‘Innovatief’ magneetapparaat Artrose Centrum werkt niet

We kunnen u een betere kwaliteit van leven bieden: pijnvermindering, verbeterde bewegelijkheid en functionaliteit, belooft het Haarlemse Artrose Centrum Nederland van fysiotherapeut Jan Jorn van ’t Land. 

Het centrum, gevestigd in het gebouw van zijn sportcentrum 201FysioSport, heeft het MBST-apparaat omarmd als verdienmodel. Kernspinresonantie is het sleutelwoord. Artrosepatiënten liggen in een cirkelvormig magneetveld dat gecentreerd is rond een pijnlijke knie, hand, elleboog of heup.

Het magneetveld herstelt kapotte kraakbeencellen die bovendien worden voorzien ‘van energie om goed te kunnen groeien’, legt het centrum uit. Het lichaam wordt aangezet tot herstel van kapotte cellen, nieuwe worden gevormd (celregeneratie), is de belofte. De kraakbeen-laag wordt beter van dichtheid. Dit zorgt voor minder pijn en betere bewegelijkheid van de aangedane gewrichten, belooft het bedrijf. 

Het behandelsucces varieert van ‘vermindering van pijn tot aan volledig verdwijnen’ ervan. ‘Uit wetenschappelijk onderzoek en uit onze eigen resultaten blijkt de kans op succes groter dan 80% te zijn.’ 

MBST zou volgens haar adepten niet alleen artrose maar ook osteoporose kunnen aanpakken en de botmassa en botdichtheid weer ‘significant’ kunnen verhogen. Hieraan gerelateerde pijn zou zo worden verlicht op een natuurlijk manier. 

Het ‘innovatieve’ MBST-apparaat is ontwikkeld in Duitsland waar er sinds 2008 ‘zeer succesvolle’ behandelingen mee worden uitgevoerd. Het Haarlemse fysiobedrijf heeft het apparaat in 2015 geïntroduceerd, als ‘eerste’ in Nederland. De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) werd er recentelijk in enkele e-mails op attent gemaakt.

Tom Berg, een in Nederland geboren en in Utrecht afgestudeerde (in 1983) arts, zette de oprichter van het Artrose Centrum, fysiotherapeut Van ’t Land, op het MBST-spoor. De in Duitsland gepromoveerde Berg heeft een orthopedische praktijk in Damme (boven Osnabrück), waar hij sinds 2011 met MBST-apparatuur werkt. ‘Met enorme succesresultaten’, vertelde Berg het Haarlemse fysiocentrum.

Het is overigens niet de enige fysiopraktijk in Nederland met MBST-apparatuur. Ook het in kapotte botten gespecialiseerde centrum Fractury van traumachirurg/entrepeneur Gert Kuijt in het Brabantse Reusel (onder Eindhoven) beschikt over MBST-apparatuur, ook vanwege het vermeende ‘versnelde herstel van botbreuk’. Zijn behandelingen zijn ‘wetenschappelijk onderbouwd (evidence en practiced based)’, schrijft hij op zijn website.

Dit vindt Wikipedia van Evidence Based Practice (EBP): ‘Met EBP beogen beroepsbeoefenaren een rationalisatie van hun handelen, maar de term dient niet te worden verward met ‘wetenschappelijke bewijs’ of ‘wetenschappelijk effect.’ 

Een MBST-behandeling duurt een uur, liggend op een bed of zittend op een stoel. De groeistimulatie gaat na behandeling door, tot zes maanden, zij het in verminderd tempo, menen MBST-behandelaars. Op de website van de Duitse producent staan enkele videofilmpjes met getuigenissen van patiënten.

Artrose vergt zeven behandelsessies van 1 uur per dag, behalve in het weekend, bij osteoporose is negen uur nodig. Uit gecontroleerde klinische studies zou blijken dat de ‘cel-reparaties’ meer dan 12 maanden intact blijven, bij sommige patiënten zelfs meer dan vier jaar, beweert de MBST-beweging. 

Fractury van chirurg Kuijt vraagt voor zeven behandelingen 1365 euro, het Artrose Centrum in Haarlem rekent hier ‘maar’ 1169 euro voor. MBST-behandelingen worden niet worden vergoed door de zorgverzekeraar, ook niet uit de aanvullende pakketten omdat onderbouwing ontbreekt. 

Artrose en osteoporose

Artrose of gewrichtsslijtage is een veelvoorkomende aandoening, vooral bij ouderen. Artrose, artritis, reumatiek en reuma worden vaak door elkaar gebruikt. Artrose is meestal het gevolg van slijtage van het gewrichtskraakbeen. Reuma, -of reumatoïde artritis-, is een ziekte van het afweersysteem die wordt gekenmerkt door ontsteking van het gewricht. Het verwarrende is dat reuma op den duur ook kan leiden tot gewrichtsslijtage (artrose). Bij de meest voorkomende vorm van artrose op oudere leeftijd is er geen sprake van reuma. Allebei de aandoeningen gaan gepaard met pijn en beperking van de beweeglijkheid van de gewrichten.

