoemde stokpaardje. De haartest, zo schrijft hij op zijn website, is ‘onderdeel van practised medicine, dat wil zeggen dat deze test niet wetenschappelijk erkend is, maar dat uit de praktijk blijkt dat als het suppletieadvies uit de test wordt opgevolgd klachten verminderen.’ Hayo Bol mocht er een maand geleden uitgebreid op Radio Via Internet over vertellen; interviewer – Frank Ruiters, ook orthomoleculair angehaucht – legde hem niets in de weg.

Groot geloof

Therapeut Bol hecht groot geloof in de werking van zijn CyberScan. Het apparaat is officieel als medical device klasse IIa geregistreerd. Deze EU-certificering zou volgens therapeut Bol betekenen dat hiermee het ding ‘is getest en doet wat het belooft’, lazen we op zijn website. Onzin. Een EU-certificaat betekent dat het apparaat is getest op veiligheid, dat het niet direct uit elkaar klapt wanneer de stekker in het stopcontact gaat.

De werking is echter niet onderzocht. Ook deze foutieve bewering heeft Bol van zijn website verwijderd na e-mailcontact met de webredactie. ‘Ook de officiële website van het product meldt dit niet meer’, verontschuldigt Bol zich in de e-mail.

De gereedschapskist van Hayo Bol is ruim gevuld. Zonder volledig te willen zijn, melden we nog twee andere bioresonantie-toppers waarmee Bol in zijn praktijk stoeit. Een is de Starlight, een apparaat met een sensor waarmee langs denkbeeldige meridianen wordt gestreken op zoek naar biofotonen. Niet-bestaande biofotonen en meridianen overigens.

We hebben bijna tien jaar geleden ook al eens over dit onzinapparaat en het hersenspinsel ‘biofotonen’ geschreven.

Wetenschap kent geen fotonen

De wetenschap, de reguliere geneeskunde kent geen fotonen, in het databestand PubMed is er geen studie/artikel over te vinden. En Bol, hij ploetert voort in zijn praktijk en houdt zijn patiënten kwakzalverfantasieën voor. We lezen op zijn website: ‘Aan de kwaliteit van het uitgestraalde licht, de biofotonen, kan ik vaststellen of organen verstoringen laten zien. Je meet feitelijk de weerstand in het bindweefsel en dat is een maat waaraan je kunt zien of bijvoorbeeld vaccinaties, anticonceptie, antibiotica, verdovingen, drugs of voeding een negatieve invloed hebben op het lichaam.’

Bol hecht een hardnekkig geloof aan bioresonantie. In een e-mail wijst hij, ter onderbouwing van het nut, op een uitspraak van de Reclame Code Commissie (RCC) zes jaar geleden waarin een andere gelovige, onder overlegging van allerlei boeken uit eigen kring, beweert dat bioresonantie werkt. Hebben we het hier over wetenschappelijke onderbouwing? Het ging om een klacht over medische claims in een advertentie van het homeopathisch artsen- en dierenartscentrum Centaurea (is dit niet een contradictio in terminis?) in Apeldoorn. We hebben in 2016 op deze website een artikel over deze homeopathische praktijk geschreven.

In de gewraakte advertentie werd een bioresonatieapparaat, een Bicom Optima, aangeprezen. Een klager stoorde zich hier aan, en stelde de bewijsvoering van de adverteerder aan de kaak. Bol vergat in zijn e-mail aan de webredactie te vermelden dat de RCC de klacht indertijd gegrond verklaarde, ook in beroep. De bioresonantieclaims mogen niet meer worden gebruikt omdat adverteerder Centaura de werking van het apparaat tijdens de RCC-zitting niet kon aantonen, oordeelde de commissie.

Healy

Terug naar de gereedschapskist van Hayo Bol. We pikken er als laatste de Healy uit, die hij sinds drie jaar in zijn praktijk in gebruik heeft en binnenkort ook gaat verhuren. Het handapparaatje ‘zendt’ signalen uit met frequenties die overeenkomen met die van de menselijke cel, legt Bol uit. ‘De lading of het voltage van een cel is bepalend voor de werking ervan.’

De therapeut meent dat hij moeilijke dingen helder kan uitleggen. Van zijn teksten is echter moeilijk chocolade te maken. Zie bijvoorbeeld deze alinea: ‘De Healy heeft 60 programma’s om het lichaam te versterken en te helpen bij klachten als immuundeficiënties, toxinen, uitputting en pijn.’ Het ding, meldt Bol op zijn website, kan ook (tabaks)verslaving aanpakken.

De in Duitsland ontwikkelde Healy heeft de afgelopen jaren een hypestatus gehad. Het tv-programma Radar besteedde daarom twee jaar geleden aandacht aan valse gezondheidsclaims van Healy-therapeuten.

Totale onzin

‘Totale onzin’, liet TU Delft-professor in de bio-elektronica Wouter Serdijn de Radar-redactie weten over de werking van de Healy. ‘Healy weet niks en meet niks. Hij stuurt hoogstens willekeurige elektronische frequenties, en ook hiervan is niet bewezen dat ze invloed hebben op je cellen’, zegt hij.

Arts en epidemioloog Alfons den Broeder, werkzaam bij de Nijmeegse Maartenskliniek, bevestigde dit. Den Broeder is actief lid van de Vereniging tegen Kwakzalverij. Hij wil de consument waarschuwen tegen bedrijven die inspelen op vage gezondheidsklachten. ‘Het is pure geldklopperij.’ Als tip geeft hij de Radar-redactie mee: ‘Klinkt het te mooi om waar te zijn, dan is het dat doorgaans ook.’

De Amerikaanse kwakzalverbestrijder Stephen Barrett, gepensioneerd psychiater, geeft op zijn anti-kwakzalverij-site Quackwatch historische achtergrondinformatie over de Healy. Het artikel concludeert dat het apparaat wordt omgeven met pseudowetenschap en dat er geen enkel wetenschappelijk onderzoek is waaruit enige werking zou blijken.

Zijn Britse collega-bestrijder, emeritus-hoogleraar en ook arts, Edzard Ernst, deelt deze visie en geeft op zijn website enige historische achtergrond over bioresonantie in bredere zin. Ook zijn conclusie is vernietigend.