Europese wetenschappers snoeihard: homeopathie werkt niet

In deze EASAC (European Academies Science Advisory Council) zitten gerenommeerde wetenschappers uit heel Europa. Het is een vertegenwoordiging van de nationale academies van wetenschappen van alle EU-lidstaten, Noorwegen en Zwitserland. De raad adviseert Europese beleidsmakers. Ook de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) werkte mee aan het opstellen van een verklaring  waarin staat dat er geen bewijs is dat homeopathische middelen werken tegen welke bekende ziekte dan ook.

De EASAC adviseert  de Europese landen geen vergoeding meer te geven voor homeopathische middelen en diensten uit hun gezondheidsbudgetten, omdat homeopathie geen evidence-based gezondheidszorg is. De EASAC vindt dat niet alleen elke bewijsvoering voor de werking van humane homeopathische middelen ontbreekt, dit geldt ook voor alle homeopathische diergeneesmiddelen. Homeopathie kan, ook al werkt het niet, wel degelijk schadelijk zijn, vindt de EASAC omdat een patiënt die homeopathische middelen gebruikt mogelijk geen of te laat reguliere, evidence-based medische hulp zal zoeken. Ook is er een gerede kans dat de patiënten minder gaan vertrouwen in wetenschappelijke bewijsvoering.

De Europese werkgroep vindt dat samenstelling van homeopathische middelen op dezelfde wijze op het etiket moet worden vermeld als bij vrij verkrijgbare OTC-middelen (Over The Counter). Dit betekent volgens de EASAC dat de huidige etikettering van homeopathische middelen (die anders is dan bij andere middelen) moet worden vervangen door een eenvoudige beschrijving van de ingrediënten en de hoeveelheden die het middel ervan bevat. Homeopathische middelen zouden geen uitzonderingspositie meer in mogen nemen waar het gaat om etikettering.

Literatuuranalyse

De EASAC heeft bij het opstellen van zijn verklaring gebruik gemaakt van onderzoek dat een aantal leden heeft verricht. Een literatuuranalyse, die de Royal Swedish Academy of Sciences in 2015 publiceerde, wordt met name genoemd. In 2010 concludeerde de wetenschappelijke commissie van het Britse House of Commons na een uitgebreide literatuuranalyse ook al dat er geen enkel wetenschappelijk bewijs is voor de werking van homeopathische middelen. De EASAC verwijst in zijn recente verklaring verder naar een rapport van de Australische National Health and Medical Research Council (NHMRC), tegenhanger van de Nederlandse ZonMw. Die kwam in mei 2015 met een uitgebreide literatuuranalyse met als belangrijkste finale conclusie dat er geen bewijs is dat homeopathie werkt. Het vernietigende rapport was voor de Australische artsenorganisatie Royal Australian College of General Practioners (RACGP) reden haar leden in een position paper te adviseren zich niet langer meer met homeopathie bezig te houden.  

Ook de Europese artsenorganisatie CPME riep in 2015 in een position paper haar leden op het gebruik van alternatieve geneeswijzen te beperken omdat de effectiviteit ervan niet wetenschappelijk kan worden bewezen. Voor de Vereniging tegen de Kwakzalverij was dit reden om in een open brief de Nederlandse huisartsenvereniging LHV te vragen zich ook te distantiëren van deze “absurde 18de-eeuwse geneesmiddelenleer”. Dit is overigens (nog) niet gebeurd.

De wetenschap lijkt de homeopathie de das om te doen. Homeopathie lijkt na 200 jaar zijn langste tijd te hebben gehad. ‘Een belangrijk advies”, omschrijft Thomas Dorlo, klinisch farmacoloog aan het Nederlands Kanker Instituut en bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, in De Volkskrant van 21 september het net verschenen EASAC-rapport. “Het laat maar weer eens zien dat er onder wetenschappers in heel Europa kritiek is op de positie van de homeopathie.”

Impliciete goedkeuring

Dat homeopathische middelen zo populair zijn, komt volgens Dorlo onder meer doordat ze ‘een soort impliciete goedkeuring’ hebben. ‘Ze worden behandeld door het CBG (College ter Beoordeling van Geneesmiddelen), zijn verkrijgbaar bij de apotheek en worden vergoed in de aanvullende verzekering. Dat geeft consumenten het gevoel dat ze vast ook wel iets zullen uithalen.’

De Volkskrant laat ook homeopathische arts Frans Kusse uit Amsterdam aan het woord; hij is bestuurslid van de Artsen Vereniging Integrale Geneeskunde (AVIG). Kusse vindt het EASAC-advies eenzijdig. ‘Wat ons opvalt, is dat de EASAC zich alleen baseert op onderzoeken met een negatieve uitkomst voor de homeopathie. Positieve onderzoeksrapporten worden niet gebruikt’, signaleert Kusse.

De werkgroep van EASAC verwijst dit in homeopathische kringen wijdverbreide misverstand echter naar het rijk der fabelen. “Uit onze analyse van de op de juiste wijze gecontroleerde, verifieerbare bewijsbasis kan elke beweerde werkzaamheid van homeopathische producten bij klinisch gebruik worden verklaard op basis van het placebo-effect, of worden toegeschreven aan een slechte onderzoeksopzet, random variatie, regressie naar het gemiddelde of een publicatiebias. Het wetenschappelijke bewijs dat voor homeopathie wordt aangevoerd is ongeloofwaardig en strookt niet met de algemeen aanvaarde concepten uit de schei- en natuurkunde.”