‘Haarlemse chiropractor gedaagd om toebrengen lichamelijk letsel’

Een toen 33 jaar oude man wendde zich in 2016 met hoofdpijnklachten tot een chiropractor in Haarlem. Een eerste behandeling hielp niet, tijdens de tweede poging werd de man acuut onwel, verloor het bewustzijn en werd de volgende dag wakker in het academisch ziekenhuis, vrijwel volledig verlamd. De behandeling veroorzaakte een beroerte; de patiënt is zes jaar later nog steeds invalide. Hij deed aangifte.

De chiropractor stond begin februari – na vele juridische omzwervingen – terecht voor de rechtbank op Schiphol op verdenking van het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel. Het Openbaar Ministerie (OM) acht het merkwaardig genoeg ‘niet wettig en overtuigend bewezen’ dat de chiropractor schuld heeft aan de complicatie die de patiënt opliep tijdens zijn behandeling. 

Chiropractor Jan Jonk werkt in de praktijk Chiropractie Haarlem.

Gruwelijke gevolgen

Freelance journaliste Juliët Boogaard deed in twee artikelen in NRC Handelsblad uitgebreid verslag van de gruwelijke gevolgen van chiropractische manipulatie van de nek. De uitspraak volgt op 21 februari.

Te vrezen valt dat het OM, dat pleitte voor vrijspraak, zijn zin krijgt. De neurologische kennis van het OM is ver beneden peil. Het procedeerde met duidelijke tegenzin en achtte het verband tussen de manipulatie en het fatale gevolg niet overtuigend bewezen, blijkt uit de twee NRC-artikelen. Ze zijn het resultaat van drie maanden naarstig onderzoek van Boogaard en twee andere freelance journalisten naar het fenomeen chiropractisch nekkraken. Ook op de website van de vereniging zijn hier vele artikelen over te vinden. 

Het Haarlems Dagblad rapporteerde daags na de zitting – te lezen onder een betaalknop – dat er twee getuigen-deskundigen waren geraadpleegd. Een neuroloog, die werd ingeschakeld door de verzekering van het slachtoffer, constateerde een oorzakelijk verband tussen de behandeling en de gevolgen daarvan. De verzekering van de Bloemendaler keerde de man daarom ook al een groot bedrag aan schadevergoeding uit. Maar volgens een forensisch arts kan er geen causaal verband worden gelegd tussen de behandeling van de chiropractor en de problemen in de halsslagaders. Het zou goed kunnen zijn dat de man al last had van zwakke halsslagaders en dat de klachten van hoofd- en nekpijn daardoor werden veroorzaakt. Een zwakte in een halsslagader kun je aan de buitenkant niet voelen, zei de arts. Het scheiden van weefsellagen in de slagaderwand kan ook door heel alledaagse bewegingen worden veroorzaakt, aldus de forensisch arts.

‘Chiropractie is een dwaalleer ooit bedacht door de Amerikaanse kruidenier en magnetiseur Palmer’, citeert NRC-columnist Frits Abrahams de jury van de Vereniging tegen de Kwakzalverij in zijn column van 11 februari. 

De jury kende in 2011 VVD-er Halbe Zijlstra de Meester Kackadorisprijs toe omdat hij – als staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap – studenten die in het buitenland een opleiding tot chiropractor volgden, een studiefinanciering gaf. 

Het is te hopen dat de rechtbank zich beter verdiept in het ontstaan van het ziektebeeld, dat ten grondslag ligt aan de zeer ernstige restverschijnselen: een leven in de rolstoel, de armen verlamd, 100% invalide en met oogstoornissen.

Bekende complicatie

Dit ziektebeeld is een bekende complicatie van het hardhandig kraken van de nek door chiropractoren: ‘cervicale arteriële dissectie’. In dit geval dubbelzijdig en bij deze scheuren in de binnenzijden van de halsslagaders raakt de bloedvoorziening van de hersenen verstoord en infarceren delen van de hersenen. Deze vasculaire catastrofe is zeldzaam, kan weliswaar spontaan optreden, maar wordt vaker gezien als complicatie van een chiropractische manipulatie van de nek, blijkt uit een multicenter-onderzoek van Amerikaanse onderzoekers. (Zie Neurology. 2003;60:1424-8). 

Bij jonge mensen, zoals het slachtoffer van de Haarlemse chiropractor, met gezonde vaten is deze dissectie uitermate zeldzaam. Bij de vele rechtszaken, vooral gevoerd in de VS waar chiropractie een ware plaag is, is de verdedigingsstrategie van de dader steevast een verwijzing naar de reden waarvoor de patient hulp zocht: een reeds beginnende dissectie als oorzaak van in dit geval wat hoofdpijn.

Tegen deze argumentatie is heel wat in te brengen, maar dat er bij een jonge man, zoals in dit geval, tijdens de behandeling een beginnende dubbelzijdige dissectie in het spel zou zijn geweest, is niet plausibel en in de medische literatuur niet beschreven. De Haarlemse chiropractor, die ook verzuimd had zijn cliënt te waarschuwen voor het risico op deze vaatcomplicatie, moet worden veroordeeld. Dat zijn advocaat tijdens de zitting op 7 februari 2022 durfde te spreken van ‘botte pech’ voor het slachtoffer, is een gotspe. Een volledig verbod op manipulaties van de nek is dringend gewenst. Nog beter zou de gehele beroepsgroep van de chiropractie kunnen worden opgedoekt. Er gaat niets verloren: het is nog nooit bewezen dat kraken helpt tegen hoofdpijn.

Naschrift 21 februari 2022: Chiropractor Jan Jonk vrijgesproken, VtdK eist verbod chiropractie

De rechtbank Noord-Holland heeft chiropractor Jan Jonk, werkzaam in de praktijk Chiropractie Haarlem, vrijgesproken. De rechtbank vindt dat niet wettig en overtuigend is bewezen dat het ontstane lichamelijke letsel – ernstige invaliditeit na nekmanipulatie – de schuld van de chiropractor zou zijn. 

In het vonnis wordt door de rechter tot 14 maal verwezen naar de ‘beroepsnorm’ van de Nederlandse Chiropractoren Associatie (NCA), kennelijk zonder zich te realiseren, dat deze beroepsnorm door hen zelf is bedacht en aanzienlijk verschilt van de richtlijnen van neurologen of orthopeden. In 2016 stond de IGZ nekmanipulatie niet toe, maar daarvan trokken chiropractors zich niets aan.

De Vereniging tegen de Kwakzalverij vindt dat chiropractie in ons land moet worden verboden, heeft de VtdK in een reactie op het Haarlemse vonnis naar buiten gebracht. Zo zou met onmiddellijke ingang het manipuleren van de nek moeten worden verboden. Ontmoediging van chiropractie zou prioriteit moeten krijgen door de studiefinanciering af te schaffen van studenten die in het buitenland opleidingen volgen tot chiropractor. In Nederland is het onmogelijk opgeleid te worden tot chiropractor.