Neurofeedback is onbewezen hocuspocus

Programmamaker Teun van der Keuken maakte in de uitzending van 30 maart van onderzoeksprogramma De Monitor van de KRO-NCRV een rondje langs neurofeedback-Nederland waar psychologen en therapeuten van naar schatting tweehonderd bedrijfjes kinderen met autisme of ADHD behandelsessies aanbieden. Twintig tot veertig sessies à raison van enkele duizenden euro’s. Die zouden wetenschappelijk bewezen zijn en 80 tot 90 procent effectief zijn, beweren de therapeuten.

Het gaat dan onder meer om praktijken zoals Neurotherapie Centrum Hilversum (NCH), Neurocare, Brainclinics, Neurobics, Brain-Fit, Neuroline en BreinRevisie. De bedrijfjes claimen op hun websites aandoeningen zoals ADHD/ ADD (enigszins) te kunnen verhelpen.

In 2018 schreven we op deze website al eens over de neurofeedback-activiteiten van fysiotherapeut Frank Krijgsman van het bedrijfje Xs2brain in Den Haag. Hij pakt met een soort badmutsje met elektroden op het hoofd neurologische aandoeningen aan zoals ADHD, de ziekte van Parkinson, MS en Alzheimer.

Elektroden

De hersenen geven minuscule elektrische signalen af. Bij neurofeedback worden die signalen met op het hoofd geplakte elektroden gemeten. Dit eeg-signaal wordt geïnterpreteerd. Is het een ‘druk’ signaal’ dan krijgt de ‘patiënt een soort straf in de vorm van piepsignalen; is er ‘rust’ in het hoofd dan volgt een beloning bijvoorbeeld in de vorm een legpuzzel op een beeldscherm waar de puzzelstukjes op hun plaats worden gezet. Zo zou een soort leerproces in gang worden gezet om ‘rustiger’ te worden.

In De Monitor-uitzending is de wetenschap tamelijk uitgesproken over neurofeedback. ‘Met een eeg kun je geen enkele psychiatrische stoornis diagnosticeren’, zegt neuropsycholoog Thieme Janssen van de Vrije Universiteit tegen Teun van der Keuken. ‘Het is niet hard te maken dat neurofeedback zou helpen bij aandoeningen zoals ADHD en autisme, dit zijn misleidende claims’, legt Jaap Oosterlaan, hoogleraar pediatrische neuropsychologie aan de Vrije Universiteit (VU) in De Monitor-uitzending uit. 

Orthopedagoge/GZ-psychologe Mirjam Kouijzer vertelt Van der Keuken dat neurofeedback niet werkzaam is voor kinderen met autisme. Ze promoveerde in 2011 aan de Radboud Universiteit op neurofeedback bij kinderen met autisme. ‘Dit is een kwalijke voorstelling van zaken’, vindt Kouijzer. ‘Ouders wordt zo iets voorgehouden waarvoor geen wetenschappelijke onderbouwing is.’

Onbewezen behandeling

Neurofeedback wordt niet vergoed door zorgverzekeraars omdat het een onbewezen behandeling is. Neurofeedback-bedrijfjes hebben hier een frauduleuze list op verzonnen. Ze vermelden op hun factuur ‘alternatieve behandeling’, ontdekte De Monitor-redactie. De bedrijfjes mijden het begrip neurofeedback waardoor verzekerden de behandelingen vergoed kunnen krijgen uit een van de aanvullende pakketten.

Verzekeraars zoals CZ, VGZ en Zilveren Kruis tonen zich in de uitzending, geconfronteerd met deze frauduleuze aanpak, nauwelijks verbaasd. Ze zijn er bekend mee en gaan hun beleid niet veranderen omdat ‘het moeilijk te controleren is’, laat een van de verzekeraars in De Monitor-uitzending weten.

Het Nederlandse Instituut van Psychologen (NIP), de vereniging waar psychologen van de meeste neurofeedback-bedrijfjes bij zijn aangesloten, had – pikant genoeg – een advies over hoe slim te declareren op haar website staan. Het advies over die frauduleuze facturering is na De Monitor-uitzending van de NIP-website gehaald. Daar staat nu: ‘De afgelopen periode zijn wij door een verzekeraar en de media erop geattendeerd dat de informatie die we op deze sectie-pagina brachten over vergoedingen door verzekeraars, verwarrend kan zijn, of zelfs tot verkeerd gebruik van de toepasselijke regels bij aanvullende verzekering kan leiden. Dat is uiteraard niet onze bedoeling en daarom hebben wij deze informatie nogmaals goed bekeken. Wij zijn tot de conclusie gekomen dat deze informatie inderdaad onduidelijk was en daarom hebben we deze tekst verwijderd’

Het NIP heeft overigens – al net zo merkwaardig – een sectie Neurofeedback die een behandeling koestert waarvoor geen enkele wetenschappelijke onderbouwing is. De sectie, met in 2019 54 leden en 164 secundaire leden, zet zich in voor een NIP Register Neurofeedbackpsycholoog of wel neurofeedbackpsycholoog moet een erkende discipline worden, lijkt de insteek. Een insteek die aansluit bij het NIP-beleid, blijkt uit de sectiestatuten. Daar staat dat het doel van de sectie in lijn moet zijn met ‘het landelijke beleid van de vereniging’. De sectie wil verder neurofeedback meer bekendheid geven en de vergoedingsmogelijkheden vergroten en verbeteren, blijkt uit het jaarplan 2019 van de sectie.