GGZ Groep claimt werking oorlel-apparaatje bij angst/depressie

De medische claims van de GGZ Groep liegen er niet om. Minuscule stroomstootjes die het apparaatje Alpha-Stim uitzendt, zouden werken bij aandoeningen zoals angst, depressie en slapeloosheid en het effect van cognitieve gedragstherapie versnellen. ‘De Alpha-Stim is aantoonbaar effectief, effectiever dan bijvoorbeeld antidepressiva en angstremmers’, meldt de website van de GGZ Groep, die vooral patiënten behandelt met lichte psychische klachten. Het is een particulier bedrijf, ook al suggereert de naam iets anders. ‘Drug-free Treatment That Works’, schrijft de Amerikaanse fabrikant van het wonderapparaat op zijn website. 

In de wachtruimte van de GGZ Groep, met elf vestigingen in het land (hoofdvestiging in Eindhoven), maakt een tweemeter hoge poster reclame voor een ‘natuurlijke behandeling’ met de Alpha-Stim. De poster claimt in dikke kapitale letters: ‘Kom tot rust, slaap beter, krijg weer levenslust.’ Op de website van het bedrijf staat een banner, direct op de homepage met een foto van het apparaat met de volgende aanprijzing: ‘Effectief bij angstklachten, depressie en slaapproblemen’. Het apparaatje, ter grootte van een mobieltje, zou zijn ‘genezende’ werking bovendien doen bij migraine, drugs- en alcoholverslavingen en bij curieuze aandoeningen als ‘fibromyalgie’, zo meldt het Eindhovense bedrijf.

Het apparaat – hangend aan een koordje om de nek – geeft een klein stroompje af; 10 tot 600 microampère, continu of om de 2 tot 10 seconden; dit is instelbaar. Twee elektrodes, vastgemaakt aan de oorlellen zouden die elektrische golfjes het hoofd insturen waar het signaal zijn ‘helpende’ werk doet. Twee AAA-mini-penlites leveren de benodigde stroom. Het bedrijf denkt dat deze ‘milde elektrische stimulatie van het centrale zenuwstelsel’ het brein tot rust brengt. Een wonderlijke plaats, die oorlellen, zeker als (dieper gelegen) hersendelen moeten worden bereikt. ‘Dagelijks 20 tot 60 minuten Alpha-Stim-gebruik leidt al binnen een paar weken tot een vermindering van klachten’, belooft de poster in de wachtkamer van de GGZ Groep.

CES

Craniale Elektrotherapie Stimulatie (CES) – sinds 1981 bekend – is de aanduiding ‘voor deze ‘alternatieve’ behandeling. De techniek, ontwikkeld door de Amerikaanse neurobioloog Daniel Kirsch, vaak ‘visionair’ genoemd, is gebaseerd op ‘recente ontwikkelingen en inzichten op het vlak van de biofysica en werkt dankzij een exclusieve, gepatenteerde golfvorm die grondig is onderzocht en zich ruimschoots heeft bewezen’, meldt de website van de Nederlandse importeur van Alpha-Stim. Het exacte mechanisme dat ten grondslag ligt aan de werking is overigens ‘nog niet geheel bekend’, erkent de GGZ Groep. Enig idee in welke richting gezocht moet worden, heeft het bedrijf ook niet. 

De Vlaamse zusterorganisatie Skepp hecht geen enkel geloof aan de werking van de Alpha-Stim en twijfelt in haar encyclopedie Vreemde Apparaten of er wel een biologisch mechanisme kan zijn. Het gebruikte stroompje, ook nog eens op de oorlellen, is immers zeer klein. ‘De met de Alpha-Stim gebruikte stroomsterktes van enkele tot 200 micro-ampère zijn zo gering dat de hersencellen waarschijnlijk niet eens worden bereikt’, schrijft Skepp. Er is vermoedelijk sprake van een flink placebo-effect. De GGZ Groep erkent dit ook: ‘De gebruikte stroomintensiteít is onder gevoelsniveau’, is op de website te lezen. 

