HP/De Tijd en Erben Wennemars genomineerd Meester Kackadorisprijs 2021

Zeven organisaties en personen zijn genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs 2021. De winnaar wordt op zaterdag 2 oktober, voorafgaand aan het middagsymposium Bakerpraatjes 2.0, bekend gemaakt.
De jury van de Meester Kackadorisprijs 2021 (bestuursleden Cees Renckens, Michiel Hengeveld en Catherine de Jong) hebben zeven kandidaten genomineerd. De genomineerden zijn per e-mail op de hoogte gesteld van hun kandidatuur. Ze worden in alfabetische volgorde hieronder geïntroduceerd. In september zal er een persbericht worden uitgegeven over de dan gekozen top drie.

De jaarlijkse Meester Kackadorisprijs is bestemd voor ‘instellingen, personen of ondernemingen die in belangrijke mate hebben bijgedragen aan de verspreiding in daad, woord of geschrift van de kwakzalverij in Nederland’ (zie voor het complete reglement NTtdK, juni 2003). De winnaar zal op zaterdag 2 oktober, voorafgaand aan het middagsymposium, worden bekend gemaakt. De winnaar kan zich daarna in een korte apologie uitspreken. De jury en het bestuur van de vereniging danken de leden die kandidaten voor de prijs hebben voorgedragen..

1. Artsen Covid Collectief

Tijdens de beginfase van de Covid-19 pandemie presenteerde zich een klein clubje grotendeels niet-reguliere artsen met ronkende kreten als “brandbrieven” en “Artsen Covid Collectief (ACC)”, met een reeks zinloze oplossingen voor alle kwalen en problemen die de Covid-19 pandemie ontegenzeggelijk veroorzaakte. De harde kern bestond uit natuurartsen, homeopaten en andere kwakzalvers, soms met een artsentitel maar vooral figuren met een lucratieve onderneming in het verkopen van niet-reguliere gebakken lucht. Zij slaagden erin om met listig gebruik van de artsentitel van een paar leden – en met een rookgordijn rond het werkelijke aantal aangesloten artsen – de indruk te wekken dat een significante beweging tegen de Covid-maatregelen breed door de medische wereld werd gedragen. Het feit dat er ook enkele professoren tot het gezelschap behoorden, maakte op de buitenwereld indruk.

Het merendeel van hun adviezen en bemoeizuchtige onwetenschappelijke aanpak is inmiddels weerlegd door echte wetenschappers. De beweging slaagde erin door een uitgekookt publiciteitsoffensief net te doen of het ACC inhoudelijk iets voorstelt. Quod non. Tot het bestuur en de klankbordgroep behoren niet-reguliere coryfeeën als de Amsterdamse homeopaat Frans Kusse, homeopathisch internist Hannah Visser (Beatrix Ziekenhuis, Gorinchem, in de leer bij Kusse), natuurgeneeskundige/endocrinoloog Evelien Peeters (UMCU), de orthomoleculair biochemieprofessor Frits Muskiet (RUG) en radioloog in opleiding Kim van Oudenaarde die van haar werkgever LUMC inmiddels publiekelijk geen aperte leugens uit de verboden documentaire ‘Plandemic’ mag verspreiden. YouTube, Vimeo en Facebook hebben in 2020 deze documentaire gevuld met complottheorieën over het virus verwijderd.

2. HP/De Tijd

Weekblad is HP/De Tijd is genomineerd omdat het sinds 12 juni 2020 columns plaatst waarin dr. Carla Peeters ten strijde trekt tegen coronamaatregelen als mondkapjes, een strenge lockdown en tegen het testbeleid. Carla Peeters is immunoloog en werkte jaren aan infectieziekten op het RIVM. Maar zij heeft dat wetenschappelijk instituut verlaten en COBALA Good care feels better opgericht. Dit instituut heeft als pretentieuze doelstelling: management, advies en coaching gericht op het creëren van gezonde organisaties die een bijdrage leveren aan een gezonde samenleving; het creëren en delen van kennis om gezonde mensen gezond te houden en het herstellen van disbalans; het samenwerken om een gezonde samenleving te realiseren; het organiseren van bijeenkomsten voor vrouwen in topposities om met een excellente gezondheid blijvend een top performance te geven. Daartoe ontwikkelt zij “op de situatie geënte programma’s om de veerkracht binnen 6 maanden significant te verbeteren. In onze diensten maken wij gebruik van moderne geneeskunde en traditionele wijsheden waardoor wij goede resultaten kunnen behalen.”