Het meten van het effect van een behandeling tegen artrose is niet gemakkelijk. Er zijn grote groepen patiënten nodig en gestandaardiseerde methoden om pijn, kwaliteit van leven en functie van de motorische beperkingen te meten.

Osteoporose is eveneens een ouderdomskwaal waarbij door afname van kalk in het bot de sterkte van het bot afneemt. Waarschijnlijk dankzij betere voeding en een betere leefstijl komt osteoporose steeds minder voor en daalt het aantal door osteoporose veroorzaakte botbreuken (zie: Goettsch 2007, Crisp 2012). Osteoporose van de wervelkolom geeft vaak pijnlijke inzakkingen van de wervels, waarbij ook zenuwen die uit het ruggenmerg komen bekneld kunnen raken en uitstralende pijn geven. Pijn en beperking van de beweeglijkheid zijn de meest voorkomende klachten.

Het nut van fysiotherapie bij osteoporose en artrose en osteoporose is – vreemd genoeg – gering. De theorie over de beste begeleiding van artrosepatiënten zwalkt tussen veel rust, veel bewegen en alles daartussen. Oefeningen bij pijnlijke gewrichten verminderen de pijn op korte termijn, het effect is echter gering en soms zelfs pijnlijk. (Fransen, 2015; Østeras, 2017). Patiënten zijn daarom blij als een arts, een fysiotherapeut of een kwakzalver een behandeling aanbiedt waarbij geen beweging nodig is. Bij BMST ligt de patiënt gerieflijk stil onder een zoemend apparaat.

Wat doet MBST?

MBST kun je niet in de medische tekstboeken of wetenschappelijke literatuur terugvinden. De techniek staat niet in de richtlijnen voor huisartsen, orthopedisch chirurgen, reumatologen en fysiotherapeuten. De afkorting MBST staat voor Multi-Bio-Signal-Therapie. MBST-bedrijven gebruiken termen als ‘nuclear magnetic resonance therapy’ en ‘therapeutic NMR’. Duitse MBST-websites gebruiken de term KernspinResonanzTherapie (KRT of KRST). 

In de reguliere geneeskunde kennen we MRI of ‘magnetic resonance imaging’, een veelgebruikte vorm van diagnostische beeldvorming maar geen therapie. Met MRI zijn afbeeldingen te maken van het inwendige van het menselijk lichaam. Fysiotherapeut van ’t Land van het Artrose Centrum in Haarlem schrijft op zijn website hoe therapeutische MRI werkt. Zijn uitleg is niet te begrijpen. Zijn uitleg komt niet verder dan dat radiogolven die vrijkomen bij MBST ‘het lichaam aan(zetten) tot herstel van kapotte cellen en ondersteuning van de vorming van nieuwe lichaamseigen cellen (celregeneratie).’

Het is – samengevat – onzin. MRI kan in de reguliere geneeskunde juist breed worden toegepast omdat er geen biologisch effect is en dus ook geen hersteleffect, niet bij gezonde cellen en niet bij ongezonde kankercellen bijvoorbeeld. Het magneetveld en de geproduceerde (laagfrequente) radiogolven van de MRI-scanner doen niets, indien zorgvuldig gebruikt. Ze hebben geen effect op mens, dier of plant, tot op celniveau. De veldsterkte van de MRI-magneet is met enkele Tesla’s ongeveer tienduizend maal sterker dan de kracht van het MBST-apparaat wat enig effect ongeloofwaardig maakt.

Werkt MBST?

Wie de literatuur naar de werkzaamheid van MBST komt bedrogen uit. Temiz-Artmann e.a. (2005) van de Universiteit van Aken onderzochten het effect van MBST op gekweekte kraakbeencellen (chondrocyten) en botcellen (osteoblasten). Zij vonden geen effect op cel-overleving, celdood, ze ontdekten mogelijk een geringe stimulering van de celdeling. Geen van deze effecten zijn statistisch significant.

Patiëntenstudies

De klinische studies naar de werkzaamheid van MBST bij artrose en bij osteoporose zijn op de vingers van één hand te tellen. Er zijn twee namen die terugkeren op internet en in de literatuur: prof. Dalibor Krpan uit Zagreb, Kroatië en dr. Werner Kullich uit Saalfelden, Oostenrijk (Kullich, 2006; Kullicht & Aussenwinkler, 2008; Kullich, Overbeck & Spiegel, 2013; Steineckeren-Frohwieser, 2009; Krpan, 2015; Krpan & Kullich, 2017). Beide onderzoekers, Kullich en Krpan, zijn de enigen die positieve klinische resultaten van MBST rapporteren.

