Obesitas-chirurgen zien geen bewijs voor virtuele maagband

Het leek bijna te mooi om waar te zijn. Pieternel* bladerde in een moment van verveling door haar sociale media, toen ze plotseling werd geconfronteerd met de virtuele hypnose maagband. Na het lezen over moeiteloos gewichtsverlies was de 23-jarige vrouw behoorlijk sceptisch. Ze wilde graag wat afvallen, maar zo makkelijk kon het toch niet gaan? Pieternel zocht meer informatie. Een korte zoekopdracht in Google leverde talloze succesverhalen op. Ook dichtbij huis ontdekte ze een ervaringsdeskundige; een collega kende iemand die dankzij de dieetmethode flink wat kilo’s was kwijtgeraakt. Dat trok haar over de streep.

Aan de webredactie vertelt ze :‘In 2018 ben ik gestart met een behandeling bij therapeute en coach Esther Voetée uit Soest. Het was een aardige vrouw, helemaal niet zweverig, zoals ik wel een beetje had verwacht. We begonnen met een intakegesprek. Daarin stelde ze allerlei vragen over mijn persoonlijke leefsituatie, bijvoorbeeld over de band met mijn ouders. Ik heb een paar sessies gehad waarbij ze mij onder hypnose bracht. Je wordt heel rustig terwijl zij van alles vertelt en soms wat vragen stelt. De bedoeling is om goed te begrijpen hoe je in elkaar steekt om zo duidelijk te krijgen wat de oorzaak van je probleem is. Het klinkt misschien gek maar in eerste instantie werkte het wel; ik at dezelfde producten als vroeger maar zat voor mijn gevoel sneller vol. Alsof die maagband er echt zat. Na afloop van de behandeling kreeg ik een geluidsfragment mee naar huis – dat zou de werking versterken. Ik heb het een paar keer geluisterd, daarna vond ik het mooi geweest.’

Pieternel was verheugd over haar kleinere broekmaat. Maar enige tijd na de hypnosessies keerden haar oude eetgewoonten langzaam terug. Ze schepte enkele maanden later weer evenveel op als vroeger. ‘Misschien heb ik niet vaak genoeg naar het geluidsfragment geluisterd of je moet er écht in geloven,’ zegt ze. Nu ruim een jaar later is alleen haar portemonnee een stuk lichter. Therapeute Voetée rekent 685 euro voor een virtuele maagverkleining ‘op maat’. Deze bestaat uit 5 sessies van 2 uur en een audio-opname. Voetée, naar eigen zeggen gespecialiseerd in eetproblemen, heeft enkele opleidingen genoten als energetisch hypnotherapeut.

Lucratieve markt

Hypnotiseurs hebben een lucratieve markt gevonden. Zij claimen dé oplossing te hebben voor zwaarlijvigheid. Het aantal mensen met overgewicht in Nederland is de afgelopen jaren flink toegenomen. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) had 50,2 procent van de volwassenen in 2018 matig of ernstig overgewicht, terwijl dat in 1990 nog 35,1 procent was. Deze trend is de alternatieve behandelaars niet ontgaan. Zij beweren overtollige kilo’s te laten verdwijnen door middel van een ‘virtuele maagband’. De hypnose-variant werkt minstens even goed als de echte maagband, maar dan zonder de mogelijke complicaties van een ingrijpende operatie, luidt de belofte.

Meestal bestaat een behandeling uit drie tot vijf sessies, afhankelijk van welke hypnotiseur je kiest. Het begint, zoals in het voorbeeld van Pieternel, met een intakegesprek waarin geprobeerd wordt de oorzaak van het overgewicht bloot te leggen. Tijdens een vervolg consult maakt men kennis met de denkbeeldige chirurg en anesthesist, bij een derde bezoek wordt de operatie uitgevoerd. Soms volgen er nog één of twee sessies waarin de ‘maagband’ beter wordt afgesteld.

Geen wetenschappelijk bewijs

In juli schreef de webredactie al over de claims waarmee het virtuele snijwerk is omgeven. Experts op het gebied van bariatrische- en metabole chirurgie, reageren verbaasd. Zij zien geen enkel bewijs voor de zogenaamd succesvolle virtuele maagband.

