Griepalert.nl promoot homeopathisch griepmiddel Oscillococcinum

Ster-reclameblokken zitten vol verrassingen. De eerste weken van januari, vlak voor het laatste NOS-journaal op tv-zender NPO1, werd het reclamefilmpje voor de website Griepalert.nl gevolgd door een commercial voor het homeopathische griepmiddel Oscillococcinum. Toeval? Nee, er is een platte verklaring voor. De wetenschappelijk ogende website Griepalert.nl is het geestesproduct van ‘digitaal strateeg’ Remmelt van Tol. Hij is de zoon van biochemicus Maurits van Tol, sinds 2015 eigenaar van Salveo Pharma, de Nederlandse importeur/distributeur van Oscillococcinum.

Het Eindhovense bedrijf heeft de verkooprechten in Nederland van het Franse griepmiddel met een niet uit te spreken naam, die zich ook nog eens moeilijk foutloos laat tikken. Waarmee de cirkel rond is. Oftewel: zoon helpt vader een handje bij de marketing van zijn griepmiddel met een website die waarschuwt voor griep.

Oscillococcinum wordt gemaakt door het Franse bedrijf Boiron, dat meer homeopathische producten verkoopt. Het zijn melksuikerkorrels gevuld met opgeloste, gemalen eendenlever en -hart in een oneindige homeopathische verdunning. In het griepseizoen gaat het middel al jarenlang op grote schaal over de toonbank van de drogisterij. ‘Homeopathisch geneesmiddel’ staat er op de verpakking. 

Schoenmaker blijf bij je leest: ‘digitale strategen’ moeten geen statistiek willen bedrijven. De website Griepalert.nl suggereert op een wetenschappelijke manier bij te houden waar in Nederland griep heerst.  ‘Met de GRIEPALERT blijf je op de hoogte van griepverspreiding in Nederland’, belooft de website. Bezoekers ervan wordt bij binnenkomst gevraagd of ze al dan niet griepsymptomen hebben. Op basis van de twee eerste cijfers van de afgegeven postcode maakt Griepalert een kleurenplaatje van Nederland, met donkerrode, rode en lichtrode gebieden waar griep flink tot mild heeft toegeslagen.

Griepmonitor

Zo’n simpele aanpak heeft niet te maken met serieuze statistiek. De mensen die zich op de website melden, vormen geen willekeurige afspiegeling van Nederland, het is een selecte groep. De uitkomst kan daarom de prullenbak in. De website is bovendien overbodig. Er bestaat al jaren een serieuze griepmonitor. Nivel, het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg, houdt sinds 1970 een Griepmonitor bij waarbij gebruik wordt gemaakt van een veertigtal huisartsenpraktijken als peilstation. 

Zo vader, zo zoon. De commercial van Salveo Pharma voor Oscillococcinum, van vader Van Tol dus, is net zo onwetenschappelijk bezig als de quasi-statistisch bezige zoon. Een – getekend – grijs mannetje met een rode sjaal om de mond, lopend over een besneeuwd plein speelt de hoofdrol in het reclamefilmpje. De ‘R’ zit in de maand, waarschuwt Salveo Pharma in het filmpje. Het bedrijf heeft ontdekt dat “95 procent van de gebruikers het anderen aanraadt.” Een getal dat ongetwijfeld ook gebaseerd zal zijn op lousy statistiek.

Het CDA-Tweede Kamerlid René Peters heeft zich geërgerd aan de dubbelslag van de familie Van Tol, waarmee zij proberen de wet te omzeilen. Het Franse griepmiddel is een OTC-middel, er mag geen reclame voor worden gemaakt. De aanprijzingen mogen geen medische claims bevatten. Peters, zo blijkt uit zijn blog op zijn website, denkt dat de Van Tol-aanpak legaal is. Pepijn van Erp van de Skepsis-site Klopt Dat Wel vermoedt van niet. Hij wil het uitgezocht hebben en heeft deze week een klacht ingediend bij de Reclame Code Commissie (RCC). 

Reclame Code Commissie

De RCC boog zich in 2008/2009 al over twee klachten over claims die Kernpharm, de toenmalige distributeur van het Franse griepmiddel en inmiddels onderdeel van de zelfzorgpoot van het Franse farmaceutisch concern Sanofi-aventis, gebruikte op zijn website en in reclame-uitingen. Kernpharm kwam er toen mee weg, de commissie wees beide klachten af. 

Er is op deze website enkele keren kritisch geschreven over de homeopathische anti-griepkorrels. Als we de producent mogen geloven, zouden ze preventief werken. Door ’s winters een buisje korrels onder de tong te schuiven en op te lossen, kan het griepvirus buiten de deur worden gehouden. En heeft het griepvirus toch toegeslagen, dan moet de dosis tijdelijk worden opgevoerd: dagelijks twee à drie buisjes met korrels. Het virus zou zo worden getemd.

