Nieuwe pandemie in de maak?

De New York Times van 18 maart 2025 meldde dat de Amerikaanse minister van volksgezondheid Robert F. Kennedy Jr. een nieuwe manier heeft bedacht om vogelgriep op pluimveeboerderijen te bestrijden.

In een interview met Fox News vertelde hij dat boeren op besmette bedrijven moeten overwegen om de infectie zijn gang te laten gaan in plaats van alle dieren te ruimen, wat het huidige beleid is. Op deze nieuwe manier zouden vogels met een natuurlijke weerstand tegen het virus kunnen worden geïdentificeerd. Minister Kennedy heeft geen zeggenschap over pluimvee, maar zijn collega van landbouw Brooke Rollins heeft zijn steun uitgesproken voor dit idee. Hij zou al hebben gesproken met boeren die openstaan voor deze suggestie.

Minister Kennedy manifesteerde zich eerder als aanhanger van de theorie van de voormalige arts Andrew Wakefield dat vaccinatie tegen het mazelenvirus autisme bij kinderen zou veroorzaken. Een achterhaalde opvatting gebaseerd op slecht onderzoek waarover we op deze website enkele malen hebben geschreven.

De Amerikaanse minister lijkt zijn weerzin tegen mazelenvaccinatie inmiddels te hebben overwonnen, na een grote mazelenuitbraak in Texas.

Rampzalig plan

Amerikaanse veterinaire deskundigen zoals dr. Gail Hansen, een voormalig overheidsdierenarts van de staat Kansas, vindt het voorstel van Kennedy een rampzalig plan. Sinds januari 2022 zijn bij pluimveebedrijven en hobbyboeren meer dan 1.600 uitbraken van vogelgriep gemeld waarbij meer dan 166 miljoen dieren waren betrokken. Elke infectie biedt het virus de kans om te muteren tot een nog besmettelijker variant. Het virus H5N1 is nu nog niet in staat om zich onder mensen te verspreiden, maar als je het laat razen door een groep van vijf miljoen vogels bied je het evenzoveel kansen om te muteren tot een vorm die dat wel kan. Een geïnfecteerde massa dieren van deze omvang stoot bovendien enorme hoeveelheden virus uit, wat een gevaar inhoudt voor andere dieren op het bedrijf en voor de mensen die er werken.

Maar een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van volksgezondheid zegt dat juist het ruimen mensen in gevaar brengt. Een streng beleid gericht op infectiepreventie zou een betere aanpak zijn. Daarmee zijn de Verenigde Staten relatief laat, maar het is twijfelachtig of dit soelaas zal bieden. Vogelgriep wordt verspreid door wilde vogels en een enkele wilde gans die over een pluimveebedrijf vliegt, is al voldoende om een infectie op gang te brengen. Onder de dicht opeengepakte dieren kan die zich vervolgens razendsnel verspreiden.

100% sterfte

Vogelgriep zorgt bij aangetaste vogels voor ernstige verschijnselen zoals ademhalingsproblemen, diarree en krampen. De sterfte is bijna 100% en veel dieren sterven in ernstige ademnood. Het laten voortrazen van de infectie is dus niet alleen gevaarlijk voor mens en dier, maar ook inhumaan voor de getroffen dieren.

Het idee van minister Kennedy dat een deel van de dieren op deze manier immuniteit zal ontwikkelen snijdt geen hout. Door de manier waarop ze worden gefokt zijn kippen op pluimveeboerderijen genetisch vrijwel identiek. Bovendien missen zij genen die hen weerstand zouden kunnen geven tegen het virus.

De bekende Nederlandse viroloog (en dierenarts) Marion Koopmans waarschuwde in de uitzending van EenVandaag van 6 januari 2025 al voor de situatie in de Verenigde Staten. Aanleiding was toen het overspringen van het vogelgriepvirus van pluimvee naar koeien. Ook maakte ze zich zorgen over de wereldwijde verspreiding van een nieuw type virus onder wilde vogels. Op de vraag of we op korte termijn te maken kunnen krijgen met een nieuwe pandemie gaf ze een duidelijk antwoord: ‘dat kan bij wijze van spreken al volgende maand gebeuren’. Eind maart besteedde EenVandaag opnieuw aandacht aan de vogelgriep. Deze keer waren de recente Amerikaanse plannen het onderwerp. 

Een betere strategie dan ruimen is het vaccineren van kwetsbare dieren tegen vogelgriep. Er wordt hard gewerkt aan het ontwikkelen van een vaccin en er loopt op dit moment een door de Nederlandse overheid georganiseerd proefproject. Maar dit is beperkt van omvang (het betreft slechts een enkel bedrijf) en heeft een lange looptijd (tot 2027). Voorlopig kunnen we hier dus weinig van verwachten. Het is dan ook te hopen dat de ministers van de regering Trump bij zinnen komen en zullen luisteren naar de adviezen van deskundigen. Maar de anti-wetenschappelijke wind die op dit moment door Washington waait biedt weinig hoop. De rest van de wereld zal zich moeten schrap zetten tegen de gevolgen van het Amerikaanse beleid.

Dierenarts dr. Freek van Sluijs is bestuurslid van de Vereniging tegen de kwakzalverij en emeritus hoogleraar chirurgie van gezelschapsdieren