Kruidenkwakzalverij gouden handel voor CMC-kliniek

Voor bijna iedere aandoening heeft het Chinese Medical Center (CMC) te Amsterdam een wondermiddel in huis. ‘Hoog aangeschreven professoren’ bieden verlossing met speciale kruidenformules, belooft het bedrijf. De lijst met te behandelen kwalen variëert van verkoudheid tot een tumor.

Op de CMC-website staat: ‘Voor patiënten die in hun behandeling van kanker bestraling of chemotherapie ondergaan, kan een behandeling met Chinese kruiden ervoor zorgen dat de bijwerkingen hiervan tot een minimum worden beperkt. Daarnaast berusten de resultaten in de behandeling van verschillende typen tumoren op het versterken van het immuunsysteem van de patiënt.’ Bewijs voor deze geclaimde verlichtende werking is er niet. Wie de knappe koppen achter de kruidenmengsels zijn, is eveneens een raadsel. Vragen hierover van de webredactie worden niet beantwoord.

Geen BIG-registratie

Behandelingen bij de kliniek worden uitgevoerd door zogeheten TCM-specialisten. Eersteklas dokters, als we de website mogen geloven. Op die pagina prijken de namen van:‘inwendig geneeskunde specialist’ Pingzheng Zhao, acupuncturist Amin Satjadibrata, ‘dermatologie specialist’ Liping Zhao en acupuncturist Siti Sukrisno. Opvallend is dat al deze medewerkers worden aangeduid met een doctorstitel, terwijl geen van hen bevoegd is om deze wettelijk beschermde titel te dragen.

Er zijn meer zaken die niet kloppen. Volgens zijn profieltekst staat Satjadibrata sinds 1998 in het BIG-register ingeschreven. Maar bij raadpleging van dat register is zijn naam niet te vinden.

Van alle zogenoemde specialisten staat alleen Sukrisno in het BIG-register als basisarts. Zij studeerde medicijnen aan de VU in Amsterdam, nadat ze van China naar Nederland was verhuisd. Sindsdien volgt Sukrisno een alternatieve route op haar carrièrepad. In 2012 publiceerde ze een boek over de heilzame werking van acupunctuur op chronische pijn. Evenals collega’s Satjadibrata en Pingzheng Zhao heeft zij naast haar werk bij het CMC een praktijk aan huis.

Cashen met kruiderij

CMC werd in 1986 opgericht door Zhi Lin Dong. Hij begon zijn onderneming op een kamertje aan de Croeselaan in Utrecht. Vijf later verhuisde hij naar een groter pand in de Domstad. Op 27 oktober 1995 vestigde CMC zich op zijn huidige locatie aan de Geldersekade in Amsterdam. De bedrijfsactiviteiten werden geleidelijk uitgebreid: naast een kliniek kwam er een winkel waar inmiddels meer dan 600 producten worden verkocht. Ook kwam er in het pand een opleidingsinstituut.

Een blik op de meest recente jaarrekening toont dat CMC Tasly Group B.V. in financieel uitstekende gezondheid verkeert. Over 2018 rapporteert zij een eigen vermogen van bijna drie miljoen (2.605.361) euro. Het bedrijf met 24 werknemers kan prima aan haar verplichtingen voldoen. Zo toont het solvabiliteitsratio (eigen vermogen/balanstotaal) van 0.51 – de norm ligt tussen 0.25 en 0.40. De hoogte van de winst blijft geheim: voor kleine ondernemingen is het deponeren van een winst- en verliesrekening niet verplicht.

Beginselen van Traditional Chinese Medicine, waar het CMC haar geld mee verdient, zijn gebaseerd op filosofische ideeën als Yin en Yang (energiebalans) en qi (het doorstromen van energie). Een diagnose komt tot stand door het vinden van een disbalans. Na het stellen van wat vragen, bekijkt de behandelaar zaken zoals polsslag, tong en gelaatskleur. Op basis daarvan wordt een kruidenformule samengesteld. Meestal worden ruwe kruiden voorgeschreven waarvan de patiënt thuis een aftreksel maakt. In minder voorkomende gevallen worden deze verstrekt in pil- of granulaatvorm.

Nieuwe klanten worden gelokt met prachtige beloftes. ‘Behandeling met Chinese kruiden is effectief bij bepaalde functionele klachten die te maken hebben met een verstoring van de hormoonhuishouding.’ Waarna klachten als onvruchtbaarheid en impotentie worden opgesomd.

Volstrekte onzin, zegt Adam Cohen, voormalig directeur van het Leidse Centre for Human Drug Research en emeritus-hoogleraar klinische farmacologie. ‘Met farmacologie heeft het allemaal niks te maken, wel met het onmetelijk menselijk vermogen tot het geloven in fictie. Al 4.000 jaar hebben mensen de neiging om zich te behandelen met allerlei onbewezen interventies. Maar het is niet zo dat dingen die je al heel lang doet, goed zijn. Chinese traditionele geneeswijzen vormen daarop geen uitzondering. Onze farmacologische rationele aanpak is van vrij recent, maar wél gebaseerd op solide natuurwetenschappelijke principes.’ Cohen zou graag zien dat het bedrijf stopt met het verspreiden van ongefundeerde claims. Eerder concludeerde Britse wetenschappers op basis van een systematische review dat er geen bewijs is voor kruidentherapie. ‘There is no convincing evidence that it is effective in any indication’. Zij raden gebruik daarom af.