In haar columns in HP/De Tijd combineert Peeters inderdaad wonderlijke conclusies uit ‘de wetenschap’ met modieuze prietpaat over het versterken van het immuunsysteem. Voorbeelden: volgens haar overlijden er minder mensen aan covid dan aan influenza; zou er geen enkele studie zijn waaruit blijkt dat coronavirussen in druppels en aerosolen een infectie kunnen veroorzaken; zou het gebruik van mondkapjes lang niet zo onschuldig zijn als gedacht; zouden medische maskers geen bescherming bieden tegen infecties; zou de coronatest onbetrouwbaar zijn; zouden coronavaccins alleen onder gezonde vrijwilligers zijn getest; zouden tijdens het gebruik van Pandemrix (griepvaccin, ontwikkeld door GSK) wereldwijd duizenden mensen narcolepsie hebben ontwikkeld; zouden door de versterkende werking van vitamine D, C en zink op het immuunsysteem risicogroepen en zorgpersoneel beter te beschermen zijn dan door lockdown etc.

Het zijn enkele onjuistheden die Peeters in HP/De Tijd mocht aanprijzen. Het is uiteraard maar de mening van een columnist. Maar door Carla Peeters te presenteren als immunoloog en door haar columns te voorzien van vele verwijzingen naar wetenschappelijke (selectief gekozen) artikelen en door het ontbreken van enige kritische reactie op haar beweringen wekt HP/De Tijd de schijn dat het gaat om objectieve wetenschap. Het roept in ieder geval de volgende vraag op: Zou Carla Peeters vrijwillig zijn vertrokken bij het RIVM of zou zij daar zijn ontslagen vanwege haar bekering tot de kwakzalverij?

3. KNMG

Professionals zijn wettelijk verplicht hun vakkennis bij te houden of te vergroten. Dat geldt in ieder geval voor alle BIG-geregistreerden van welke discipline dan ook. Voor het bijwonen van cursussen, workshops, en congressen worden punten toegekend en de professional wordt geacht over een bepaalde periode niet alleen zijn vak voldoende te hebben uitgeoefend, maar ook een bepaald aantal bij- en nascholingspunten te hebben gescoord.

De kwaliteitscontrole over de scholing ligt bij de beroepsverenigingen van de professionals. Daartoe zijn er door de beroepsverenigingen beoordelingsinstanties in het leven geroepen (vaak commissies), die aan de desbetreffende scholing – mits deze aan bepaalde eisen voldoet – accreditatie toekent. Daarbij wordt ook het aantal punten aangegeven dat de scholing waard zou zijn. Het aanbod van na- en bijscholing is echter zo groot, dat een na- en bijscholings-industrie is ontstaan die vervreemd is van haar oorspronkelijke doel, het bevorderen van vakinhoudelijke en wetenschappelijk verantwoorde kennis.

Het komt dan ook voor dat bij de bij- en nascholing kwakzalverij wordt geaccrediteerd en dus onderwezen wordt aan BIG-professionals. Een voorbeeld daarvan vonden wij bij de accreditatie van onderricht door Ingrid Stoop in haar MatriXmethode, een werkwijze, die psychiatrisch of psychotherapeutisch onderzoek en behandeling veelal onnodig zou maken maar waarvoor geen spoor van wetenschappelijk bewijs kan worden aangevoerd. Een citaat: ‘Met de MatriXmethode als coachingsinterventie hebben professionals gegarandeerd een ontspannen werkdag. De cliënt bedenkt en past zelf de eigen oplossing toe, zonder inhoudelijk te praten over de gebeurtenis zelf’.