Bariatrisch chirurg Ronald Liem, voorzitter van de Dutch Society for Metabolic and Bariatric Surgery, had tot voor kort zelfs nog nooit van de afslankmethode gehoord. ‘Ik ken het niet als een bewezen duurzame manier om af te vallen. Terwijl ik toch wel op de hoogte ben van de meest voorkomende behandelingen van obesitas en de literatuur daaromtrent. Het is voor mij volstrekt nieuw. Als het heel wijdverbreid bekend was geweest en werkzaam was gebleken dan had ik er wel van gehoord.’ In Pubmed, de databank voor medisch wetenschappelijke artikelen, is niets te vinden wat de claims van hypnotherapeuten ondersteund.

Daarom kan ook obesitaschirurg Simon Nienhuijs, werkzaam bij het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, geen zinnig advies uitbrengen over de wonderlijke dieetmethode. ‘Ik kan niet veel zeggen over virtuele maagbanden, want ik heb er nog geen wetenschappelijke resultaten van gezien of gehoord. Het blijft dus speculeren of inbeelden een beperking te voelen bij een bepaalde hoeveelheid eten zal werken. Het zou mooi zijn als zij die deze therapie toepassen, hun resultaten bijhouden en bekend maken.’

In 2016 is er wel een pilotstudie gedaan naar de virtuele maagband. Dit Britse onderzoek verscheen in de International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, maar leverde geen bewijs van effect. Een groep van dertig deelnemers werd 24 weken lang gevolgd. Daarvan kreeg de ene helft een virtuele maagband en de andere helft werd toegewezen aan de controlegroep.

Deelnemers in de proefgroep ondergingen in de eerste maand wekelijks een hypnose-sessie van een uur. Na een periode van vier weken zonder hypnose volgde een afsluitende opfris-sessie. In de controlegroep ontving men alleen ontspanningshypnose en een folder met dieettips. De onderzoekers ontdekten na 24 weken geen significant verschil in gewichtsverlies tussen de twee groepen.

Maagband op afstand

Desondanks is de wonderlijke afvalmethode al enkele jaren een hype in alternatieve kringen. Het begon in 2010 met de Britse hypnotherapeute Sheila Granger. Zij ontwikkelde het concept van The Virtual Gastric Band. Via haar bedrijf leert ze hypnotherapeuten over de hele wereld hypnose-maagbanden plaatsen. Haar website vermeldt dat er in Nederland momenteel 23 therapeuten zijn die volgens de Granger-methode werken. Die onderscheiden zich met een certificaat van de hypnosekoningin.

Geïnspireerd door het succes van de Britse uitvinder zijn er tal van ondernemers in de hypnosebranche die een variant bedachten op de originele methode. Zo schreven we ruim vijf jaar geleden op deze website al over basisarts/kwakzalver Roy Martina, die meende in staat te zijn om de maagband op afstand te plaatsen. Hij ‘leidde’ tientallen hypnotiseurs op.

Naast degenen die eerder werden genoemd door de webredactie is er ook nog HypnoseCentrum Nederland, een franchise van 22 hypnosepraktijken. Zij beweren de bestaande techniek te hebben verbeterd, met een hoger slagingspercentage tot gevolg. Aan het hoofd van deze keten staan Arno van den Munckhof en Ruud Nooyen – naar eigen zeggen twee pilot Meester Hypnotiseurs.

Nooyen wordt in zijn biografie op de website zelfs omschreven als: ‘specialist op het gebied van elk geestelijk en lichamelijk probleem, ongeacht de oorzaak.’ Het HypnoseCentrum heeft besloten om de geheimen van hun variant op de virtuele maagband te delen met vakgenoten. Een ieder die tenminste over de Basiscursus Hypnose en Hypnosetechnieken beschikt, kan tegen betaling van 325 euro deelnemen aan de 1-daagse Masterclass Virtuele Maagband. De eerstvolgende cursus is op zaterdag 2 november bij Hypnoworldopleidingen in Boxmeer.