Geen veiligheidsbeoordeling

Kruidengeneesmiddelen zijn registratieplichtig en mogen pas verhandeld worden na toetsing door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Van deze criteria wordt afgeweken bij traditionele kruidengeneesmiddelen. Dat zijn middelen die tenminste 30 jaar worden gebruikt in de medische praktijk. Hierbij is de werkzaamheid niet klinisch getoetst, de toelating is gebaseerd op langdurig gebruik en ervaring. Momenteel staan er bij het CBG 66 traditionele kruidengeneesmiddelen geregistreerd.

Afgezien van een enkele uitzondering zijn kruidenproducten uit de TCM geen geneesmiddelen; het zijn preparaten die vallen onder de Warenwet. Het RIVM concludeerde in een rapport over kruidenproducten uit de traditionele Chinese geneeskunde dat onder consumenten het hardnekkig misverstand leeft dat natuurlijke producten, zoals kruiden, altijd veilig zijn. Terwijl de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) – verantwoordelijk voor de handhaving van de Warenwet – die veiligheid niet kan garanderen.

Woordvoerder Paula de Jonge legt uit: ‘We hebben geen veiligheidsbeoordeling vooraf. De producent moet een HACCP-plan hebben en hij moet in lijn daarmee werken. Het is de verantwoordelijkheid van de producent om een veilig product op de markt te brengen.’

Anders dan ziekenhuizen – die met regelmaat gecontroleerd worden door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd – hoeft het CMC niet te vrezen voor bezoek van een inspecteur. De NVWA werkt projectgewijs op basis van meldingen. ‘Als we over een bepaalde sector veel signalen krijgen dat er iets mis is, is dit aanleiding om deze sector nader te inspecteren.’ Ook claims van het bedrijf over bijvoorbeeld de behandeling van tumoren zijn geen aanleiding om in actie te komen. ‘Het Chinese Medical Center mag dit zeggen, zolang deze uitspraak niet gelinkt wordt aan een concreet product. Dan geldt namelijk de Claimwetgeving,’ stelt de Jonge.

Met mondelinge claims bemoeit de voedselwaakhond zich evenmin; de relatie tussen consument en verstrekker valt onder de eigen verantwoordelijkheid. Wellicht is het een zaak voor de Reclame Code Commissie (RCC), die in 2016 kruidenacupuncturist Song Chun Xi, met een praktijk in Eindhoven, veroordeelde na valse claims.

Het toezicht op de kruidenhandel schiet tekort, zo ontdekte het RIVM al in 2014. Zij noemden daarvoor een aantal argumenten. Bijvoorbeeld dat onduidelijk is hoe de centra worden bevoorraad. Via de douane en geregistreerde KvK-nummers is er weinig import. Een route die mogelijk frequent wordt gebruikt is invoer door persoonlijke bagage. Controle op gehalte van de werkzame stoffen is eveneens lastig. Daarvoor zijn goedgekeurde methoden en deskundigenverklaringen nodig, vervolgens is het aan de rechter om per kruid te oordelen of het besluit juist is. Een andere hindernis is de vertaling van Chinese teksten op etiketten.

Placebo-werking

In de CMC-kliniek op de Geldersekade 67 is een ruim assortiment aan planten en kruiden te vinden. Daarnaast staan er dozen vol met naalden. Die zijn bedoeld voor acupunctuurbehandelingen, waarmee het centrum ziekte beweert te voorkomen of genezen. De theorie achter deze eeuwenoude behandelwijze is dat energie (qi) door het lichaam circuleert via met elkaar verbonden banen, ook wel meridianen genoemd. Om stagnatie of blokkades in de energie op te heffen worden acupunctuurpunten op meridianen gestimuleerd met naaldjes.

Wetenschappelijk onderzoek heeft herhaaldelijk aangetoond dat acupunctuur niet werkt. De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) heeft er diverse malen over bericht. Een eventueel gunstig effect berust op niets anders dan placebo-werking. Zo ontdekte het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde dat acupunctuur bij lage rugpijn net zo effectief is als het stimuleren van de huid met een tandenstoker. Directeur Dong toont zich blind voor het bewijs. Over de onzichtbare energiebanen zei hij in een oud interview met het blad Therapie: ‘Nee, je kunt ze niet zien, maar voelen wel. Als er goed geprikt wordt, bijvoorbeeld in de hand, dan voel je de meridiaan door heel de arm lopen.