Accreditatie werd verleend door vijf instanties: de Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ), de Landelijke Vereniging van Praktijk Ondersteuners Huisartsen op GGZ-gebied (LV POH-GGZ) en het Kwaliteitsregister voor Verpleegkundigen en Verzorgenden (V&VN). Ook de artsenorganisatie KNMG heeft via het ABAN in cluster ABC1 25 accreditatiepunten toegekend aan BIG-geregistreerde huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en artsen voor verstandelijk gehandicapten, die een cursus MatriXmethode bijwoonden. Ook bedrijfsartsen, leden van de ABSG, kregen nascholingspunten (Accreditatienummer ID 381534).
De nominatie valt thans ook ten deel aan het KNMG want die gezaghebbende organisatie faalt herhaaldelijk in zijn kwaliteitscontrole van zijn accreditatie-organisaties. Zie in dat verband de nominatie voor de Meester Kackadorisprijs 2020 in verband met de accreditatie door Leerpunt Koel van een cursus door Ingeborg Bosch voor artsen. Koel was door het KNMG gemachtigd zelf onderricht te organiseren en deze vervolgens naar eigen goeddunken te accrediteren. Dat was een ernstige blunder, en anno 2021 heeft de geschiedenis zich herhaald.

Over die paar genoemde accreditaties zou de jury zich wellicht niet zo druk hebben gemaakt ware het niet dat deze milde bejegening van kwakzalverij past in een patroon waarin het KNMG weigert zich openlijk te distantiëren van deze alternatieven. In 2018 werd de homeopathie in de ban gedaan door de Australische huisartsenvereniging: het KNMG weigerde desgevraagd dit initiatief over te nemen en hetzelfde geschiedde in 2017, toen de Europese koepel van wetenschapsacademies EASAC het advies uitbracht om aan de homeopathie elke erkenning te onthouden. Tot teleurstelling van de EASAC kwam er van de zijde van het KNMG wederom een oorverdovende stilte. Dat alles terwijl het KNMG ooit werd opgericht ter bestrijding der kwakzalverij.

4. Het Leids Dagblad/Mediahuis

Het Leidsch Dagblad, of het Mediahuis waarin de regionale dagbladen zijn opgenomen, biedt geregeld een podium aan personen of instellingen die ruim – soms een hele pagina – reclame mogen maken voor hun kwakzalverijpraktijken of -denkbeelden. Nooit worden deze publicaties voorzien van een kritisch, wetenschappelijk commentaar.

Enkele voorbeelden:

– Een column van Linda Abrol over dementie (21 okt. 2020). Ze is Helende Reis Practitioner, coach, energetisch healer en eigenaar van Praktijk Levensvisie.

– Een halve pagina met Margreet van Hecke, die 21 jaar bij de Regiobank in haar woonplaats werkte, en vrouwen nu thuis energetische massages geeft (10 nov. 2020). Ze heeft zichzelf eerst een opleiding reiki cadeau gegeven en is daarna in een kamertje op de eerste verdieping gestart met haar massagepraktijk. “Bij reiki geef ik via handoplegging energie. Niet alleen aan mensen. Ik heb een keer een bos tulpen in tweeën gedeeld. Een bosje gaf ik energetische massage door mijn handen eromheen te doen. Het verschil was overduidelijk. De tulpen die ik had behandeld, zagen er veel fleuriger uit.” Een sterk bewijs door middel van een gecontroleerde n=1 studie!

– In een hele pagina (10 febr. 2021) kwam Lieneke van de Griendt aan het woord, “huisarts 3.0.” Ze pleit voor een integrale aanpak van chronische aandoeningen en legt uit dat ook voeding als medicijn kan dienen. Ze vindt zichzelf niet zweverig of vaag. Ze ziet samenwerking met aanvullende zorgverleners zoals orthomoleculaire therapeuten – bekende kwakzalverij – als een verrijking. Ook zij komt met een sterk bewijs: de kat van haar tweelingzus genas van darmklachten door het beestje biologisch kattenvoer voor te zetten.

