Mag een hypnotherapeut zijn behandelingen showen op Youtube?

Hypnose is een theatrale werkwijze die al eeuwen lang klanten en vooral toeschouwers trekt, vroeger op kermissen en nu bij voorstellingen. Hypnose was in de jaren zeventig van de vorige eeuw als behandelwijze vrij populair maar raakte uit de gratie. De methode viert tegenwoordig als “hypnotherapie” een comeback. Dat roept vragen op.

Vragen:

De Belgische psycholoog Pieter Pauwels (wij mochten zijn naam noemen) meldde dat hij dhr. Edwin Selij, directeur van Hypnose Instituut Nederland, op de bijbehorende website aan het werk had gezien. Selij claimt dat hij mensen “in 6 maanden tijd” volwaardig therapeut kan maken. Het instituut maakt reclame waarbij op video’s behandelingen getoond worden. Selij showt – net als op een kermis – zijn activiteiten met klanten.

Op 29/08/18 zette Selij op Facebook de hulpvraag van iemand die meende door aliens ontvoerd te zijn. Selij maakte volgens onze melder de hulpvrager belachelijk. Dat leverde hem nogal wat kritische Facebookreacties op. Dhr. Pauwels vroeg:
1) Kan het zomaar dat iemand die zich therapeut noemt een hulpvraag publiek maakt?
2) Het lijkt erop dat Selij de hulpvrager niet heeft doorverwezen naar een psychiater of psychotherapeut terwijl er sprake lijkt te zijn van een psychische aandoening. Kan dit zomaar volgens de Nederlandse wet? Statement van dhr. Pauwels: “Facebook is een commercieel bedrijf en verdient geld aan het verzamelen van data. Een hulpvrager kan wellicht door de algoritmes van Facebook zelfs misschien concreet geïdentificeerd worden door de bewoordingen die hij gebruikt.”

Antwoord:

Terecht wekten de mail en de video’s van Selij uw verontwaardiging. De kritiek die op Facebook over zijn mail geuit werd, zette Selij per video lacherig weg als ‘mierenneukerij’. Dat is ordinair en met zijn gelach maakt hij een ontremde indruk. Het hoort natuurlijk niet dat men behandelingen, van welke aard dan ook, op voor iedereen toegankelijke Youtube-video’s zet. Toch gebeurt dat helaas voortdurend, ook door anderen dan Selij.

TV-omroepen tonen eveneens graag theatrale behandelwijzen aan het publiek, bijvoorbeeld recentelijk nog de weerzinwekkende en onzinnige ‘wet cupping’ (het plaatsen van een bloedzuiger op sneetjes in de huid om van bijvoorbeeld een depressie af te komen). 

Wat hypnose betreft doen daar ook universitaire onderzoekers aan mee. Degeen die daarbij opvalt is de kindergeneeskundige prof. Marc Benninga, werkzaam bij het AMC. En eind mei kwam de onlangs op onderzoek naar het gebruik van hypnotherapie bij PDS (prikkelbare darmsyndroom) gepromoveerde (UMCU) dr. Carla Flik op TV.

Eerst nog enkele opmerkingen

Hypnotherapie is in Nederland ‘in’. De werkwijze scoort goed bij zorgverzekeraars, die gretig betalen. Men kan de simpele techniek immers aan een doktersassistente of verpleegkundige bijbrengen in een paar dagen (daar is echt geen half jaar voor nodig zoals Selij claimt). Zulke medebehandelaars werken natuurlijk veel goedkoper dan de verwijzende huisarts, kinderarts of maag-darm-lever-specialist zelf én de patiënt krijgt een veel ‘interessantere’ behandeling. Onderzoek van de werkzaamheid van hypnose biedt, net als dat van veel andere psycho-behandelingen, meer waarschijnlijkheden dan echte zekerheden. Men kan immers bij het onderzoek niet ‘blind’ of ‘double-blind’ te werk gaan zoals bij geneesmiddelenonderzoek.