Voordat we de enige gerandomiseerde studie naar MBST bij artrose bespreken, namelijk die van Kullich en Aussenwinkler (2008), beschrijven we een eveneens Oostenrijkse gerandomiseerde studie van Salfinger e.a, (2015) naar MBST bij hernia van de rug. Salfinger van de Universiteit van Wenen deed een dubbelblinde, placebo-gecontroleerde gerandomiseerde studie naar het effect van MBST bij 95 patiënten met een rughernia.

Zijn publicatie in het European Spine Journal is de enige over een klinische MBST-studie in een internationaal en onafhankelijk peer-reviewed tijdschrift met enige impact (citatie-index: 2,53). Het is een zorgvuldig opgezette studie met heldere, vooraf opgestelde criteria, gestandaardiseerde vragenlijsten en duidelijke analysemethoden. Jammer is dat onderzoekers van de studie geen voordeel vonden van MBST.

De recentste studie van Krpan en Kullich (2017) is een studie naar de resultaten na MBST ter preventie van botbreuken bij osteoporose. Botbreuken zijn zonder twijfel de meest gevreesde complicatie van osteoporose; vooral een heupfractuur bij ouderen is berucht. Krpan en Kullich telden het aantal botbreuken bij 450 patiënten na (preventief) MBST.

Het is niet helemaal duidelijk hoe zij botbreuken telden. Bij patiënten die twee jaar waren behandeld vonden zij ‘slechts’ 14 botbreuken na een val of ander licht trauma, vooral bij vrouwen ouder dan 80 jaar. Is een aantal van 14 botbreuken laag? Krpan en Kullich hebben het niet over het te verwachten risico op botbreuk. De onderzoekers maken het de lezer niet gemakkelijk. Zo is de beschrijving van hun patiëntenpopulatie erg summier (Leeftijdsverdeling? Conditie? Ernst van de osteoporose?).

Ze doen verder geen enkele moeite hun resultaten te vergelijken met een populatie die geen MBST kreeg. Normaal gesproken concluderen auteurs van een niet-gerandomiseerde studie dat als follow-up een gerandomiseerd onderzoek nodig is om critici – zoals wij – de wind uit de zeilen te nemen. Krpan en Kullich doen opmerkelijk genoeg het tegenovergestelde. Ze stellen dat met hun schitterende resultaten een gerandomiseerde studie niet ethisch verantwoord zou zijn. Dit lees je niet vaak in de wetenschappelijke literatuur.

Kullich en Ausserwinkler (2008) deden een dubbelblind gerandomiseerde studie naar het effect van MBST bij patiënten met artrose van de vingergewrichten. Zeventig patiënten werden gelijkelijk gerandomiseerd tussen MBST en een nep-behandeling. De pijn werd, net als in de studie van Salfinger (2015), gemeten met de veelgebruikte VAS-score; de functionaliteit van de handen werd gemeten volgens Quaba (1988).

Vergeleken met de basismeting vlak voor behandeling vonden zij dat de pijn na 10 dagen en na 6 maanden in de MBST-groep sterk was verminderd, terwijl die in de controlegroep was toegenomen. In de MBST-groep verbeterde de handfunctie op beide tijdstippen terwijl die in de controlegroep juist verslechterde.

Er zijn enkele kritische noten te kraken:

• De studie werd geplaatst in het Duits in een weinig gelezen blad van de vereniging van Duitse orthopeden. Publicatie in de internationale Engelstalige literatuur kwam er niet van. Hebben de auteurs niet de moeite genomen om een Engelse versie te schrijven, of is een Engelse versie afgewezen voor publicatie?

• Dit zou goed kunnen. Er ontbrak veel aan het (Duitstalige) artikel, wat ten koste van de geloofwaardigheid ging. Allereerst stond er in dit artikel niets over de biologische achtergronden van MBST. Ook stond er geen overzicht in van eerdere studies. Het grootste gemis was echter een hoofdstukje ‘Patiënten en Methoden’, waarin de auteurs preciezer uit de doeken hadden moeten doen hoe de echte behandeling en de nep-behandeling precies werden gegeven. Ging het allemaal echt wel zo dubbelblind als zij beweerden?

• De studie is inmiddels 12 jaar oud en is nooit herhaald.

• De meeste verbazing wekken de spectaculaire resultaten. Volstrekt onbegrijpelijk is dat pijn en functiebeperking in de controlegroep niet afnamen, zelfs niet op de korte termijn. Dit zou nog te begrijpen zijn bij pijn door een snel progressieve ziekte als kanker of een infectieuze gewrichtsontsteking, maar niet bij een zo chronische en wisselende aandoening als artrose. De resultaten suggereren dat er bij de nep-behandeling geen enkele sprake was van een placebo-effect of van een ‘regressie naar het gemiddelde’.

