Kwalijke mythe over kanker

Je kan het proces echter ook omdraaien, zo is het idee. Kankerpatiënten die er tegenaan gaan, de vechters, hebben een betere kans op overleving dan depressieve patiënten.

Eind jaren tachtig van de vorige eeuw kwam deze stokoude gedachte weer in de mode toen een Amerikaanse onderzoeker, David Spiegel, stelde dat borstkankerpatiënten met uitzaaiingen langer leefden als zij psychologisch ondersteund werden. Er werd veel ruchtbaarheid aan zijn bevindingen gegeven. Zijn onderzoek werd op grote schaal overgedaan zonder dat zijn resultaten bevestigd konden worden. (Zie een arikel van Coyne e.a. hierover en het naschrift.) In die zelfde tijd was ook de therapie volgens Simonton populair, waarbij patiënten zich moesten inbeelden hoe ze hun immuunsysteem activeerden om de kanker te bestrijden.

Al deze opvattingen over psychische beïnvloeding van kanker werden door serieuze kankerbehandelaars als onzinnig aan de kant gezet, maar kwakzalvers stortten er zich met graagte op. Eind vorige eeuw publiceerde bijvoorbeeld de Amerikaanse Brandon Bays een boek waarin ze beschreef hoe ze zichzelf van een baarmoedertumor genas door een ‘helende reis’ door haar eigen innerlijk te maken. Onopgeloste emotionele conflicten leiden volgens haar tot abnormale celgroei en vervolgens tot kanker. Los het conflict op en je kanker gaat weg.

Kanker is een gevolg van ontspoord DNA. Dat DNA ontspoort echt niet door depressieve gedachtes en je krijgt het ook niet in het gareel door ‘positief’ te denken, een innerlijke reis te maken of ontspanningsoefeningen te doen.

Wie schetst mijn verbazing toen ik recent in de media een interview las met Adriaan Honig [foto rechts], net benoemd tot hoogleraar in de medische psychiatrie aan de Vrije Universiteit. Hij beweert dat kankerpatiënten een twee tot drie keer grotere kans hebben aan hun ziekte te overlijden als ze depressief zijn. Het grote publiek denkt allicht: ‘zo’n professor heeft er voor doorgeleerd, die weet er meer van dan een leek als Brandon Bays’.

Kanker trekt zich geen sikkepitje aan hoe een persoon zich voelt of hij/zij denkt. Ook het idee dat depressieve kankerpatiënten korter leven is, zo blijkt uit onderzoek, onjuist gebleken. En omgekeerd, ‘als je de depressie bestrijdt, dan leef je langer’ klopt natuurlijk ook al niet.

Kankerpatiënten stellen zich nog al eens de vraag of ze zelf schuld hebben aan hun kanker en of ze er zelf wat tegen kunnen ondernemen. In dat onjuiste idee worden ze gesterkt door de nieuwbakken VU-professor. ‘Doe iets aan je depressie, dat helpt tegen de kanker’ zegt hij. Hij zadelt patiënten naast alle narigheid die ze toch al moeten doorstaan, ook nog eens op met schuldgevoelens. Veel verschil tussen de VU-professor en de Amerikaanse kwakzalfster Brandon Bays is er dus niet. Hooggeleerd kwakzalversdenken!

Dit artikel verscheen op 31 augustus 2010 in De Telegraaf op de pagina ‘Gezond en Wel’.

Voor een overzicht van andere bijdragen op ‘Gezond en Wel’ zie elders op deze site.

Naschrift webredactie
Discussie over het interview ‘Depressie beïnvloedt genezing’ (9 juli, de Volkskrant) met Adriaan Honig is te vinden in het artikel ‘Hoezo zou vechtlust helpen?‘ van Sanne Bloemink (15 juli, de Volkskrant); hierop reageerden Irma Verdonck-de Leeuw en Adriaan Honig met ‘De geest beïnvloedt kanker, maar hoe dan?‘ (20 juli, de Volkskrant). Zij stellen voor er nog maar weer eens onderzoek naar te doen.

Een belangrijk artikel in dezen is:

Bert Garssen (2004) Psychological factors and cancer development: Evidence after 30 years of research. Clinical Psychology Review, vol. 24 nr. 3 p.315-338. Geïnteresseerde lezers kunnen de pdf van dit artikel bij het secretariaat aanvragen. Voorts is het Editorial van David W. Kissane in het Journal of Clinical Oncology getiteld ‘Letting Go of the Hope That Psychotherapy Prolongs Cancer Survival‘ (Vol 25, No 36, December 20, 2007 : pp. 5689-5690) nuttige lectuur.