– Een tranen trekkend paginagroot verhaal (11 febr. 2021) over chiropractor Sten Hofstad die vanwege de coronamaatregelen zijn werk niet meer mag uitoefenen. Waarom mogen de fysiotherapeuten wel doorwerken en zit hij in lockdown? Honderden patiënten met vooral rug- en nekklachten moeten zijn behandelingen missen. “Sommige patiënten bellen me in tranen op. Ze balen of zijn zelfs wanhopig.” Hij vindt zichzelf niet zweverig. “Ik heb een jarenlange universitaire opleiding gedaan.” Hij vergeet te vermelden dat dat een niet erkende buitenlandse ‘universiteit’ is geweest en dat er geen enkel wetenschappelijk bewijs is voor de effectiviteit van chiropractie.

5. Omroep Rijnmond

Deze regionale omroep heeft afgelopen jaar aangekondigd dat orthomoleculair therapeut Liesbeth van Duijn uit Schiedam een vaste rubriek in de programmering krijgt om over voeding te praten. Van Duijn is opgeleid tot diëtiste, maar toen zij na het afronden van haar opleiding nog steeds last had van overgewicht ging zij op zoek naar nieuwe ideeën. Op de Omroep Rijnmond-website is te lezen: Via omzwervingen belandde Liesbeth van Duijn bij het ‘systeem’ dat ze nu hanteert. “We gebruiken een systeem, waarbij we op basis van een bloedanalyse een programma op maat maken. Met een driedaagse menucyclus en variatielijsten.” Onder de kop Dietiste-spreekt-uit-ervaring-eet-niet-de-banketwinkel-leeg’ mag Van Dam kritiekloos leeglopen (08-01-2021). Een systeem dat op basis van bloedanalyse voedingsadviezen geeft is kwakzalverij.

Ook de Rotterdamse Charlotte Labee, schrijver van het boek Brain Food, kreeg alle – kritiekloze – aandacht van Omroep Rijnmond. De kop boven het stuk roept al vragentekens op: ‘Deze-schrijfster-had-verlammingsverschijnselen-totdat-ze-door-andere-voeding-haar-brein-gezond-at’ (20-08-2020, schrijver onbekend). Labee verdiepte zich in de neurowetenschappen en orthomoleculaire geneeskunde. “Dat bij elkaar is Brain Food geworden. Ongelooflijk gaaf wat je met je brein kunt doen als je daar de kennis van hebt.” Alweer een advertorial voor het orthomoleculaire gedachtengoed terwijl er geen bewijs van effectiviteit is.

Gelukkig werkt bij Omroep Rijnmond ook een slimme journalist, Paul Verspeek genaamd. Hij laat zich niet verleiden tot het propageren van orthomoleculaire behandelwijzen. In zijn artikel over de ‘bekendste huisarts van Nederland’ laat hij zien hoe het moet en levert een uitgebalanceerd verslag af over de Limburgse huisarts Rob Elens (09-06-2020).

Rob Elens mag in zijn artikel uitgebreid zijn zegje doen waarna ook onze voorzitter Nico Terpstra aan het woord komt over de strapatsen van Elens.

Hoe kan het dat desondanks de twee eerder genoemde orthomoleculaire genezeressen van Omroep Rijnmond ruim baan krijgen om ongehinderd reclame te maken voor orthomoleculaire onzin.

6. Vermoeidheidkliniek

De Vermoeidheidkliniek, een keten van behandelcentra met een hoofdvestiging in Lelystad en bijkantoren in Amersfoort en Tiel, is opgezet en wordt geleid door ‘ervaringsdeskundige’ Pierre de Roy; hij was bestuurslid van de ME/CVS Stichting. De kliniek is een doorstart van het Vermoeidheidscentrum dat in 2016 failliet ging. Internist Joris Vernooij was vanaf het begin van oprichting van dit centrum de belangrijke medische man, nu weer. Vernooij was jaren geleden compagnon in de B12 kliniek in Amsterdam. 

De Vermoeidheidskliniek zegt zorg te bieden aan patiënten met het Chronische Vermoeidheid Syndroom (CVS) en alle bijbehorende varianten daarop. Chronisch vermoeid zijn is geen pretje, maar de kans dat je door de ratjetoe aan therapietjes van deze commerciële klinieken minder moe wordt, lijkt bescheiden. Maar niet getreurd: de orthomoleculaire diëtisten waarmee deze club werkt, weten wel raad.

