Kwik, lood en arseen in ayurveda- en TCM-middelen

Veel traditionele geneeswijzen uit Azië zijn gebaseerd op het gebruik van kruidenpreparaten. Dergelijke preparaten bestaan vaak uit een wilde mix van allerlei obscure kruiden en zware metalen. Op onze site is al vele malen eerder gewaarschuwd voor deze middelen (zie bijvoorbeeld Patiëntrisico bij kruidenmiddelen). Met name over ayurvedische middelen is uitvoerig bericht. Zo zijn er gevallen gemeld van vergiftiging met atropine (zie: Ayurvedische atropine) en lood (zie Ayurvedische loodvergiftiging), maar ook Chinese kruiden zijn een bron van toxische stoffen, waarvan aristolochia de beruchtste is (zie: Chinese kruiden: nog steeds met aristolochia). De inname van lood, kwik of arseen kan tot vele, mogelijk ernstige klachten leiden, waaronder zeer ernstige buikkrampen, bloedarmoede, nierfalen en schade aan de zenuwen en bloedvaten. Vorig jaar nog werd een Belgische ayurvedist veroordeeld (zie: Loodvergiftiging door ayurveda; in dit artikel nog enkele andere links naar de gevaren van ayurveda) voor het voorschrijven van pillen tegen slapeloosheid, met daarin hoge concentraties lood.

De Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) is in ons land belast met het beschermen van de burger op het gebied van onder andere voeding en voedingssupplementen. Kruidenpreparaten die gebruikt worden in de traditionele Chinese geneeskunde (TCM), de traditionele Indiase geneeswijze ayurveda en de traditionele Tibetaanse geneeswijze (TTM) zijn niet onderzocht op werkzaamheid of veiligheid. Ze vallen niet onder de geneesmiddelen, maar ze worden als voedingssupplementen aangemerkt. Dit betekent dus dat de fabrikant niet hoeft aan te tonen dat ze ook daadwerkelijk een gunstig effect hebben op ziektebeelden, maar ze mogen uiteraard niet schadelijk zijn voor gebruikers. De VWA doet hier al jaren onderzoek naar, en haalde bijvoorbeeld in 2008 nog een preparaat (Tian Wan Ba Xin Wan) uit de handel waarin 300 maal(!) de toegestane hoeveelheid kwik zat. Vier jaar eerder werd hetzelfde gedaan met het ayurvedische kruidenpreparaat Pushapdhanwa Ras, dat 300 maal de toegestane hoeveelheid lood bevatte (zie het hierboven aangehaalde artikel ‘Ayurvedische loodvergiftiging’).

In december 2009 bracht de VWA een rapport uit waarin eigen onderzoek werd gepresenteerd naar het gehalte zware metalen in kruidenpreparaten uit de ayurveda, TCM en TTM. Voor het recent gepubliceerde rapport onderzocht de VWA in totaal 292 preparaten, waaronder 242 ayurvedische middelen, 42 uit de traditionele Chinese geneeskunde, en 8 Tibetaanse preparaten, alle gekocht in Nederlandse gespecialiseerde winkels. Met een zeer gevoelige analysemethode voor metalen (ICP-MS) werd in deze preparaten geanalyseerd hoeveel kwik, lood en arseen aanwezig was, en er werd berekend of dit bij gebruik volgens voorschrift zou leiden tot schadelijke concentraties in het lichaam.

Volgens de informatie die bij de middelen geleverd werd, zou minder dan 20% van de middelen een van de zware metalen kunnen bevatten. Echter in 64% van alle onderzochte preparaten werd een of meerdere van deze elementen aangetroffen. In 20% van de middelen werden concentraties gevonden die bij voorgeschreven gebruik tot toxische concentraties in het lichaam zouden leiden, en dus aanzienlijke gevaren voor de patiënt zouden opleveren. In het wetenschappelijke artikel dat over dit onderzoek recent werd gepubliceerd schreef de VWA als conclusie: ‘de gehaltes zware metalen in Aziatische kruidenmiddelen zijn nog steeds een reden tot zorg, en deze middelen moeten routinematig getest worden op de aanwezigheid van metalen’, en op haar site ‘de VWA raadt ten zeerste af deze producten te gebruiken’. De VWA heeft ook een lijst (zie onderaan Wat kan er mis gaan met kruidenpreparaten? op de site van de VWA) opgesteld met namen van kruidenpreparaten die bewezen te hoge concentraties lood, kwik of arseen bevatten. Op die VWA-pagina staat ook een Lijst 2 van middelen die mogelijk te veel metalen bevatten.

Helaas is de VWA wettelijk niet bij machte om harde actie te nemen, zoals het sluiten van winkels die deze middelen verkopen, of het strafrechtelijk vervolgen van voorschrijvers. Jammer genoeg heeft de minister van volksgezondheid Ab Klink recentelijk nog het gevaar van middelen uit de TCM gebagatelliseerd (zie het boven ook aangehaalde artikel Patiëntrisico bij kruidenmiddelen). Door het recente rapport van de VWA, en de in de inleiding genoemde en uitvoerig in de literatuur beschreven case reports, wordt toch echt het ongelijk van de minister aangetoond. Het oude adagium ‘baat het niet, het schaadt ook niet’ gaat niet op voor deze Aziatische kruidenpreparaten. De argeloze burger die in een toko een oosters kruidenmiddel koopt, uiteraard zonder de website van de VWA te raadplegen en de list van gevaarlijke middelen uit het hoofd te leren, heeft een kans van 1 op 5 op ernstige gezondheidsschade als hij of zij dat middel volgens voorschrift inneemt. Een dergelijk hoog risico is onaanvaardbaar, speciaal omdat er geen enkel bewezen of zelfs maar aannemelijk nuttig effect tegenover staat. Waarschijnlijk weet men bij de VWA heel goed hoeveel meer armslag men nodig heeft om deze gifhandel krachtig in te dammen. Overheid, u hoeft niet naar de VtdK te luisteren, maar luister toch naar de deskundigen bij uw eigen VWA!

Verdere referenties:

1.VWA dossier kruidenpreparaten

2. M.J. Martena, J.C.A. van der Wielen, I.M.C.M. Rietjens; W.N.M. Klerx; H.N. de Groot; E.J.M. Konings, Monitoring of mercury, arsenic, and lead in traditional Asian herbal preparations on the Dutch market and estimation of associated risks. Food Additives & Contaminants, part A, vol. 27, p.109-205.