Inhoudelijk kan men zich dus blijven afvragen in hoeverre hypnotherapie echt werkt of dat de behandelwijze slechts op grond van het ontegenzeggelijk grote placebo-effect slechts (een tijdje) helpt. Onder ervaren psychotherapeuten en psychiaters wordt hypnotherapie bij klachtenbehandeling niet altijd serieus genomen omdat die vaak menen dat na enige tijd symptoomverschuivingen kunnen plaatsvinden naar andere psychische of lichamelijke klachten. Als ‘opsporingsmethode’ van vroege herinneringen is hypnotherapie pure kwakzalverij. Helemaal onzinnig is hypnose in het kader van reïncarnatietherapie, bij het opsporen van ‘ervaringen uit vroegere levens’.

Beantwoording van uw vragen

Door G.R. (Ronald) van den Berg, bestuurslid VtdK en psychiater n.p.:

1) Kan het zomaar dat iemand die zich therapeut noemt een hulpvraag publiek maakt?
“Ja, helaas kan dat zo maar, met name als dat vooraf met de behandelde is overeengekomen. De vraag is natuurlijk of dat bij de door u gemelde situatie met die mail is gebeurd. En verder mag in Nederland iedereen zorg aanbieden, als hij/zij zich maar niet afficheert met een titel die BIG-erkend is. Selij is niet BIG-geregistreerd. Hij mag zich wel gewoon hulpverlener, zorgverlener of hypnotherapeut noemen. Voor wat uitgebreidere informatie zie het antwoord op een eerdere Brief van de Maand. 

De Inspectie Gezondheidszorg (tegenwoordig IGJ geheten) laat niet-BIG-geregistreerden ongemoeid als er maar geen ‘misstand’ is bij hun praktijkvoering. De IGJ bepaalt zelf of er sprake is van een misstand, hetgeen aanleiding kan geven tot ambtelijke gemakzucht. BIG-geregistreerden zijn doorgaans gebonden aan een beroepscode die reclame voor eigen behandelwijzen via media en internet aan banden legt en ook ziet op privacybeleid. Maar niet-BIG-geregistreerde ‘zorgverleners’ hebben doorgaans lak aan beroepscodes, vandaar dat kwakzalvers, getooid met allerlei fantasietitels, ongeremd hun onzintherapieën uitventen via websites en sociale media.”

2) Er lijkt geen doorverwijzing gegeven te zijn. Kan dit volgens de Nederlandse wet?
“Ja, helaas kan dat zo maar. Weliswaar heeft elke zorgverlener (ook alternatieve zorgverleners) ‘zorgplicht’ maar slechts als een niet-BIG-geregistreerde zorgverlener een patiënt actief weerhoudt van het gaan naar een reguliere BIG-geregistreerde behandelaar wordt er opgetreden. Een melding daarover bij IGJ is echter slechts mogelijk door de patiënt zelf of door een direct belanghebbende. Bovendien moeten melders eerst nog naar een klachteninstantie waar de kwakzalver bij is aangesloten, slechts bij uitzondering mag men direct melden bij IGJ. Zie bijvoorbeeld dit bericht. 

Ik ben het natuurlijk eens met uw statement (‘Facebook verdient geld aan het verzamelen van data. Een hulpvrager kan wellicht door de algoritmes van Facebook concreet geïdentificeerd worden. Een hulpvraag zomaar op een sociaal medium gooien, zelfs al is de naam daarbij weggelaten, hoort niet’). Helaas is de mondige burger in Nederland (en in België zal dit niet anders zijn) onvoldoende alert op dit soort privacy-problematiek.

Juist omdat de mogelijkheden tot het tegenwerken van kwakzalverij en ontremde reclamevoering als die van Selij nogal beperkt is, publiceren wij op onze website veel casuïstiek: naming and shaming is dankzij onze verenigingsdoelstelling een mogelijkheid om lezers wakker te schudden waar officiële regelgeving en toezichthouders tekortschieten. Gezien uw melding reiken wij daarbij over de landsgrens en dat is heel bemoedigend!