Conclusie

MBST is geen reguliere en geen geaccepteerde behandeling voor artrose of voor osteoporose. Een biologische verklaring hoe het zou kunnen werken, is er niet en het medisch bewijs dat het zou werken is flinterdun en tegenstrijdig. Het Artrose Centrum in Haarlem stuurt, gevraagd naar enige onderbouwing, twee publicaties op. Beide gaan echter over een ander kwakapparaat.

Het team van traumachirurg Kuijt van het bedrijf Fractory verwijst naar studies en publicaties op de Duitse MBST-website van MedTec in het Duitse Wetzlar, het bedrijf achter de NMR/MRI-technologie. Het zijn de studies/onderzoeken die hierboven veel te licht werden bevinden. Veel publicaties die de firma opgeeft, als zijnde onderbouwende wetenschap, zijn lezingen van medewerkers/behandelaars op het zogeheten Anwenderkongress dat het bedrijf jaarlijks in Wetzlar houdt, voor gebruikers. 

MBST is (voorlopig) kwakzalverij.

Literatuur

Bod R. ‘Een wereld vol patronen. De geschiedenis van kennis’. Prometheus, Amsterdam, 2019.

Crisp A., et al, Declining incidence of osteoporotic hip fracture in Australia. Arch Osteoporos. 2012;7:179-85. 

Fransen M, McConnell S, Harmer AR, Van der Esch M, Simic M, Bennell KL. Exercise for osteoarthritis of the knee. Cochrane Database Systematic Reviews 2015 Jan 9;1:CD004376.

Goettsch WG, de Jong RB, Kramarz P, Herings RM. Developments of the incidence of osteoporosis in The Netherlands: a PHARMO study. Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2007 Feb;16(2):166-72. 

Krpan D, Stritzinger B, Lukenda I, Overbeck J, Kullich W. Non-pharmaceutical treatment of osteoporosis with Nuclear Magnetic Resonance Therapy (NMR-Therapy) in Periodicum Biologorum. 2015;117(1):160–165. 

Krpan D, Kullich W. Nuclear magnetic resonance therapy (MBST) in the treatment of osteoporosis. Case report study. Clin Cases Miner Bone Metab. 2017 May-Aug;14(2):235-238. 

Kullich W, Schwann H, Walcher J, Machreich K. The effect of MBST®-NuclearMagnetic Resonance Therapy with a complex 3- dimensional electromagnetic nuclear resonance field on patients with Low Back Pain. Journal of Back and Musculoskeletal Rehabilitation. 2006;19:79–87. 

Kullich W, Außerwinkler M. Funktionsverbesserung bei Fingergelenkarthrosen durch therapeutischen Einsatz der Kernspinresonanz. In: Orthopädische Praxis. 6/2008, S. 287–290 

Kullich W, Overbeck J, Spiegel HU. One-year-survey with multicenter data of more than 4.500 patients with degenerative rheumatic diseases treated with therapeutic nuclear magnetic resonance. J Back Musculoskelet Rehabil. 2013;26(1):93–104. 

Østerås N, Kjeken I, Smedslund G, Moe RH, Slatkowsky-Christensen B, Uhlig T, Hagen KB. Exercise for hand osteoarthritis. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Jan 31;1:CD010388.

Quaba AA, Elliot D, Sommerlad BC. Functional deficit following loss of continuity of the long extensors of the fingers: A method of assessment. J. Hand Surg. 1988; 13(B) 282–283. 

Steinecker-Frohnwieser B, Weigl L, Weberhofer G, Kullich W, Kress HG. The Influence of Nuclear Magnetic Resonance Therapy (NMRT) and Interleukin IL1-s Stimulation on Cal 78 Chondrosarcoma Cells and C28/I2 Chondrocytes. J Orthopedics Rheumatol. 2014;1(3):9. 

Salfinger H, Salomonowitz G, Friedrich KM, Hahne J, Holzapfel J, Friedrich M. Nuclear magnetic resonance therapy in lumbar disc herniation with lumbar radicular syndrome: effects of the intervention on pain intensity, health-related quality of life, disease-related disability, consumption of pain medication, duration of sick leave and MRI analysis. Eur Spine J. 2015 Jun;24(6):1296-308. 

Steinecker-Frohnwieser B, Weigl L, Kullich W, Kress HG, Holler C, Sipos E. Influence of NMR Therapy on Metabolism of Osteosarcoma and Chondrosarcoma Cell lines. Bone – official Journal of the International Bone and Mineral Society. 2009;44(2):295. (English) 

Temiz-Artmann A, Linder P, Kayser P, Digel I, Artmann GM, Lücker P. NMR in vitro effects on proliferation, apoptosis, and viability of human chondrocytes and osteoblasts. Methods Find Exp Clin Pharmacol. 2005 Jul-Aug;27(6):391-4.