De beloftes van dergelijke wonderdokters zijn niet van de lucht. Gevraagd naar bewijsvoering blijft het echter muisstil. Zo claimt Hypnose Instituut Nederland het succes van chirurgische ingrepen te overtreffen. ‘Bij een normale maagverkleining heb je gemiddeld 25% gewichtsverlies en bij een maagband 15%. De hypnotische varianten zijn nog succesvoller want dat is meer maatwerk.’ Het bedrijf, dat beweert een slagingspercentage te behalen van 83,3%, wordt geleid door Edwin Selij uit Wormerveer.

Hij presenteert zichzelf als de nummer 1 op het gebied van hypnosetraining. In ons eerdere artikel kwam hij uitgebreid aan bod. Volgens Holistisch Centrum Brabant gaat het allemaal vanzelf. ‘Omdat het afwijkende programma is vervangen door een gezonde gewoonte hoef je dus verder niet hard je best te doen. Het voelt dan dus inderdaad of het vanzelf gaat, net als nu het verkeerde programma draait.’

Verkeerde vergelijking met maagband

Bariatrisch chirurg Liem weet uit zijn eigen praktijk in het Groene Hart Ziekenhuis dat het juist niet vanzelf gaat. Na een operatie wordt de patiënt nog vijf jaar lang gevolgd door verschillende medisch professionals met een programma voor leefstijlverandering. Hij vindt de vergelijking met een maagband ook om een andere reden verkeerd. ‘Er worden bijna geen maagbanden meer geplaatst, door de complicaties op langere termijn. Daarom doen we al veel langer andersoortige operaties. Dus waarom ze het virtuele maagband noemen? Geen idee. Beter zou zijn afvallen door hypnose en dan moet daar nog maar de waarde van bepaald worden.’

Van bariatrische chirurgie zijn al meer dan 50 jaar follow-up gegevens bekend. Daaruit blijkt dat bij operaties, zoals een gastric bypass of maagverkleining, het gewichtsverlies duurzaam en veilig is. Bij de maagband was dat minder goed aantoonbaar, dat is de reden waarom deze niet meer als primaire operatie wordt aangeboden. Liem vertelt: ‘Daarnaast is er veel onderzoek gedaan naar de waarde van chirurgische therapie versus niet-chirurgische therapie. Van daaruit weten we dat niet-chirurgische therapie veel minder duurzaam gewichtsverlies geeft.’

Geen alternatief

De chirurg verwacht niet dat mensen met morbide obesitas de virtuele maagband zien als serieus alternatief voor een operatie. Dat blijkt mede uit het feit dat geen van zijn patiënten de behandeling ooit ter sprake bracht. ‘Mensen met een behandelwens weten hun wegen wel te bewandelen. Maar de mensen die zogezegd tussen de wal en het schip vallen, kunnen dit mogelijk wel zien als een uitweg,’ vermoedt Liem.

Aanbieders van de virtuele maagband hebben het makkelijk. Zonder bewijs voor effectiviteit en kwaliteit wordt deze alternatieve behandeling vergoed vanuit de aanvullende zorgverzekering, effectiviteit als criterium geldt daar immers niet. De enige voorwaarde is dat de behandelaar is aangesloten bij een erkende beroepsvereniging. Patiënten van een hypnotiseur kunnen de rekening, tot een maximum van enkele honderden euro’s per jaar, terugvorderen bij hun verzekeraar.

Hoeveel hypnose-maagbanden jaarlijks worden geplaatst is niet duidelijk. Die vraag stelde we daarom aan drie beroepsorganisaties: de Nederlandse Beroepsvereniging Van Hypnotherapeuten (NBVH), de Hypnose Vereniging Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Hypnose. Alleen de NBVH was bereid tot antwoorden: ‘Wij houden geen cijfers bij van verschillende behandelingen en de effectiviteit daarvan.’ Dat de NBVH niets kan zeggen over de hoeveelheid behandelingen of de effectiviteit ervan is opmerkelijk: zij maken nota bene namens hypnotherapeuten de afspraken maken met zorgverzekeraars.

*De naam Pieternel is vanwege privacyredenen gefingeerd.