Bizar is de paragraaf op de website van de kliniek over vitamine B12, zoals iedereen die de VtdK volgt een “behandeling” die vaak door gewetenloze geldkloppers met een artsendiploma als melkkoe wordt gebruikt door patiënten met vage klachten op zeer dubieuze gronden lek te (laten) prikken met over het algemeen overbodige B12-injecties.

De Vermoeidheidkliniek gaat hier schaamteloos op de onwetenschappelijke toer volgens hun website: “In Nederland is de behandeling met een hoge dosering B12 op dit moment een niet-reguliere behandeling. Er is geen wetenschappelijk bewijs van de werking. In de Vermoeidheidkliniek wordt op basis van jarenlange ervaring en zorgvuldig testen toch vaak een hoge dosering vitamine B12 in de vorm van injecties, neusdruppels of smelttabletten geadviseerd, als onderdeel van de behandeling van ME/CVS klachten.” Kortom: wetenschap overboord, maar de kassa rinkelt.

Helemaal onbegrijpelijk wordt het nu de Vermoeidheidkliniek zich ook met Long Covid lijkt te gaan bemoeien door een blauwe maandag neuroloog Jan Bonte aan te nemen, iemand die geen middel onbenut laat om de preventie van Covid-19 in een kwaad daglicht te stellen. Bonte knipte bijvoorbeeld gaten in zijn mondneusmasker en probeerde daarmee weg te komen bij zijn vorige baas, het Rotterdamse Ikazia-ziekenhuis, die hem vervolgens logischerwijze de deur wees. De Vermoeidheidskliniek heeft Bonte inmiddels ook ontslagen.

7. Erben Wennemars

Wennemars is genomineerd omdat hij in reclamespotjes op de radio en op de televisie voedingssupplementen van producent VitaePro aanprijst. 

Naar zijn eigen zeggen: ‘het eerste dat me opviel was de vitaliteit en frisheid die het product uitstraalde. En vitaliteit, dat is waar ik voor sta. Al jaren maak ik me sterk voor een vitale en gezonde samenleving. Dat doe ik via allerlei initiatieven en kanalen. Want ik geloof in de kracht van bewegen, voor jong en oud. Of dat nou sporten is, of elke dag een wandeling. Het is goed voor je lichaam en goed voor je geest en dat gun ik iedereen. En ja, ik gebruik VitaePro dagelijks. Ik ben fit en hoop dat nog lang te blijven.Natuurlijk geloof ik niet dat je van een pilletje fit of vitaal kunt wórden, maar je kunt het wel blíjven! Daar moet je ook zelf wat voor doen. Dat heeft voor een groot deel met je levensstijl te maken, zoals we allemaal weten. Natuurlijk heb ik nagedacht voordat ik mijn gezicht ergens aan verbond en uiteraard heb ik ook onderzoek gedaan. Maar ik sta voor waar VitaePro voor staat: een gezonde levensstijl en zo lang mogelijk vitaal. En als een supplement daar een bijdrage aan kan leveren: waarom niet?’

Eerder maakte het tv-programma Radar al gehakt van het product, terwijl Bert Keizer in Trouw van 23 april 2021 wees op de aanprijzing van seleen als onderdeel van de VitaePro-pillen, terwijl in hun eigen referenties te lezen valt dat er bij een normaal eetpatroon geen aanwijzingen voor een tekort worden gezien.

Eerdere winnaars van de Meester Kackadorisprijs, sinds de instelling:

2003 Zilveren Kruis Achmea
2004 Paul van Dijk, huisarts te Zaltbommel
2005 René Steenhorst, Telegraafjournalist
2006 Directie ZonMW
2007 GroenLinks
2008 NCRV
2009 Nederlandse Vereniging Kritisch prikken
2010 Triodos Bank/Foundation
2011 Pols, dekaan Erasmus MC
2012 Halbe Zijlstra, staatssecretaris OC&W
2013 Consortium zorgverzekeraars
2014 Pauline Meurs, voorzitter ZonMw.
2015 Bart Combée, directeur Consumentenbond
2016 KNMvD (dierenartsen)
2017 KNOV (verloskundigen)
2018 Hogeschool Arnhem Nijmegen
2019 Jacobine Geel, GGZ Nederland
2020 KWF Kankerbestrijding