Bewijzen voor deze claims zijn er niet. Er is een zestal studies gedaan waarvan de meeste slecht zijn uitgevoerd. Een controlegroep ontbreekt en de onderzoeksgroep is te klein. De studies zijn bekeken in opdracht van de Cochrane Library. De literatuur tot 2015 is meegenomen. De onderzoekers, pikant genoeg drie leden van de British Homeopathic Association (BHA), concluderen dat er weinig bewijs is voor de werking van de homeopathische suikerkorrels. Zelfs de eigen homeopathische parochie ziet blijkbaar geen heil in het griepmiddel. Een teken aan de wand. 

Iets vergelijkbaars is ook te zien in Nederland. Ook orthomoleculair kwakzalver Juglen Zwaan, eigenaar van webshop aHealthylife.nl, gelooft niet in de werking van de Franse griepkorrels. Hij schreef eind vorig jaar op zijn website: “De wetenschap achter het product is twijfelachtig, de effectiviteit is controversieel.” En dat voor iemand die zijn webwinkel heeft gevuld met dure flauwekulproducten, variërend van actieve kool-tandpasta tot potten met multivitamines.

Het homeopathische antigriepmiddel is wereldwijd een succes, ook al is er geen enkel bewijs voor de werking. Uit een onderzoek van McGill University in Montreal (Canada) bleek dat in december vorig jaar twee derde van de apotheken in Montreal en omgeving het product in de schappen had liggen. In Nederlandse apotheken zal dit niet heel anders zijn; apothekers die zo kwakzalverij legitimeren en faciliteren. De Canadese universiteitsonderzoekers van de afdeling Wetenschap en Samenleving hebben, met de wetenschappelijke literatuur in de hand, apotheken verzocht te stoppen met de verkoop van het Franse kwakzalversmiddel.

Naschrift 25 januari 2019: Keuringsraad waarschuwt Salveo Pharma

Er zijn begin januari bij de Reclame Code Commissie (RCC) twee klachten ingediend tegen de dubieuze koppeling in de reclameblokken tussen Griepalert.nl en de commercial voor Oscillicoccinum (Salveo Pharma).

De RCC heeft Keuringsraad KOAG/KAG – waar bedrijven advertenties over gezondheidsproducten verplicht moeten voorleggen, van te voren – om advies gevraagd.

De KOAG/KAG schrijft in zijn advies aan de RCC:

“Wij zijn van mening dat beide commercials op een onjuiste manier bij elkaar zijn gebracht. In de commercial van Griepalert.nl wordt nadrukkelijk gesproken over “r in de maand” en “Griep” . Door deze commercial direct te laten volgen door de TVC Oscillococcinum straalt de indicatie Griep af op Oscillococcinum. E.e.a. wordt versterkt door het feit dat Salveo Pharma de afzender is van de website Griepalert.nl en bovendien Oscillococcinum op de markt brengt. In het kader van onze monitoringactiviteiten hebben wij Salveo Pharma reeds aangeschreven.”

De RCC behandelt begin februari de eerst binnengekomen klacht. De uitspraak volgt dan zes weken later. De RCC zal in zijn uitspraak het advies van KOAG/KAG volgen. De klacht zal worden gehonoreerd. Salveo Pharma zal in reclameblokken beide producten niet meer aan elkaar mogen koppelen.

Naschrift 20 februari 2019: Oscillococcinum-reclame is misleidend

De Reclame Code Commissie (RCC) vindt de tv-commercial van Salveo Pharma, distributeur van het homeopathische middel Oscillococcinum, in combinatie met een commercial voor de website Griepalert.nl, misleidend en in strijd met de reclamewetgeving. De commissie stelt klager Pepijn van Erp, bestuurslid van Skepsis en stukkenschrijver op de website Kloptdatwel.nl, in het gelijk.

Van Erp had bezwaar gemaakt tegen het achter elkaar uitzenden van twee advertenties, een voor de website Griepalert.nl (waarin wordt gesproken over de ziekte griep) en een voor het homeopathische middel, zo de suggestie wekkend dat Oscillococcinum zou werken tegen griep. Salveo is zowel eigenaar van de website als van het product. Kijkers zullen beide bewust achter elkaar uitgezonden commercials als een geheel beschouwen, oordeelt de commissie in haar uitspraak half februari. De RCC adviseert Salveo beide commercials daarom niet meer achter elkaar in reclameblokken uit te laten zenden.

Naschrift 2 april 2019: Salveo krijgt ook in beroep ongelijk

Ook het College van Beroep heeft klager in het gelijk gesteld. Het college bevestigde begin april de uitspraak van de Reclame Code Commissie. Salveo, distributeur van het homeopathische middel Oscillococcinum en van de website Griepalert.nl, had beide advertenties niet achter elkaar in de Ster-blokken mogen laten uitzenden. De consument is zo valselijk voorgelicht. In commercial één (voor de website griepalert.nl) wordt een verbinding gemaakt tussen de zegswijze “’r’ in de maand” en griep; in commercial twee, voor het homeopathische middel Oscillococcinum, wordt een verband gelegd tussen “’r’ in de maand” en dit griepproduct. De gemiddelde consument zal daarom een onmiskenbare samenhang zien tussen beide commercials, oordeelde de commissie. Het College van Beroep is het hier mee eens en wijst het beroep van Salveo af. Website Kloptdatwel schreef er ook over.