Het apparaat is ontwikkeld om ‘de behoefte aan medicatie te verminderen of zelfs weg te nemen’, aldus de GGZ Groep. Het bedrijf meldt in een disclaimer: ‘Niet iedereen heeft in gelijke mate baat bij de Alpha-Stim.’ Cliënten van de GGZ Groep kunnen het apparaat tijdens hun behandeling huren, zes weken lang. ‘U betaalt als cliënt €10 per week i.p.v. de gebruikelijke huurprijs van €25 (60% korting)’. Het apparaat is ook te koop: een Alpha-Stim M kost 1145 euro en de wat minderbegaafde Alpha-Stim AID kost 795 euro. 

Belangenverstrengeling

Het Amerikaanse bedrijf Electromedical Products in Mineral Wells (Texas) is de producent van Alpha-Stim.  De GGZ Groep is de exclusieve distributeur in Nederland. En hier komt laakbare belangenverstrengeling om de hoek kijken. Organisatiepsycholoog Derk Mulder is niet alleen directeur/bestuurder van de GGZ Groep maar hij is ook de enige directeur/bestuurder van distributeur Alpha-Stim Nederland, blijkt uit gegevens van de Kamer van Koophandel en zijn Linkedin-pagina. Zakenman Mulder heeft belang bij het gebruik van het Alpha-Stim-apparaat bij angst- en depressiebehandelingen. 

Zijn beide bedrijven zijn gevestigd op de vijfde verdieping van een kantoorpand in Eindhoven. Derk Mulder heeft iets met niet-reguliere, vreemde apparaten en behandelingen. Voor de volledigheid: op dezelfde verdieping zetelen nog enkele andere bedrijfjes van Mulder met alternatieve behandelingen in hun pakket: we hebben het over het Neurofeedback Instituut Nederland en het rTMS Expertise Centrum. 

rTMS staat voor repetitive Transcranial Magnetic Stimulation, ofwel pulsjes met een magneetveld, in plaats van stroomstootjes. Verder stoeien er op de vijfde verdieping in Eindhoven psychologen van zijn bedrijfje qEEG Pro met qEEG-apparaten. qEEG is een alternatieve behandelingstechniek waarmee onder meer ADHD zou kunnen worden behandeld. Deze website heeft er eerder over geschreven.

Publicaties?

En nu terug naar de gezondheidsclaims die de GGZ Groep hangt aan haar oorlel-apparaatje. Op de website van de Nederlandse distributeur van het apparaatje – lees de GGZ Groep – staat een lijst met zestig tot zeventig publicaties over het gebruik van het apparaatje bij onder meer angst, depressie, pijn en slaapproblemen. Op de lijst staan groen en rijp-artikelen. 

Lopen we de lijst langs dan komen we vooral artikelen tegen over niet-gerandomiseerd studies, zonder controlegroep. Sommige zijn niet-gepubliceerde masterscripties. De meeste publicaties zijn gepubliceerd in weinig courante tijdschriften, zonder peer review. Er zijn in het Chinees en het Koreaans geschreven artikelen en sommige studies zijn uitgevoerd in een Nigeriaanse tandartsenpraktijk en gaan over pijn enzovoort. En nog opmerkelijker, in de lange lijst staan enkele studies waaruit blijkt dat de Alpha-Stim juist géén significante werking heeft.

Tikken we ‘Alpha-Stim’ in de zoekmachine van PubMed in dan doet een strenge wetenschappelijke zeef haar werk. De zoekmachine vindt slechts vier publicaties: een onderzoek met 161 patiënten met een angststoornis, een controlegroep ontbreekt echter; verder een opiniestuk over behandelopties bij depressie; een studie met een controlegroep waaruit juist blijkt dat de Alpha-Stim 100 niet werkt bij slaapproblemen en als laatste een publicatie over het gebruik bij een kleine groep patiënten met een angststoornis en waarbij een controlegroep ontbreekt. Kortom, deze vier publicaties leveren geen bewijs dat de Alpha-Stim zou werken en de gezondheidsclaims zouden kloppen.

