Is met osteopathie de kans op zwangerschap te vergroten?

Vraag:

Een kaderhuisarts uro-gynaecologie schreef de vereniging: “Een patiënte van mij met kinderwens bleek een aangeboren afwijking aan de genitalia interna te hebben. Zij heeft maar één ovarium (eierstok – red.) en geen tubae (eileiders – red.). Zij werd daarom doorverwezen voor een IVF-behandeling.

Toen zij aan haar laatste behandeling begon, wilde zij proberen haar kansen te vergroten. Ze heeft toen een praktijk voor osteopathie benaderd. Zij vertelde mij dat de (vrouwelijke) behandelaar voorstelde om inwendige manipulaties aan de uterus te doen. Zij is hierin meegegaan. Zoals te verwachten heeft dit geenszins enig effect geresulteerd.

De betreffende behandelaar is Praktijk Van Eijck, naar eigen zeggen de grootste osteopathiepraktijk van Nederland, in ieder geval Brabant. Op de website van het bedrijf wordt de therapie beschreven: “In het hele traject spelen hormonen, doorbloeding en beweging een grote rol. Als osteopaat kunnen we in die aspecten verbetering brengen. Hierdoor vergroot de kans op een zwangerschap aanzienlijk. Bij de man is de doorbloeding van het scrotum van belang voor de kwaliteit van het sperma. Bij de vrouw kunnen we het hormoonsysteem op een positieve manier beïnvloeden. Door mobilisaties van de baarmoeder, eileiders en eierstokken hebben we een positieve invloed op het transport van het eitje naar de baarmoeder en op de doorbloeding van alle structuren.” En: “Ook bij hormoonbehandelingen en IVF is de mobiliteit van de baarmoeder, eierstokken en eileiders van groot belang om de behandeling goed te laten slagen.”

Ik was stomverbaasd over zoveel onzin, maar meer nog boos over het feit dat hier behandelingen worden toegepast die de integriteit van het lichaam aantasten. Is zo’n behandelaar gemachtigd om inwendige behandelingen toe te passen? Is deze behandeling bekend bij de VtdK? Is inwendig onderzoek een voorbehouden handeling? Heeft het zin om dit ergens te melden, ook als niet belanghebbende (behoudens mijn patiënten behoeden voor onzinnige en potentieel schadelijke therapieën)?”

Antwoord:

Cees Renckens, gepensioneerd gynaecoloog en bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij:

“Osteopaten lijken dol op intravaginale manipulaties waarmee allerlei buikproblemen gunstig zouden kunnen worden behandeld. De claims zijn natuurlijk absurd en volledig ongegrond. Ik heb wel verscheidene malen gehoord van osteopaten die in een soort ‘verlengde arm’-constructie toestemming van een gynaecoloog vroegen om de baarmoeder te reponeren (weer op de plaats zetten – red.), bijv. bij een ‘beginnende verzakking’. Zo’n toestemming wordt natuurlijk nooit gegeven.

Strikt genomen zijn intravaginale manipulaties geen voorbehouden handeling, maar het is moeilijk van boerenbedrog c.q. kwakzalverij te onderscheiden. De wetgeving in ons land is liberaal. Kwakzalverij is helaas toegestaan en geneeskunde is een vrij beroep. Ten tijde van de WUG (Wet Uitoefening Geneeskunst) van Thorbecke (1865) wisten we beter. Toen had zo’n osteopaat/kwakzalver als onbevoegde bestraft kunnen worden. Melding bij politie of bij de inspectie (IGJ lijkt daarom anno 2018 weinig zinvol.

Ik loop hieronder de claims van de Brabantse osteopathiepraktijk meer in detail langs:

Hun bewering: ‘In het hele traject spelen hormonen, doorbloeding en beweging een grote rol.’
Mijn reactie: Bij een gezonde jonge vrouw spelen doorbloedingsstoornissen van de geslachtsorganen geen enkele rol. Ook beweging van de baarmoeder is niet aan de orde bij een natuurlijke bevruchting of bij IVF-behandeling.

Hun bewering: ‘Als osteopaat kunnen we in die aspecten verbetering brengen.’
Mijn reactie: Is nergens voor nodig! Ze spelen in de praktijk immers geen enkele rol.

Hun beweringen: ‘Hierdoor vergroot de kans op een zwangerschap aanzienlijk. Bij de man is de doorbloeding van het scrotum van belang voor de kwaliteit van het sperma. Bij de vrouw kunnen we het hormoonsysteem op een positieve manier beïnvloeden.’
Mijn reactie: Er is geen enkel bewijs voor de bewering dat het geknijp en geduw van de osteopaat een gunstige invloed zou kunnen hebben op doorbloeding of de vruchtbaarheid.

Hun bewering: ‘Door mobilisaties van de baarmoeder, eileiders en eierstokken hebben we een positieve invloed op het transport van het eitje naar de baarmoeder en op de doorbloeding van alle structuren.’ 
Mijn reactie: Bij IVF-behandeling is er geen sprake van transport van het embryo via de eileider naar de baarmoeder: het embryo wordt immers in de baarmoeder ingebracht.

Hun bewering: “Ook bij hormoonbehandelingen en IVF is de mobiliteit van de baarmoeder, eierstokken en eileiders van groot belang om de behandeling goed te laten slagen.”
Mijn reactie: De mobiliteit van de baarmoeder is bij vrouwen die nooit zwanger waren vrij gering, want de banden en ligamenten zijn dan nog stevig. Maar dat heeft geen nadelig gevolg voor haar vruchtbaarheid.”