Wie niet van naalden houdt krijgt van het centrum een andere optie aangeboden: Tuina-therapie. Dat is een massage waarbij verschillende ‘manipulatietechnieken’ worden toegepast om energieblokkades in het lichaam op te heffen. Daarnaast zou het uitstekend werken om ‘botten los te maken’. Het is een dienst waarmee het centrum zich richt op kinderziekten. ‘Aangezien kinderen vaak bang zijn voor de acupunctuurbehandeling is het manueel stimuleren van de acupunten een uitkomst.’

Daarnaast kan een behandelaar de huid desgewenst vacuüm trekken door middel van cupping-therapie. Hierbij worden kopjes gemaakt van glas, bamboe of aardewerk verwarmd met een brandend materiaal op de huid geplaatst. Zo ontstaat een stevige zuigkracht met paars-rode plekken tot gevolg. Het is bedoeld om doorbloeding te stimuleren en de doorstroming van energie te verbeteren. De ronde plekken verdwijnen binnen enkele dagen.

Zo ver bekend is de droge variant van cupping niet gevaarlijk, het is echter zeer onwaarschijnlijk dat het iets uithaalt. Bij een studie onder 61 patiënten met chronische nekpijn rapporteerden deelnemers die met cupping werden behandeld een lichte afname van hun klachten. Maar bij de groep die ontspanningsoefeningen deed was die reductie even groot. Ook hier berusten eventueel gunstige resultaten op een placebo-effect.

Terwijl de CMC-specialisten druk in de weer zijn met kruiden, naalden en hete kopjes thee is in hetzelfde gebouw de Shenzhou Open University of Traditional Chinese Medicine in bedrijf waar de volgende generatie behandelaren worden opgeleid. Dit is de onderwijsinstelling van het CMC. Het collegegeld bedraagt 1.900 euro. De studie begint met een cursus van 12 maanden over medische basiskennis. In het daaropvolgende jaar staan de beginselen van Chinese geneeskunde op het programma. Vervolgens stromen studenten door naar één van de specialisaties: acupunctuur, kruidengeneeskunde of tuina. Deze duren allen twee jaar. Bij de basisopleidingen is er plek voor maximaal 36 studenten; de specialisaties hebben ruimte voor 15 tot 30 leerlingen. Lessen worden zoveel mogelijk gepland op één weekend in de maand. Daarnaast is er 17,5 uur per week zelfstudie en een praktijkstage van 280 uur verdeeld over drie jaar.

Schijn van erkenning

Potentiële studenten worden verleid met kwalificaties als ‘geaccrediteerde onderwijsinstelling’ en ‘HBO-niveau’. Het zijn loze kreten. Een studie aan de Shenzhou Open University leidt niet tot een erkend diploma. In Nederland is de NVAO het enige wettelijke instituut dat onderwijskwaliteit bewaakt en instituten accrediteert. Zij hebben de opleidingen nooit erkend, omdat de onzinnige lesstof niet in de buurt komt van de kwaliteitseisen.

Voor een stempel van goedkeuring is CMC uitgeweken naar SNRO: een instituut dat door het alternatieve circuit werd bedacht om eigen beroepsopleidingen te beoordelen. Het keurmerk wekt de schijn van erkenning en biedt financieel voordeel. Een diploma van een ‘geaccrediteerde’ onderwijsinstelling is vaak noodzakelijk om lid te worden van een alternatieve beroepsvereniging. Door lidmaatschap van zo’n vakorganisatie worden behandelingen (vaak) vergoed vanuit de aanvullende zorgverzekering. Daarnaast is de toekomstige therapeut vrijgesteld BTW vrijstelling CZ sector.pdf van BTW-verplichting.

De historische ontwikkeling in China toont dat de nostalgische gevoelens van het CMC niets van doen hebben met het streven naar zinvolle gezondheidszorg. Tot het begin van de 20ste eeuw is de Westerse geneeskunde daar redelijk onbekend, mede door het confucianistische verbod op lijkopening. Nadien dringt nieuwe medische kennis het land binnen. Met als gevolg dat primitieve geneeskunst verdwijnt van medische scholen. Acupunctuur was in de eerste helft van de vorige eeuw vrijwel uitgestorven.

Dat veranderde toen Mao Zedong aan de macht kwam. Hij haalde TCM in 1949 onder de mottenballen vandaan om nationale trots aan te wakkeren en het land te voorzien van betaalbare zorg. Chinese kruiden waren immers een stuk goedkoper dan Westerse alternatieven. De huidige president Xi Jinping is eveneens een warm pleitbezorger van traditionele geneeskunst. Economische motieven lijken zijn drijfveer.

Zo groeide de export van TCM-producten in 2018 met 7,4 procent tot 3,9 miljard dollar. Volgens prognoses bedraagt de totale markt voor TCM in 2025 zo’n 96,2 miljard dollar. Antieke kwakzalverij is big business.

N.B.
Na kritische vragen van de VtdK heeft het CMC haar website aangepast en onder meer verwijderd dat Sadjadibrata BIG-geregistreerd zou zijn en dat het CMC kanker zou kunnen genezen.