Geen harde conclusies

De GGZ Groep wijst klanten op die recentste publicatie in het rijtje van vier. Het is een Brits onderzoek waaruit zou blijken dat mensen (met een angststoornis) gemiddeld meer dan 500 pond bespaarden op hun zorgkosten omdat ze door die CES-behandeling met het ‘wonder’-apparaat geen behoefte meer hadden aan cognitieve gedragstherapie. De GGZ Groep ‘vergeet’ gemakshalve te vertellen dat de Britse onderzoekers van de University of Nottingham in hun artikel expliciet waarschuwen dat slechts een derde van de (161 deelnemende) patiënten de onderzoeksrit uitzat en dat er geen harde conclusies kunnen worden getrokken omdat het een niet-gerandomiseerde studie was, zonder controlegroep. 

De GGZ Groep wijst op zijn website, ter onderbouwing van zijn claims, op slechts één artikel, een publicatie uit 2014 van de Amerikaanse psycholoog Tim Barclay van de Liberty University in Lynchburg, Virginia. De zoekmachine van PubMed vindt dit artikel overigens niet, vermoedelijk omdat ‘Alpha-Stim’ bij het artikel niet is opgegeven als zoek-tag. Het is gepubliceerd in de Journal of Active Disorders, een peer-reviewed vaktijdschrift. Het heeft een mooie impact-index van ongeveer 4,0. De beschreven studie (115 patiënten, 18 tot 65 jaar) is goed uitgevoerd: gerandomiseerd, dubbelblind uitgevoerd. Er was een controlegroep die het moest doen met een niet-actief nepapparaat. 

Er blijkt bij angststoornissen en bij een lichte depressie na vijf weken apparaat-gebruik een statistisch significante effectiviteit te zijn, die overigens deels wordt veroorzaakt door een placebo-effect, schrijven de onderzoekers. Om hierover duidelijkheid te krijgen adviseren ze een nieuwe studie met een groot aantal patiënten.

Weinig serieus onderzoek

Er is tot nu toe erg weinig serieus onderzoek gedaan naar de werking van CES. Zo verwijzen de Amerikaanse onderzoekers van de eerder genoemde studie uit 2014 naar een nog veel oudere publicatie over de mogelijke werking van CES (de Alpha-Stim). Deze studie van onderzoekers van de University of Californië dateert van 2008, nog eens zes jaar daarvoor. Het was een pilotstudie met slechts twaalf patiënten, zonder controlegroep. Het leverde de weinigzeggende conclusie op dat ‘het apparaatje zou kunnen helpen.’

Een CES-meta-analyse dateert van ook weer jaren daarvoor. In 1995 bekeken Amerikaanse onderzoekers achttien gerandomiseerde studies met een controlegroep om te concludeerden dat alle slecht van onderzoeksopzet waren en slecht uitgevoerd. 

En dus stellen twee geraadpleegde psychiaters, Ronald van den Berg en Michiel Hengeveld, beiden bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij: ‘In de geneeskunde geldt: één studie is geen studie.’ Ze verbazen zich erover dat er sinds die positieve studie – in 2014 gepubliceerd – niet meer studies zijn uitgevoerd. Een bevestiging door andere onderzoeksgroepen ontbreekt daardoor. ‘Dit geeft te denken’, vinden ze. ‘Als het iets zou zijn, dan hadden we er de afgelopen vijf jaar wel van gehoord in de psychiatrie.’

CES, de Alpha-Stim, is om die reden niet opgenomen in de richtlijnen in het Handboek angst- en dwangstoornissen (2018), laten geraadpleegde psychiaters weten. ‘Deugdelijk bewijs ontbreekt en daarom zijn de gezondheidsclaims van de GGZ Groep veel te pretentieus.’